Bộ Tư pháp vừa tổ chức cuộc họp thẩm định đối với dự án bộ luật Hình sự (sửa đổi), do Bộ Công an chủ trì soạn thảo.
Tại dự thảo, Bộ Công an đề xuất bãi bỏ hình phạt tử hình, chuyển sang chung thân không xét giảm án, đối với 8 tội danh, gồm: tội gián điệp, tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ, tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân, tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh, tội vận chuyển trái phép chất ma tuý, tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược.
Trong vụ án "chuyến bay giải cứu" giai đoạn 1, nhiều cựu quan chức bị xét xử về tội nhận hối lộ
ẢNH: PHÚC BÌNH
Bỏ án tử hình liệu có đủ sức răn đe?
Ông Dương Minh Nghĩa, đại diện Văn phòng Chủ tịch nước, đồng tình với chủ trương bãi bỏ hình phạt tử hình đối với một số tội danh, song cho rằng cần cân nhắc thêm, nhất là với nhóm tội đặc biệt nghiêm trọng.
Như tội vận chuyển trái phép chất ma túy, ông Nghĩa nhận định việc loại bỏ hình phạt tử hình sẽ ảnh hưởng lớn đến hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm. Thực tế cho thấy, có trường hợp do không đủ cơ sở truy tố tội mua bán trái phép nên chỉ có thể xử lý tội danh vận chuyển trái phép chất ma túy. Vậy nếu bỏ tử hình với tội danh này, liệu hình phạt thay thế có đủ sức răn đe hay không?
Tương tự, với tội tham ô và nhận hối lộ, các trường hợp bị xử tử hình thường là người có chức vụ, quyền hạn và ở độ tuổi nhất định. Nếu thay bằng tù chung thân không xét giảm, về lâu dài sẽ khó đạt được mục tiêu thu hồi tài sản tham nhũng, bởi không còn đủ áp lực buộc người phạm tội hợp tác.
Ông Nguyễn Hoài Nam, Vụ trưởng Vụ Công tố và kiểm sát điều tra án kinh tế, tham nhũng, Viện KSND tối cao, cũng đề nghị giữ nguyên hình phạt tử hình đối với tội vận chuyển trái phép chất ma tuý.
Dẫn chứng các vụ án vận chuyển ma túy với số lượng rất lớn, lên tới hàng tấn, trị giá cả ngàn tỉ đồng, ông Nam nhận định nếu không giữ lại hình phạt tử hình, nhất là với hành vi vận chuyển ma túy quy mô lớn như vậy, thì tính răn đe sẽ không đủ mạnh.
Với các tội tham ô tài sản và nhận hối lộ, đại diện Viện KSND tối cao cũng đề nghị tiếp tục cân nhắc kỹ lưỡng. Theo ông, dù tư tưởng nhân văn, khoan hồng trong chính sách hình sự là xu hướng đáng khuyến khích, nhưng không vì thế mà lơi lỏng nguyên tắc "không có vùng cấm, không có ngoại lệ", đặc biệt là đấu tranh phòng, chống tham nhũng.
Thực tế cũng cho thấy, khi đứng trước nguy cơ nhận án tử hình, thái độ và hành vi hợp tác của đối tượng thường thay đổi rõ rệt; đồng thời tạo ra áp lực buộc đối tượng phải chủ động khắc phục hậu quả, nhất là thu hồi tài sản tham nhũng.
Đề nghị cân nhắc kỹ lưỡng
Cùng cho ý kiến, ông Nguyễn Minh Đức, Phó chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội, đặt vấn đề vì sao hình phạt tử hình rất nghiêm khắc nhưng tội phạm ma túy vẫn tiếp tục xảy ra, thậm chí sản xuất với số lượng lên đến hàng tấn.
Ông Đức cho rằng, mấu chốt nằm ở cơ chế áp dụng hình phạt. Buôn 100 gram ma túy cũng có thể bị tử hình, kẻ phạm tội sẽ có tư duy thà buôn một chuyến thật lớn để có lời lớn, lỡ bị bắt cũng chỉ một án. Tâm lý "được ăn cả, ngã về không" đó tạo nên sự liều lĩnh, khiến tính răn đe của hình phạt cao nhất không còn phát huy đúng mức.
Với tham ô và nhận hối lộ, ông Đức nhận định hiện nay chỉ còn 2 tội danh này, nằm trong nhóm tội phạm chức vụ, vẫn bị áp dụng hình phạt tử hình. Đề xuất như dự thảo sẽ thể hiện sự chuyển hướng theo tư tưởng nhân đạo, nhấn mạnh đến việc thu hồi tài sản và khắc phục hậu quả hơn là trừng trị đến cùng.
Kết luận phiên họp, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh cho biết, việc giảm hình phạt tù, mở rộng áp dụng các hình phạt thay thế như phạt tiền hay cải tạo không giam giữ đối với một số loại tội phạm là nguyên tắc xuyên suốt trong tư duy lập pháp hiện đại.
Về 3 tội danh mà Bộ Công an đề xuất bổ sung vào danh sách bỏ hình phạt tử hình, trong đó có tham ô tài sản và nhận hối lộ, bà Oanh đề nghị cân nhắc kỹ lưỡng.
Theo thứ trưởng, các tội danh này liên quan trực tiếp đến công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực - một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm của Đảng và Nhà nước hiện nay.
Thực tế cho thấy, những quy định nghiêm khắc, bao gồm hình phạt tử hình, đã góp phần mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc thu hồi tài sản tham nhũng. Do đó, nếu xem xét bỏ án tử hình, cơ quan chủ trì cần có kế hoạch truyền thông, phổ biến chính sách thật kỹ lưỡng, tránh gây ra phản ứng trái chiều trong xã hội.
