Chiều 28.3, Học viện Cán bộ TP.HCM phối hợp Cơ quan thường trực Tạp chí Cộng sản tại miền Nam tổ chức hội thảo khoa học cấp bộ với chủ đề nghiên cứu định hướng tiếp tục sắp xếp bỏ cấp huyện và sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh theo kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư từ thực tiễn TP.HCM.
PGS-TS Huỳnh Văn Thới, nguyên quyền Giám đốc Phân viện Học viện Hành chính quốc gia tại TP.HCM, cho biết việc bỏ cấp trung gian, sáp nhập các đơn vị hành chính là xu hướng phát triển hiện đại nhằm tinh gọn bộ máy quản trị quốc gia, nâng cao hiệu quả hành chính công.
Trong bối cảnh mới, PGS Thới cho rằng phân cấp, phân quyền cần hoàn thiện theo hướng giao về cho cấp chính quyền sát dân, gần dân, phục vụ nhân dân tốt nhất. Việc này phải minh định về thẩm quyền, rành mạch về công việc, rõ ràng về trách nhiệm gắn với địa vị pháp lý của mỗi cấp.
Đồng thời, phân cấp, phân quyền cũng phải phù hợp với trình độ phát triển kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn, đặc thù của từng ngành, lĩnh vực.
Song song đó, việc này cũng phải tương xứng giữa nhiệm vụ được giao với năng lực thực hiện; tương xứng giữa nhiệm vụ với các nguồn lực, ăn khớp giữa các ngành; giữa phân cấp thẩm quyền và khả năng kiểm soát. Chuyên gia cho rằng cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật về phân quyền phân cấp phù hợp với điều kiện đặc thù ở Việt Nam.
PGS-TS Nguyễn Tất Viễn đề xuất tổ chức mô hình tòa án 3 cấp khi bỏ cấp huyện
ẢNH: NGUYÊN VŨ
Ở lĩnh vực tư pháp, PGS-TS Nguyễn Tất Viễn, nguyên Ủy viên chuyên trách, Thường trực Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương đề xuất không duy trì tòa án 4 cấp (tối cao, cấp cao, cấp tỉnh, cấp huyện) như hiện nay mà chỉ còn 3 cấp: tòa tối cao, tòa phúc thẩm và tòa sơ thẩm khu vực.
Trong đó, tòa sơ thẩm khu vực bố trí tùy theo dân số, số vụ án, thẩm phán, cơ sở vật chất. Khi đó, tòa sơ thẩm khu vực có thể xử lý tất cả các loại án hình sự, dân sự, hôn nhân, gia đình, thậm chí cả án có yếu tố nước ngoài.
Về vai trò lãnh đạo của Đảng với ngành tòa án, PGS Viễn đề xuất theo mô hình: Đảng bộ TAND tối cao trực thuộc Đảng bộ các cơ quan Đảng Trung ương, tòa phúc thẩm và tòa sơ thẩm khu vực thuộc Đảng bộ cấp tỉnh. Tương tự, Viện Kiểm sát nhân dân cũng tổ chức theo mô hình của cơ quan tòa án.
"Mô hình này sẽ tương thích với việc bỏ cấp huyện và sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh", PGS-TS Nguyễn Tất Viễn nhìn nhận.
Khảo sát ý kiến người dân khi bỏ cấp huyện
TS Nguyễn Hữu Nguyên, Hội Quy hoạch phát triển đô thị TP.HCM, cho biết tổ chức huyện ở Việt Nam tồn tại từ thời phong kiến, thực dân đến nay và tồn tại xuyên thế kỷ, có vai trò trong lịch sử.
Về điều kiện để bỏ cấp huyện, TS Nguyên cho rằng điều kiện quan trọng nhất là công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo. Chuyên gia này ví von cấp huyện giống như cấp giữa trong bậc tam cấp của cầu thang lên nhà.
"Khi bỏ bậc thang giữa thì người đó phải có chân rất dài để bước từ bậc 1 đến 3 và ngược lại, hoặc có robot làm thay hoặc không cần bậc nữa", TS Nguyên phân tích. Dù công nghệ thông tin có thể làm thay nhưng chuyên gia này băn khoăn đến trình độ cán bộ, công chức để sử dụng vào công việc.
TS Nguyễn Hữu Nguyên cho rằng cần ứng dụng công nghệ thông tin để tăng khả năng tiếp cận giữa cấp tỉnh với cấp xã
ẢNH: NGUYÊN VŨ
Khi bỏ cấp huyện, việc giảm cán bộ, quỹ lương là điều tích cực dễ dàng nhìn thấy nhưng TS Nguyên lo ngại yếu tố tiêu cực là khả năng tiếp cận của chính quyền với người dân.
Bởi lẽ sau sáp nhập, số tỉnh và số xã toàn quốc ít đi nhưng dân số của xã lớn hơn trước, cấp huyện không còn thì cần có công nghệ để kết nối cán bộ với người dân. Chuyên gia đề xuất phải có chính sách hỗ trợ để 80% người dân có điện thoại di động mới làm được điều này.
Cuối cùng, TS Nguyễn Hữu Nguyên khuyến nghị cần tổ chức điều tra xã hội học nghiêm túc để khảo sát ý kiến cán bộ, công chức, người dân xem họ hưởng ứng thế nào, người dân được lợi gì.
