Sáng 16.6, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ đã trình Quốc hội dự thảo luật Đường sắt sửa đổi. Dự thảo luật bổ sung, chỉnh lý để luật hóa 18/23 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt tại dự thảo nghị quyết đã trình cấp có thẩm quyền.
Dự thảo luật đã được bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt tại dự thảo Nghị quyết được cấp có thẩm quyền thống nhất chủ trương tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá cho phát triển đường sắt.
Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh báo cáo về luật Đường sắt sửa đổi
ẢNH: GIA HÂN
Tiếp thu ý kiến của Quốc hội, Chính phủ đã giới hạn lại phạm vi chỉ quy định cơ chế, chính sách đặc thù với dự án đường sắt quan trọng quốc gia, dự án đường sắt do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư.
Các cơ chế, chính sách này cơ bản được tổng hợp trên cơ sở kế thừa các cơ chế, chính sách tại 3 nghị quyết về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP.HCM đã được Quốc hội thông qua.
Để bảo đảm đáp ứng yêu cầu về tiến độ đầu tư xây dựng các dự án đường sắt, Chính phủ đề nghị các quy định về đầu tư xây dựng đường sắt có hiệu lực thi hành từ ngày 1.7, các quy định còn lại của luật Đường sắt (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 1.1.2026.
Không được chuyển nhượng cho nhà đầu tư nước ngoài
Đáng chú ý, dự thảo luật quy định về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn nhà nước, nhằm khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước theo quy định.
Các dự án đầu tư này được Nhà nước đảm bảo toàn bộ kinh phí bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; nhằm thể chế hóa Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân.
Tuy nhiên, để kiểm soát và quản lý, dự thảo luật cũng quy định nhà đầu tư không được chuyển nhượng dự án, vốn, tài sản hình thành sau đầu tư cho nhà đầu tư nước ngoài để đảm bảo yêu cầu quốc phòng, an ninh. Nhà đầu tư chuyển giao không bồi hoàn toàn bộ tài sản hình thành từ dự án cho Nhà nước sau khi hết thời gian hoạt động của dự án.
Tiếp thu ý kiến của Quốc hội, Chính phủ quy định việc lựa chọn nhà đầu tư, chỉ định nhà đầu tư được thực hiện theo các tiêu chí, quy trình minh bạch của pháp luật về đầu tư và đầu tư PPP. Cụ thể, nhà đầu tư được chỉ định phải đủ năng lực, trải qua thẩm định độc lập, chia sẻ rủi ro doanh thu, ưu đãi thuế, tín dụng...
Bên cạnh đó, dự thảo luật cũng đưa ra quy định để bảo đảm phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Cụ thể, điều 41 dự thảo quy định việc lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu các gói thầu EPC, EC, EP, gói thầu tư vấn sử dụng nhà thầu nước ngoài, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán nhà nước cử đại diện tham gia tổ thẩm định hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu, kết quả lựa chọn nhà thầu...
Địa phương được giữ 50% tiền khai thác quỹ đất
Theo điều 26 của dự thảo luật, UBND cấp tỉnh được tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh quy hoạch phân khu, quy hoạch khu vực TOD với dự án đường sắt quốc gia.
Số tiền thu được từ khai thác quỹ đất khu vực TOD sau khi trừ đi các chi phí có liên quan, chính quyền địa phương cấp tỉnh được giữ lại 50% và nộp 50% vào ngân sách T.Ư để cân đối ngân sách nhà nước đầu tư cho dự án.
Theo Bộ Xây dựng, dự thảo luật đã bổ sung các quy định, cơ chế đặc thù về huy động nguồn lực và bố trí vốn. Cụ thể, quy định giao Thủ tướng Chính phủ quyết định việc sử dụng đa dạng các nguồn vốn như phát hành trái phiếu Chính phủ, vốn hỗ trợ phát triển chính thức, vốn vay ưu đãi nước ngoài, nguồn tăng thu tiết kiệm chi… cho đầu tư phát triển các dự án đường sắt.
Đồng thời, quy định về việc phát triển khai thác quỹ đất và giá trị tăng thêm từ đất vùng phụ cận ga đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị để tạo thêm nguồn vốn đầu tư trở lại cho phát triển đường sắt. Cho phép UBND cấp tỉnh được quyết định các chỉ tiêu kỹ thuật, chỉ tiêu sử dụng đất để tối ưu hóa hiệu quả sử dụng đất khu vực TOD.
