Dịch sốt xuất huyết Dengue tại Việt Nam đang bước vào giai đoạn phức tạp. Những thay đổi thời tiết như liên tục xuất hiện mưa trái mùa, mùa mưa có xu hướng kéo dài hơn,… tạo môi trường lý tưởng cho muỗi vằn sinh sôi - trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue. Cùng với đó, thói quen trữ nước sinh hoạt ở nhiều vùng cũng góp phần thúc đẩy sự gia tăng của các ổ dịch, khiến bệnh không chỉ phổ biến ở miền Nam - nơi vốn chịu ảnh hưởng nặng nề của sốt xuất huyết Dengue, mà còn ở cả miền Bắc và miền Trung và Tây nguyên.
Nước đọng trong các vật chứa tạo điều kiện cho muỗi vằn phát triển
Thực trạng đáng báo động của sốt xuất huyết Dengue mới đây đã được phản ánh chân thực qua phóng sự "Vì cộng đồng - Chung tay đẩy lùi sốt xuất huyết", được phát sóng trên VTV1. Những thước phim chân thực từ các khu dân cư đông đúc, chật hẹp, đến các bệnh viện tuyến đầu, với số ca mắc tăng đột biến, đã mang đến bức tranh toàn cảnh về căn bệnh sốt xuất huyết Dengue.
Sốt xuất huyết Dengue không còn là bệnh theo mùa
Từng được xem là bệnh thường xảy ra vào mùa mưa, nhưng giờ đây, sốt xuất huyết Dengue xuất hiện quanh năm tại nhiều địa phương. Trong năm 2024, cả nước ghi nhận 141.000 ca mắc, với số ca nặng gia tăng tại TP.HCM, Đắk Lắk và các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long. Hà Nội và các tỉnh miền Bắc vốn ít bị ảnh hưởng nay cũng ghi nhận số ca mắc cao hơn trước.
Theo GS-TS Vũ Sinh Nam, chuyên gia cao cấp tại Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Tổng Thư ký Hội Y học Dự phòng Việt Nam, muỗi vằn sống trong nhà, đẻ trứng vào các vật dụng chứa nước và chỉ thích hút máu người. Vì thế, chính môi trường sống của chúng ta là nơi sinh sản và phát triển của muỗi truyền bệnh.
Bên cạnh đó, sự biến đổi bất thường của khí hậu cũng đang khiến dịch bệnh trở nên khó kiểm soát hơn. Mùa mưa thất thường, nắng nóng kéo dài làm tăng khả năng sinh sản của muỗi. Đặc biệt, tình trạng hạn hán và xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long buộc người dân phải tích trữ nước, tạo điều kiện lý tưởng cho muỗi vằn phát triển.
Người dân tích trữ nước do hạn hán và xâm nhập mặn, tạo điều kiện cho muỗi sinh sôi và tăng nguy cơ sốt xuất huyết Dengue
Đáng chú ý, vi rút gây bệnh sốt xuất huyết Dengue có 4 típ khác nhau, và chính điều này đã góp phần làm thay đổi chu kỳ của căn bệnh. ThS-BS Lương Chấn Quang, Trưởng khoa Kiểm soát và Phòng ngừa bệnh tật, Viện Pasteur TP.HCM, cho biết: "Trước đây, dịch sốt xuất huyết diễn ra theo chu kỳ rõ ràng, với miền Bắc bùng phát khoảng 9–10 năm/lần, còn miền Trung và miền Nam là 4 năm/lần, tùy thuộc vào típ vi rút. Tuy nhiên, hiện nay, chu kỳ này không còn duy trì được nữa do cả bốn típ vi rút cùng tồn tại đồng thời, trong khi véc tơ truyền bệnh lại xuất hiện quanh năm. Điều này khiến công tác phòng, chống sốt xuất huyết trở nên khó khăn hơn, không chỉ tập trung vào mùa mưa mà phải được duy trì suốt cả năm".
Áp lực điều trị và giải pháp phòng ngừa
Việc sốt xuất huyết Dengue lan rộng đã tạo áp lực lớn cho hệ thống y tế. Số ca nhập viện tăng đột biến vào các đợt bùng phát dịch, đặc biệt tại TP.HCM, Đắk Lắk và các tỉnh miền Tây, khiến nhiều bệnh viện rơi vào tình trạng quá tải. Tại TP.HCM, các bệnh viện Nhi đồng 1, Nhi đồng Thành phố và Nhi đồng 2 thời gian qua liên tục ghi nhận ca sốt xuất huyết Dengue trẻ em, nhiều ca nhập viện trong tình trạng nặng, suy đa tạng, nguy kịch.
Các bác sĩ nhận định, bệnh có thể diễn tiến nhanh, gây sốc, suy tạng và thậm chí tử vong nếu không được phát hiện sớm, đặc biệt là ở trẻ em, người lớn tuổi và người có bệnh nền. Theo BS.CKI Trần Ngọc Lưu, Bệnh viện Nhi Đồng 2 (TP.HCM), tỷ lệ bệnh nhân trở nặng có thể lên đến 20-30%.
Trong bối cảnh đó, vắc-xin được xem là một trong các giải pháp quan trọng để giảm thiểu rủi ro. Tháng 5/2024, Bộ Y tế đã cấp phép lưu hành vắc-xin sốt xuất huyết Dengue tại Việt Nam, đánh dấu bước tiến lớn trong công tác phòng dịch. Theo bác sĩ Derek Wallace, Chủ tịch Toàn cầu Vắc-xin Takeda, Takeda đặt mục tiêu mang đến một loại vắc-xin sốt xuất huyết Dengue an toàn và hiệu quả, giúp giảm thiểu đáng kể gánh nặng của căn bệnh. Việc tăng tỷ lệ tiêm chủng cũng là ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phòng chống sốt xuất huyết Dengue của tập đoàn.
Tuy nhiên, bên cạnh vắc-xin, việc phòng chống sốt xuất huyết Dengue cần được thực hiện một cách tổng thể, kết hợp giữa kiểm soát véc tơ truyền bệnh, phòng chống muỗi đốt và tiêm chủng.
Theo giới chuyên gia, để giảm thiểu sự lây lan, mỗi cá nhân và cộng đồng cần chủ động dọn dẹp môi trường sống, loại bỏ vật dụng chứa nước đọng - nơi muỗi vằn sinh sản. Những khu vực có nguy cơ cao như bể chứa nước, chậu cây cảnh, vỏ chai, lốp xe cũ cần được kiểm tra và làm sạch thường xuyên.
Kết hợp nhiều biện pháp phòng, chống như kiểm soát véc tơ, chống muỗi đốt, tiêm chủng sẽ kiểm soát dịch bệnh sốt xuất huyết Dengue
Trên thực tế, việc duy trì các biện pháp phòng dịch vẫn còn nhiều thách thức. Nhiều khu vực dù được phun thuốc, vẫn tái bùng phát dịch sau mỗi đợt mưa lớn, do người dân chưa có thói quen thường xuyên kiểm tra và loại bỏ các ổ lăng quăng xung quanh nơi sống. Phóng sự của VTV đã ghi lại những nỗ lực tuyên truyền của đội ngũ nhân viên y tế địa phương, ý kiến chuyên gia cũng như đưa ra các giải pháp hiệu quả để phòng chống sốt xuất huyết Dengue.
Trong bối cảnh dịch sốt xuất huyết Dengue diễn biến khó lường, Bộ Y tế kêu gọi sự chung tay của toàn xã hội. Đặc biệt, người dân và cộng đồng cần nâng cao ý thức, chủ động tham gia vào các biện pháp phòng chống dịch bệnh.
Phóng sự "Vì cộng đồng - Chung tay đẩy lùi sốt xuất huyết" không chỉ là một bản ghi nhận thực tế, mà còn là lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng, sốt xuất huyết Dengue vẫn đang là mối đe dọa nghiêm trọng. Hành động ngay từ hôm nay là cách duy nhất để bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng trước căn bệnh nguy hiểm này.
Thông tin y khoa
Thông tin này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin đến công chúng; không nên được sử dụng để chẩn đoán hoặc điều trị một vấn đề sức khỏe hoặc bệnh tật; và không nhằm mục đích thay thế cho việc tư vấn với bác sĩ. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn thêm.
Nội dung do Công ty TNHH Dược phẩm Takeda Việt Nam cung cấp, được Hội Y học Dự phòng Việt Nam phê duyệt về chuyên môn. C-ANPROM/VN/NON/0006 Mar 2025.
