52 năm ngóng chờ con
"Đêm mô ngủ tui cũng nghĩ về nó, nhớ nó. Tui cứ cầu trời cho tui sống thêm để chờ nó về", cụ Phạm Thị Lài (104 tuổi), mẹ liệt sĩ, ngụ xã Đại Đồng, H.Thanh Chương, Nghệ An, chia sẻ.
Cụ Lài và di ảnh liệt sĩ Nguyễn Công Hòa
Ảnh: Khánh Hoan
Năm 1969, anh Nguyễn Công Hòa, con trai lớn của vợ chồng cụ Lài nhập ngũ khi vừa tròn 18 tuổi. Hai năm sau, người con trai còn lại Nguyễn Công Bình cũng xung phong đi bộ đội khi mới 17 tuổi.
Tháng 6.1973, vợ chồng cụ Lài chết lặng khi nhận giấy báo tử của anh Hòa (Trung đội trưởng thuộc Sư đoàn 968), hy sinh khi đang làm nhiệm vụ quốc tế ở Lào. "Ở nhà, có cái áo Hòa thích mặc nhất, tôi gói cẩn thận để trên gác chạn. Một bữa mở ra xem thì áo đã bị mối ăn hết. Ít ngày sau thì nhận được giấy báo tử của Hòa", cụ Lài kể.
Kể từ đó, suốt hơn 50 năm qua, cứ mỗi lần đến ngày giỗ con trai và ngày 27.7, cụ Lài lại cầm bó hương, đứng trước bàn thờ cầu xin được tìm thấy phần mộ để đưa con về quê.
Sau khi người con trai thứ 2 cũng mất vì bạo bệnh, cụ Lài sống với người con dâu ở xã Đại Đồng, H.Thanh Chương. Ở tuổi 104, đi lại khó khăn nhưng cụ Lài vẫn còn minh mẫn. Cụ kể, vợ chồng cụ có 7 người con, 3 gái, 4 trai. Hai người con trai bị mất từ khi còn nhỏ, hai người còn lại vợ chồng cụ đặt tên là Nguyễn Công Hòa và Nguyễn Công Bình, với mong ước đất nước sớm hòa bình. Mỗi lần có khách đến chơi nhà, cụ thường kể chuyện tiễn con trai ra chiến trường và mong ngóng: "Trong làng, có mấy người đi cùng đợt với con thì về cả rồi, mà sao con vẫn chưa về?".
Tình mẫu tử, yêu thương vượt lên tất cả
Bố chồng mất được vài năm thì chồng cũng mất, bà Phạm Thị Vinh (con dâu cụ Lài) sống với cụ Lài gần 40 năm qua. Thấy mẹ chồng luôn thương nhớ, mong ngóng con trai đã hy sinh, bà Vinh không cầm được lòng. Bà gửi con nhỏ nhờ người khác trông rồi đạp xe vượt hơn 40 km lên Nghĩa trang liệt sĩ quốc tế Việt - Lào tìm mộ anh trai chồng. Không thấy, bà lại đạp xe sang Nghĩa trang Nầm ở Hà Tĩnh tìm kiếm. Hễ nhận được thông tin quy tập hài cốt liệt sĩ về các nghĩa trang nào, bà lại lên đường, với hy vọng có hài cốt của liệt sĩ Nguyễn Công Hòa. Mọi nỗ lực đều không có kết quả, bà Vinh viết thư gửi ban quản lý các nghĩa trang ở các địa phương nhờ tìm kiếm, nhưng cũng không thành.
Anh Nguyễn Công Quỳnh bên phần mộ của liệt sĩ Nguyễn Công Hòa được tìm thấy tại Quảng Trị
ẢNH: NVCC
Công việc tìm kiếm bà phải gác lại và giao phó cho anh Nguyễn Công Quỳnh, con trai bà, khi anh Quỳnh trưởng thành. "Hình ảnh bà nội ngồi thẫn thờ trước thềm nhà mong ngóng bác trở về, mẹ tôi lặn lội đi khắp các nghĩa trang để tìm kiếm phần mộ của bác đã in đậm trong tâm trí tôi. Đó là động lực để tôi quyết tâm tìm bằng được phần mộ của bác", anh Quỳnh nhớ lại và cho biết anh đến các nghĩa trang liệt sĩ, rồi kết nối với các hội, nhóm chuyên đi tìm các phần mộ liệt sĩ ở trên mạng xã hội nhờ tìm kiếm nhưng vẫn không có kết quả.
Năm 2024, một người hàng xóm nhắn cho anh Quỳnh biết mạng xã hội đăng thông tin tìm thân nhân cho phần mộ liệt sĩ ở Nghĩa trang Đường 9, tỉnh Quảng Trị, trên bia mộ có tên Nguyễn Công Hòa, đơn vị là Sư đoàn 968. Anh Quỳnh lập tức vào nghĩa trang này, thấy mộ phần rồi đến Sư đoàn 968 để đối chiếu thì được biết đơn vị có 2 liệt sĩ tên Nguyễn Công Hòa đều được an táng tại đây.
Trong đó, một mộ liệt sĩ quê ở H.Yên Thành (Nghệ An) đã xác định được thân nhân; mộ phần còn lại chưa có người thân nhận.
Anh Quỳnh sau đó làm đơn xin được giám định ADN và đến đầu tháng 3 vừa qua, anh nhận được kết quả giám định kết luận hài cốt ở phần mộ này chính là bác ruột anh.
Sau 52 năm ngày con trai hy sinh, người mẹ già 104 tuổi đã tìm thấy nơi con trai mình an nghỉ.
