Ông Mai Khắc Trung Trực, Giám đốc xí nghiệp động vật Thảo Cầm Viên Sài Gòn cho biết, hiện tại đơn vị đang nuôi, chăm sóc lên đến 12 loài rùa, với số lượng lên đến hàng trăm cá thể.
Các loài nuôi phổ biến nhất là rùa đất Spengler, răng, đất lớn, ba gờ, câm, bốn mắt, cổ bự… Riêng rùa núi gồm núi vàng, núi viền. Những loài rùa này đều nằm trong diện IIB, nhóm các loài động vật được bảo vệ nghiêm ngặt theo quy định của pháp luật Việt Nam. Trong đó, phổ biến nhất ở Thảo Cầm Viên là loài rùa núi vàng, răng và đất lớn.
Ở Thảo Cầm Viên Sài Gòn hiện đang nuôi dưỡng đến 12 loài rùa gồm cả bản địa và ngoại lai
Ảnh: Phạm Hữu
Theo ông Trực, rùa núi vàng có tên khoa học là Indotestudo elongata. Đặc điểm đầu có nhiều tấm sừng, mai gồ cao, màu vàng, giữa mỗi tấm vảy có đốm đen. Ngón chân không có màng, thường phân bố ở Việt Nam, Trung Quốc, Lào, Campuchia, Thái Lan, Myanmar… Loài rùa này sống trong rừng nơi có bụi cây thấp, có tập tính trú khô trong bụi cây vào mùa khô. Thức ăn chính là rau quả, giun, ốc sên…
Vào đầu năm 2025, Thảo Cầm Viên đã thả một số rùa núi vàng do đơn vị nhân giống thành công về môi trường tự nhiên ở Vườn quốc gia Cát Tiên.
Rùa núi vàng
Ảnh: Phạm Hữu
Còn rùa răng, có tên khoa học là Heosemys annandalii, thuộc họ rùa đầm. Đặc điểm rùa răng có cơ thể lớn, chiều dài mai tới 470 mm. Rùa răng có mỏ làm thành 2 mấu nhọn hình răng ở hàm trên. Rùa này phân bố ở Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan, Malaysia và thường sống ở kênh, rạch, ao, hồ và đầm lầy. Rùa đẻ trứng trứng vào tháng 12 đến tháng 1 năm sau. Mỗi lứa đẻ 4 trứng.
Rùa đất lớn, có tên khoa học là Geoemyda grandis, thuộc họ rùa đầm. Rùa đất lớn có mai cao, thường có một gờ sống lưng. Bờ sau mai có răng cưa rõ rệt. Bờ trước yếm gần như thẳng, bờ sau yếm khuyết, đuôi rất ngắn. Mai rùa màu nâu thẫm. Yếm màu vàng nhạt hoặc nâu nhạt, các vảy yếm có những khía tia màu nâu sẫm hoặc đen. Chiều dài mai khoảng 40 cm.
Rùa đất phân bố chủ yếu ở Lào, Myanmar, Thái Lan, Campuchia và Malaysia. Ở Việt Nam, rùa phân bố ở Gia Lai, Đắk Lắk (Nam Đà), Đồng Nai (Cát Tiên, Định Quán, Vĩnh Cửu và Bù Gia Mập thuộc Bình Phước cũ).
Rùa răng được nuôi nhiều ở Thảo Cầm Viên
Ảnh: Phạm Hữu
Loài rùa răng này thường bị bắt ở ngoài tự nhiên, bán cho những người phóng sinh
Ảnh: Phạm Hữu
Trước kia, Thảo Cầm Viên chỉ nuôi và chăm sóc rùa, tuy nhiên, khoảng 2 năm qua, đơn vị bắt đầu công tác nhân giống để bảo tồn, góp phần phục hồi số lượng các loài rùa trong tự nhiên.
Chia sẻ về việc nuôi rùa ở Thảo Cầm Viên, ông Trực nói rằng rùa được nuôi ở nhiều chuồng, khu vực khác nhau. Loài rùa núi vàng được nuôi chung với một số loài chim, bởi có nền đất, ánh sáng, cỏ phù hợp với môi trường sống và sinh sản. Để đảm bảo việc sinh sản đạt hiệu quả cao, nhân viên vườn thú phải theo dõi chặt chẽ khi rùa đẻ mà mang trứng vào phòng nuôi bộ để ấp.
Với rùa núi vàng, một năm nhân giống được khoảng 10 con; rùa đất lớn khoảng từ 5 - 7 trứng.
Trước kia, Thảo Cầm Viên cũng đã tiếp nhận nhiều loài động vật hoang dã, nhất là rùa từ cơ quan chức năng. Đây là tang vật của một số vụ án về nuôi nhốt, buôn bán động vật hoang dã. Tuy vậy, có một số loài rùa ngoại lai, môi trường sống không ở nước ta, cho nên đơn vị phải nuôi đến hết đời các loài động vật này.
Thảo Cầm Viên cũng đã cho sinh sản thành công một số loài rùa ngoại lai
Ảnh: Phạm Hữu
Loài rùa cựa Châu Phi được Thảo Cầm Viên tiếp nhận nuôi dưỡng từ cơ quan chức năng khi loài này bị buôn bán trái phép ở bên ngoài
Ảnh: Phạm Hữu
Theo ông Trực, loài rùa hiện nay đang đứng trước nhiều nguy cơ là người dân bắt về nuôi ở nhà, ăn thịt… Ngoài ra, một số người vì lòng tham bắt rùa trong danh mục cấm ngoài tự nhiên để bán cho những người thích phóng sanh. Điều này dẫn đến số lượng loài rùa ngày càng bị đe dọa. Thông thường, loài rùa bị bắt bán phóng sinh nhiều nhất là rùa răng, rùa núi vàng và rùa đất lớn.
"Về chuyện mua rùa đi phóng sinh luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro nhất định. Đó là gây bệnh tật cho rùa khi mang khỏi môi trường sống tự nhiên. Hoặc có loài rùa chỉ sống trên cạn, không sống dưới nước mà hầu như nhiều người thường phóng sinh rùa về ao, hồ hay sông. Như vậy thả ra rùa cũng chết. Còn các loài sống ở sông suối dù được thả ở các con sông trong thành phố thì khả năng sống không cao, sẽ bị bắt lại. Đồng thời sẽ cạnh tranh môi trường sống của các loài bản địa", ông Trực nói.
