Trong giai đoạn từ tháng 1.2019 đến tháng 8.2025, Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) ghi nhận tổng cộng 4.728 vụ việc, với 13.947 vi phạm liên quan đến các loài chim hoang dã và di cư trên toàn quốc. Số lượng chim hoang dã trong 3.552 vụ quảng cáo và buôn bán được ENV ghi nhận lên tới 615.741 con. Tuy chỉ mang tính chất "bề nổi", nhưng những con số này đã cho thấy mức độ tàn phá hệ sinh thái nghiêm trọng từ hoạt động quảng cáo, buôn bán chim hoang dã.
Rao bán chim hoang dã và di cư trên Facebook
Trên khía cạnh tiêu thụ, gần đây, theo đề nghị của Chi cục Kiểm lâm Hà Nội, ENV tiến hành khảo sát sơ bộ tại các nhà hàng, cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống trên địa bàn. Kết quả, 49/118 cơ sở mở cửa kinh doanh có dấu hiệu quảng cáo, buôn bán chim hoang dã, chim di cư không rõ nguồn gốc, xuất xứ.
Chim mòng biển tại Đà Nẵng
ẢNH: BÙI THANH LANG
Theo thống kê của ENV, 66,3% số vụ quảng cáo, buôn bán chim hoang dã bản địa và di cư được phát hiện trên Internet. Trong đó, mạng xã hội Facebook chiếm tỷ trọng áp đảo với 91,9% các vụ vi phạm trực tuyến được ghi nhận trên nền tảng này.
Các đối tượng vi phạm lợi dụng Internet không chỉ bán lẻ chim cảnh, chim để thịt mà còn công khai quảng cáo các công cụ săn bắt mang tính tận diệt, ví dụ như lưới tàng hình, loa bẫy chim...
Chim trảu bay về Đà Nẵng vào mùa sinh sản
ẢNH: BÙI THANH LANG
"Không loài chim nào có thể tồn tại trước tốc độ săn bắt và buôn bán như hiện nay. ENV đánh giá cao nỗ lực của các cơ quan chức năng trong công tác quản lý, bảo vệ và xử lý vi phạm liên quan đến chim hoang dã, đồng thời kêu gọi các địa phương tăng cường các biện pháp kiểm soát, ngăn chặn hoạt động quảng cáo, săn bắt, buôn bán trái phép chim hoang dã. Mỗi người dân cũng cần hiểu rằng, mỗi khi mua hoặc tiêu thụ chim rừng là đang góp phần khiến bầu trời vắng dần những cánh chim hoang dã", bà Bùi Thị Hà, Phó giám đốc ENV nhấn mạnh.
Pháp luật quy định ra sao?
Hiện nay, tất cả các loài chim hoang dã đều được bảo vệ ở các cấp độ nhất định theo quy định của pháp luật. Nhiều loài trong số này được liệt kê trong Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm ban hành kèm theo Thông tư 27/2025/TT-BNNMT và/hoặc Phụ lục Công ước về buôn bán quốc tế động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES).
Chim phượng hoàng đất hoang dã ở Việt Nam
ẢNH: BÙI THANH LANG
Các loài còn lại cũng được coi là "động vật rừng thông thường" theo giải thích thuật ngữ tại khoản 7 Điều 3 Thông tư 27/2025/TT-BNNMT. Cá nhân có hành vi vi phạm liên quan đến các loài chim hoang dã có thể bị xử lý hành chính với mức phạt lên tới 400 triệu đồng hoặc bị xử lý hình sự với mức phạt lên đến 15 năm tù (đối với cá nhân).
Đối với hành vi quảng cáo các loài chim hoang dã bị cấm: Phạt từ 70 triệu đồng đến 100 triệu đồng đối với cá nhân theo Điều 33 Nghị định 38/2021/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung gần nhất bởi Nghị định 128/2022/NĐ-CP).
Đối với hành vi quảng cáo kinh doanh trái phép các loài chim hoang dã khác: Phạt từ 1 triệu đồng đến 1,5 triệu đồng đối với cá nhân theo Điều 16 Nghị định 35/2019-NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 07/2022/NĐ-CP).
Để chấm dứt tình trạng săn bắt và buôn bán chim hoang dã trái phép, ENV đề xuất ba giải pháp trọng tâm:
Một là, hoàn thiện thể chế, bổ sung quy định pháp luật để cấm triệt để và xử phạt hoạt động quảng cáo, sản xuất, và sử dụng các công cụ săn bắt mang tính tận diệt cũng như các hành vi cổ súy, khoe khoang chiến tích săn bắt trên mạng xã hội.
Hai là, cơ quan chức năng cần siết chặt kiểm soát các hoạt động buôn bán chim hoang dã trái phép, đặc biệt là hoạt động quảng cáo, buôn bán trên không gian mạng. Xử lý nghiêm từng bài đăng rao bán trái phép và áp dụng mức phạt cao cho các trường hợp tái phạm.
Ba là, giảm nhu cầu tiêu thụ. Đây là giải pháp mang tính chất thường xuyên và dài hạn. Khi nhu cầu tiêu thụ chim hoang dã làm thực phẩm hoặc nuôi nhốt làm chim cảnh không còn, hoạt động săn bắt, buôn bán trái phép sẽ tự động chấm dứt.
Nếu phát hiện vi phạm liên quan đến chim hoang dã, mỗi người dân có thể thông báo tới cơ quan chức năng hoặc liên hệ đường dây nóng miễn phí 1800-1522 của ENV.
