Làng Thủy Lập nằm ven phá Tam Giang, thuộc xã Đan Điền, TP.Huế (trước đây là xã Quảng Lợi, H.Quảng Điền, Thừa Thiên - Huế).
Làng có 100% hộ dân có công cách mạng, với rất nhiều sự hy sinh và đóng góp lớn vào 2 cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại, cũng như công cuộc xây dựng quê hương đất nước và đặc biệt hơn làng vừa tổ chức ngày hội Thu tế (5 năm 1 lần) vào đúng dịp Tết Độc lập - kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2.9.
Làng Thủy Lập trong ngày hội Thu tế đúng dịp Tết Độc lập và Quốc khánh 2.9
ẢNH: ĐÌNH TOÀN
Hội làng đúng dịp Tết Độc lập
Khác với nhiều ngôi làng ở TP.Huế tổ chức Thu tế hằng năm, làng Thủy Lập do đời sống kinh tế của con dân còn khó khăn nên phải 5 năm mới tổ chức được lễ hội Thu tế một lần.
Năm nay, lễ hội Thu tế của làng còn diễn ra đúng vào dịp đặc biệt của ngày Tết Độc lập, kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2.9.
Lãnh đạo xã Đan Điền, TP.Huế dâng hương tại di tích đình làng Thủy Lập tưởng nhớ các bậc tiền hiền nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2.9
ẢNH: ĐÌNH TOÀN
Từ sáng sớm, người dân từ làng trên xóm dưới, già trẻ gái trai đều nô nức ăn mặc đẹp đẽ để kéo về đình làng tham gia lễ hội.
Tại đây, trong khi các vị bô lão chăm lo trang trí các bàn thờ lễ vật, lớp trung niên và trai tráng đảm trách vật tế tam sanh (thui bò, dê, heo), cánh chị em phụ nữ tất bật lo khâu ẩm thực.
Không khí chuẩn bị lễ hội càng rộn ràng hơn khi tiếng trống, tiếng chiêng cùng dàn âm nhạc bát âm truyền thống được mời về từ làng Điếu Ngao (Quảng Trị) bắt đầu khởi nhạc.
Nghi lễ tế của làng được tổ chức theo nghi thức truyền thống đậm bản sắc của các làng quê tại TP.Huế, với nghi thức đầu tiên là lễ tế cáo Giang sơn, lễ Phù sứ tẩy uế khai quang, lễ cung nghinh miếu Bà, miếu Ông, miếu Khai canh...
Các nghi lễ chính giàu tính nhân văn gồm lễ cúng đất (tri ân thổ thần đất đai, giang sơn, Tổ quốc), lễ cúng thí thực (cúng các anh linh anh hùng liệt sĩ, chiến sĩ trận vong, nhân dân nạn vong, thập loại chúng sinh...) và đặc biệt là lễ Chánh tế được tổ chức trọng thể để tri ân các bậc tiền nhân khai canh, khai khẩn, mở đất dựng làng.
Lễ cúng đất (tri ân thổ thần đất đai, giang sơn, Tổ quốc), lễ cúng thí thực (cúng các anh linh anh hùng liệt sĩ, chiến sĩ trận vong, nhân dân nạn vong, thập loại chúng sinh...)
ẢNH: ĐÌNH TOÀN
Trong 2 ngày diễn ra lễ tế, toàn bộ con dân trong làng đều "tắt bếp" để đến ăn uống phục vụ tại đình làng. Một điều thú vị độc đáo nữa đây cũng là một trong những ngôi làng trường thọ tại TP.Huế, khi có đến 112 cụ ông, cụ bà tuổi ngoài 80 vẫn còn rất khỏe, trong đó không ít cụ đã vượt qua tuổi 100.
Ngôi làng "cách mạng ròng"
Làng Thủy Lập hình thành từ cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18, thời các chúa Nguyễn do các ngài họ Phạm, họ Nguyễn, họ Hà và họ Lê gốc làng Bao La thuộc tổng Phú Ốc, huyện Quảng Điền, phủ Triệu Phong, xứ Thuận Hóa đến đây khai canh và lập làng. Làng có truyền thống văn hóa, yêu nước và đấu tranh cách mạng, trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, làng Thủy Lập là cơ sở cách mạng.
Cụ Phạm Dy (94 tuổi, con mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Dư đã mất), cho biết, do địa thế Thủy Lập rất đặc biệt, rừng rậm, cây xanh và mạch nước ngầm bao bọc khiến nơi đây trở thành căn cứ "dễ vào, khó ra".
Đình làng có nhiều hầm bí mật để lực lượng cách mạng ẩn náu, cất giấu tài liệu và vũ khí trong chiến tranh. "Thời chiến tranh, quân địch nhiều lần tấn công nhưng chỉ dám đứng ngoài bắn phá, ném bom, chứ không dám vào trong khu vực đình. Họ rất sợ vì không thông thạo đường đi", cụ Dy nhớ lại.
Cụ Phạm Dy (phải) 94 tuổi vẫn rất hào hứng khi kể với con cháu về truyền thống cách mạng của làng Thủy Lập
ẢNH: ĐÌNH TOÀN
Đình Thủy Lập được xây dựng từ giữa thế kỷ 19, trong 2 cuộc kháng chiến là nơi làm việc của chính quyền cách mạng xã Quảng Tín, nơi tổ chức bầu cử Quốc hội đầu tiên (1946), đồng thời là căn cứ của Việt Minh Trung bộ.
Đây cũng là điểm huấn luyện của các trung đoàn 95, 101, 319, 217… và sau này trở thành Trường sĩ quan chính trị cung cấp cán bộ cho lực lượng vũ trang Thừa Thiên - Huế.
Tại đây, nhiều lần các lãnh đạo của tỉnh như đại tướng Nguyễn Chí Thanh, ông Hoàng Anh - Chủ tịch Ủy ban kháng chiến của tỉnh Thừa Thiên - Huế, sau này là Bí thư Trung ương Đảng, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp dự họp và chỉ đạo kháng chiến.
Tháng 8.1945, đình làng trở thành điểm tập hợp quần chúng, phát động biểu tình, góp phần giành chính quyền tại huyện lỵ Quảng Điền... Đình làng trong chiến tranh đã bị đốt phá nhiều lần, đến năm 1997, mới được dựng lại trên nền cũ, rồi được trùng tu khang trang vào năm 2004.
Làng Thủy Lập có nhiều người con anh dũng hy sinh, như ông Phạm Quang Ái, nguyên Phó bí thư Huyện ủy, quyền Chủ tịch UBND huyện Quảng Điền, hy sinh khi mới 20 tuổi trên phá Tam Giang trong một trận tập kích của Pháp (1947), đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Ông Nguyễn Đình Anh, nguyên Ủy viên Thường vụ Huyện ủy kiêm Bí thư chi bộ xã Quảng Hưng, cũng ngã xuống khi làm nhiệm vụ năm 1957 và năm 2009 được truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Để tưởng nhớ, tên của 2 ông được đặt cho 2 ngôi trường THCS tại H.Quảng Điền (cũ).
Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Nuôi cũng là biểu tượng hy sinh lớn lao. Bà cùng chồng là ông Phạm Báu (tức Báo) có 4 người con trai, tất cả đều hy sinh trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, trong đó 2 người chưa tìm thấy hài cốt.
Hiện nay, làng có khoảng 700 hộ nhưng đặc biệt là 100% gia đình đều có công cách mạng, làng có 80 liệt sĩ, 190 thương bệnh binh và 2 mẹ Việt Nam anh hùng. Đình làng Thủy Lập được công nhận là di tích lịch sử cách mạng cấp tỉnh từ năm 2006.
Ông Phạm Đức, hậu duệ của gia đình mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Nuôi viếng thăm Nghĩa trang liệt sĩ xã Quảng Lợi, nơi ghi danh một số người thân ông Đức hy sinh trong kháng chiến chống Pháp
ẢNH: ĐÌNH TOÀN
Ngày nay, Thủy Lập không chỉ là ngôi làng trọn vẹn nghĩa tình cách mạng mà còn là nơi gìn giữ nhiều giá trị văn hóa.
Lễ Thu tế dịp 2.9 năm nay đã trở thành sự kiện lớn, thu hút hàng trăm con dân làng khắp nơi trở về. Đây là dịp để các thế hệ ôn lại truyền thống, tri ân công đức tiên tổ, củng cố tinh thần đoàn kết, hướng tới xây dựng quê hương giàu đẹp.
"Chúng tôi tự hào với truyền thống cách mạng của làng mình. Những tấm gương hy sinh lớn lao của những vị anh hùng, con dân của làng đã ngã xuống vì độc lập, tự do, trong đó có các anh hùng Phạm Quang Ái, Nguyễn Đình Anh luôn được chúng tôi học tập, hun đúc. Noi theo thế hệ cha ông của làng, thế hệ trẻ chúng tôi sẽ tiếp tục phát huy các giá trị của nền độc lập, tự do, giá trị của hòa bình để cùng nhau xây dựng, phát triển quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp", anh Trần Quốc Bảo, cán bộ Ban Xây dựng Đảng xã Đan Điền, nguyên Bí thư Đoàn Thanh niên xã Quảng Lợi (cũ), chia sẻ.
Dân làng mong sớm có kinh phí trùng tu di tích
Theo bà con dân làng Thủy Lập, dù đã được công nhận là di tích lịch sử cách mạng cấp tỉnh, tuy nhiên đến nay nguồn vốn ngân sách mới bố trí được kinh phí xây dựng 4 trụ biểu trước mặt của đình. Rất nhiều hạng mục khác, như sân đình, hàng rào bảo vệ di tích, hồ bán nguyệt trước mặt đình ngày càng bị lún sụt... cần sớm được bố trí kinh phí trùng tu.
"Đình làng không chỉ là công trình văn hóa của làng, mà còn là biểu tượng của tinh thần cách mạng, là nơi có ý nghĩa giáo dục văn hóa, lịch sử cho con em trong và ngoài làng, nên dân làng rất mong cơ quan chức năng quan tâm sớm bổ sung kinh phí trùng tu", ông Phạm Bê, đại diện làng Thủy Lập bày tỏ.
