Phát biểu đề dẫn tại hội thảo, Phó chủ tịch Hội Nhà văn VN Nguyễn Bình Phương nhìn nhận: "Đó là sự biến chuyển của nửa thế kỷ chất chứa ý chí hồi sinh, khát vọng vươn dậy để phát triển sau những tháng năm dằng dặc chìm trong điêu linh chiến tranh. Chúng ta đi từ lòng kiêu hãnh của người tồn tại sau cuộc chiến sang lo âu, lúng túng của người chưa nhận rõ con đường cần đi trong hòa bình. Đi từ sự thống nhất ý chí chung của cộng đồng sang đến sự xé lẻ, phân rã do mưu cầu riêng của mỗi cá thể. Và từ sự eo hẹp theo mọi nghĩa, cả vật chất lẫn tinh thần, sang phát triển cởi mở, đa dạng như hiện tại".
Quang cảnh hội thảo
Ảnh: QUỲNH TRÂN
Là một trung tâm kinh tế - văn hóa lớn và luôn đi đầu trong các hoạt động xuất bản của văn chương phương Nam, theo Chủ tịch Hội Nhà văn TP.HCM Trịnh Bích Ngân: "Bằng khả năng sáng tạo, các nhà văn tạo ra được những tác phẩm văn học tương ứng với kích cỡ tài năng của mình. Nhiều tác phẩm được viết với tâm thế sục sôi khát vọng đổi mới như bộ ba "Tam Tuấn" với Bận rộn, Tín hiệu con người... (Nhật Tuấn); Những khoảnh khắc còn lại, Đứng trước biển, Cù lao Tràm... (Nguyễn Mạnh Tuấn) và Ngày thứ bảy u ám, Người đàn bà bị săn đuổi (Trần Văn Tuấn). Giai đoạn đầu của thời kỳ đổi mới, văn học TP.HCM xuất hiện những cuốn tiểu thuyết hừng hực khí thế phá vỡ những cái cũ lạc hậu, có giá trị như những cơn mưa rào đổ xuống mặt đất cằn khô. Ở mỗi thể loại đều có thế mạnh riêng và có thông điệp, có sự ám ảnh cũng như ảnh hưởng khá sâu rộng đến tình cảm, nhận thức của độc giả".
Trong giai đoạn mở cửa, hội nhập ở kỷ nguyên vươn mình, PGS-TS Trần Lê Hoa Tranh (Trường ĐH KHXH-NV TP.HCM) đặt vấn đề văn học VN đương đại phải đảm nhận trách nhiệm là một sứ giả để mang văn hóa VN đến với thế giới. "Nhiều nhà văn đang chọn lựa giao lưu, tham gia các trại viết, tự dịch các tác phẩm của mình ra tiếng nước ngoài; cũng như nhiều nhà văn hải ngoại quay về thường xuyên để giới thiệu sách của mình. Không thể phủ nhận các nhà văn di dân VN tại nhiều quốc gia, đặc biệt là những nhà văn dòng chính đã có những thành tựu và đóng góp nổi bật cho văn học các nước sở tại. Từ năm 2025 là cơ hội vàng để chúng ta chứng tỏ mình, nâng cao vị thế văn học VN trên toàn cầu", bà Hoa Tranh nhấn mạnh.
Khẳng định sự thành công vang dội từ "đỉnh lũ thứ nhất" của văn chương Nam bộ với lớp nhà văn thành danh sau năm 1975 trở thành các "cây đa cây đề", cùng "đỉnh lũ thứ hai" là những tên tuổi trụ cột của văn học miền Tây trong 25 năm cuối thế kỷ 20, nhà văn Lê Quang Trạng nhìn nhận về "đỉnh lũ thứ ba" xuất hiện những cây bút trưởng thành trong 25 năm đầu thế kỷ 21: "Đó là lớp tác giả mới, trẻ trung, sung sức thuộc thế hệ 7X, 8X, 9X bước ra từ sân khấu, văn học, mở đường cho một giọng nói khác biệt, một thế hệ chủ lực của văn học miền Tây, tạo nên nhiều đợt sóng nối tiếp, dồn dập và lấp lánh bản sắc riêng".
