Hôm qua, đài NBC News đưa tin Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký sắc lệnh áp thuế 25% đối với tất cả nhôm và thép nhập khẩu vào nước này.

Vàng, USD chao đảo

Ngay sau đó, giá vàng thế giới tăng sốc lên 2.942 USD/ounce, xác lập mức cao lịch sử. Thị trường vàng chứng kiến mức tăng nhanh chưa từng có khi chỉ trong 11 ngày qua đã tăng thêm 300 USD/ounce và tăng thêm khoảng 900 USD/ounce trong vòng 1 năm, tương ứng tăng 44,5%. Tuy nhiên, các nhà đầu tư thực hiện bán vàng chốt lời đã khiến mức giá giảm nhanh và đến cuối giờ chiều chỉ còn 2.905 USD/ounce.

Đua với thế giới, giá vàng trong nước cũng có một phiên giao dịch gây choáng khi đầu ngày tăng mạnh lập kỷ lục mới ở mức giá 93,1 triệu đồng/lượng ở chiều bán ra, còn mua vào lên 90,1 triệu đồng/lượng. Giá 93,1 triệu đồng mỗi lượng vàng miếng SJC đã phá mức kỷ lục 92,4 triệu đồng được xác lập trong năm 2024.

Tuy nhiên, mức này không giữ được lâu khi những người ôm vàng đua nhau bán ra. Các đơn vị kinh doanh vàng như Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn - SJC, PNJ, Doji… đã liên tục giảm giá vàng sau đó. Vàng miếng SJC liên tục trượt giảm sâu và đến cuối giờ chiều chỉ còn bán ra ở mức 90,5 triệu đồng/lượng, mua vào còn 88 triệu đồng. Tổng cộng vàng đã bị thổi bay 2,6 triệu đồng mỗi lượng chỉ trong vòng một ngày.

ẢNH: NGỌC THẮNG

Vàng nhẫn 9999 cũng xác lập mức giá cao nhất từ trước đến nay khi xuất hiện mức giá 93,05 triệu đồng/lượng. Công ty Bảo Tín Minh Châu đã tăng mạnh giá vàng nhẫn lên mức này vào đầu ngày nhưng sau đó liên tục điều chỉnh giảm mạnh 2,3 triệu đồng, xuống còn 88,5 triệu đồng chiều mua vào, bán ra còn 90,65 triệu đồng.

Tương tự, vàng nhẫn tại Tập đoàn Doji sau khi được đẩy lên mức cao 92,7 triệu đồng cũng đã quay đầu lao dốc mất 2 triệu đồng mỗi lượng, xuống còn 90,7 triệu đồng; chiều mua vào giảm nhẹ hơn, mất 1,8 triệu đồng, xuống còn 88,2 triệu đồng. Công ty SJC đưa giá vàng nhẫn lên cao nhất trong ngày là 91,7 triệu đồng/lượng nhưng sau đó cũng đảo chiều xuống còn 90,6 triệu đồng, giảm 1,1 triệu đồng/lượng…

Đại diện Công ty SJC cho biết số lượng khách bán vàng đã xuất hiện từ tuần trước (trước thời điểm ngày vía Thần tài), nhưng hôm qua khi giá xuất hiện mức cao kỷ lục thì số người bán ra càng nhiều, bán từ 10 lượng trở lên cũng đông hơn.

"Sức nóng" từ chính sách thuế quan của Mỹ cũng khiến thị trường tiền tệ biến động mạnh. Chỉ số USD-Index, thước đo sức mạnh của đồng bạc xanh so với các đồng tiền chủ chốt khác, tăng lên 108,3 điểm, cao hơn tuần trước 0,8 điểm.

Tại VN, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) điều chỉnh tăng giá bán USD thêm 248 đồng, lên 25.698 đồng/USD. Ngay lập tức, giá USD trên thị trường liên tục tăng thêm 135 đồng, lên 25.520 đồng/USD. Từ sau Tết Nguyên đán đến nay, tỷ giá trung tâm liên tục được NHNN điều chỉnh đi lên. Trong 6 phiên giao dịch gần đây, tổng cộng tỷ giá trung tâm đã tăng 197 đồng, lên 24.522 đồng/USD.

Các ngân hàng thương mại cũng liên tục điều chỉnh giá USD trong hôm qua theo chiều hướng tăng cao, lên gần mức kịch trần cho phép. Vietcombank mua vào với giá 25.320 đồng, bán ra lên 25.680 đồng; ACB mua vào 25.350 đồng, bán ra 25.710 đồng… Chỉ riêng trong hai ngày qua, giá USD tại các ngân hàng thương mại cũng cộng thêm 200 đồng/USD. Diễn biến này hoàn toàn trái ngược với thời điểm đầu tháng 2 khi đồng bạc xanh liên tục đi xuống. Tính chung giá USD hiện tại trong các ngân hàng đã tăng khoảng 440 đồng ở chiều bán ra so với đầu tháng 2, tương đương khoảng 1,4%.

Thị trường hàng hóa cũng "nín thở"

Nhiều doanh nghiệp sản xuất cũng "nín thở" theo dõi tác động của chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump.

Trả lời Thanh Niên, ông Nghiêm Xuân Đa, Chủ tịch Hiệp hội Thép VN, cho rằng hiệp hội đánh giá mức thuế 25% áp dụng đối với sản phẩm thép từ các quốc gia nhập khẩu vào Mỹ sẽ không tác động trực tiếp tới sản phẩm thép của VN. Bởi từ năm 2018, trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Donald Trump, thép VN xuất khẩu vào Mỹ đã bị áp thuế 25%. Nhận định ban đầu của hiệp hội là mức thuế mới sẽ không đánh chồng lên thép VN mà là áp dụng chung cho tất cả sản phẩm này. Do đó, sản phẩm thép của các quốc gia khác vốn không bị áp thuế, chẳng hạn như Mexico, sẽ bất lợi hơn. Từ đó có thể cơ hội cho sắt thép của VN bán được vào Mỹ nhiều hơn.

Tuy nhiên, khi sản phẩm của các quốc gia khó bán vào Mỹ thì sẽ tăng cường xuất khẩu vào nhiều thị trường khác như khu vực ASEAN hay châu Âu, trong đó có cả VN. Nên sản phẩm thép của VN cũng sẽ chịu nhiều áp lực cạnh tranh ở tất cả các thị trường khác và cả thị trường trong nước.

Trong khi đó, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản VN (VASEP) nhận định việc Tổng thống Mỹ Donald Trump đòi áp thuế lên tất cả hàng hóa nhập khẩu từ 3 đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ là Trung Quốc, Canada và Mexico (hiện tạm ngưng với Canada và Mexico) sẽ ảnh hưởng đến giá cá ngừ đóng hộp tại Mỹ.

ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Năm 2024, ngành cá ngừ VN đã cán đích ấn tượng với kim ngạch xuất khẩu đạt 989 triệu USD, tăng 17% so với năm 2023. Mỹ đang là thị trường nhập khẩu nhiều nhất cá ngừ của VN với tỷ trọng chiếm hơn 39% tổng kim ngạch xuất khẩu. Chính vì thế, các doanh nghiệp đang rất lo ngại những chính sách thương mại, đặc biệt là các mức thuế quan mà chính quyền Trump có thể áp dụng với các quốc gia đang có thâm hụt thương mại lớn với Mỹ, trong đó có VN.

Nhưng điều đáng chú ý là cá ngừ vằn ngâm dầu đóng hộp nhập khẩu vào Mỹ đang phải chịu mức thuế từ 12,5 - 35%, trừ khi một quốc gia có thỏa thuận được hưởng ưu đãi hoặc giảm thuế khi xuất khẩu sang thị trường này. Hiệp định Thương mại Mỹ - Mexico - Canada (gọi tắt USMCA), được ông Trump ký vào năm 2020 vẫn có hiệu lực. Theo đó, Mexico và Canada được hưởng mức thuế ưu đãi đối với nhiều sản phẩm bao gồm cả cá ngừ. Cho nên, nếu các cuộc đàm phán với Mexico và Canada thất bại, các sản phẩm cá ngừ của 2 nước này, đặc biệt là Mexico, sang Mỹ bị sụt giảm. Tương tự, với trường hợp của Trung Quốc, xuất khẩu cá ngừ của nước này sang Mỹ sau khi bị áp thuế bổ sung cũng sẽ bị tác động mạnh. Nếu Mỹ hạn chế Trung Quốc thì đương nhiên sẽ phải tăng nhập khẩu từ các nước khác, trong đó VN là một quốc gia có lợi thế cạnh tranh.

Theo PGS-TS Đinh Trọng Thịnh - chuyên gia kinh tế, việc Mỹ áp thuế lên thép và nhôm nhập khẩu chỉ là bước khởi đầu sau khi Tổng thống Donald Trump đã công bố sẽ đánh thuế lên tất cả sản phẩm nhập vào nước này. Do vậy, tất cả hàng hóa bán vào thị trường Mỹ đều có nguy cơ bị áp thuế cao hơn hiện tại. Việc này sẽ kéo đến phản ứng của các quốc gia như Trung Quốc đã áp thuế 10% đối với nhiều sản phẩm từ Mỹ. Việc "trả đũa" qua lại như thế này khiến căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc cũng như toàn cầu gia tăng. Mức thuế nhập khẩu vào Mỹ quá cao sẽ đẩy hàng hóa tại Mỹ tăng giá và khi đó lạm phát của nước này lên cao.

Không chỉ dừng lại ở đó, thương mại quốc tế chịu ảnh hưởng cũng sẽ giảm và kéo hoạt động sản xuất đi xuống. Đây là nguy cơ khiến các nhà đầu tư sẽ bị mất tài sản, nên họ đổ xô vào vàng khiến kim loại quý liên tiếp lập kỷ lục mới. Hoạt động xuất khẩu của VN về cơ bản trong năm 2025 vẫn được đánh giá có thuận lợi hơn vì thép và nhôm không phải là mặt hàng chủ lực trong kim ngạch xuất khẩu của VN.

Trong khi đó, khả năng nhiều sản phẩm của VN bị áp thuế thấp hơn các nước khác như hàng nông lâm ngư nghiệp và cả hàng may mặc, da giày… Dù vậy, ông Thịnh lưu ý: Kim ngạch xuất khẩu vào Mỹ chiếm khoảng 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của VN nên Bộ Công thương và các hiệp hội ngành nghề vẫn phải theo dõi thị trường sát sao, có những hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp để tìm kiếm, quảng bá sản phẩm đến các thị trường mới để gia tăng hoạt động xuất khẩu hơn là chỉ tập trung vào thị trường Mỹ. VN đã có 17 Hiệp định thương mại tự do với các nước trên thế giới và doanh nghiệp vẫn chưa khai thác hết các thị trường đó, nên cần đẩy mạnh hơn nữa hoạt động quảng bá, xúc tiến thương mại.

Giữ chính sách tài chính tiền tệ linh hoạt

Trong bối cảnh căng thẳng thương mại gia tăng, các chính sách từ Mỹ vẫn khó dự báo, PGS-TS Nguyễn Hữu Huân (ĐH Kinh tế TP.HCM) cho rằng chính sách tiền tệ của VN sẽ có sự lựa chọn giữa lãi suất và tỷ giá. Hiện nay đang có sự mâu thuẫn giữa 2 mục tiêu, đó là giảm lãi suất để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế; hay ổn định tỷ giá khi giá USD thế giới tăng. Muốn giảm lãi suất thì cần hy sinh tỷ giá hoặc ngược lại. Sau thông tin đánh thuế thép, nhôm từ Mỹ, thương chiến giữa các nước càng khó dự báo hơn. Dù vậy kỳ vọng xuất khẩu trong nước tăng mạnh, nguồn ngoại tệ về nước tăng cao cũng sẽ giúp giữ được tỷ giá ổn định.

Theo PGS-TS Đinh Trọng Thịnh, năm 2024 VN đã thành công trong việc điều hành tỷ giá hối đoái với chính sách linh hoạt. Dù trong năm có thời điểm tỷ giá USD/VND biến động hơn 7%, nhưng sau đó đã hạ nhiệt và chốt năm chỉ còn ở mức 5%.

Điều quan trọng là NHNN đã bám sát diễn biến thị trường, sử dụng đồng bộ các công cụ và giải pháp chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô. Chính phủ đã đưa ra mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2025 từ 8% trở lên, trong đó sẽ thúc đẩy xuất khẩu, khuyến khích tăng trưởng dịch vụ, du lịch… Chính sách tiền tệ cũng không thể theo hướng thắt chặt mà cần phải duy trì lãi suất ở mức thấp.

Vì vậy, dư địa để ổn định tỷ giá hối đoái không quá nhiều. Nên NHNN chỉ có thể tiếp tục áp dụng chính sách điều hành chủ động, linh hoạt để thích ứng với thị trường thế giới. Trong đó có thể chấp nhận dao động tỷ giá hối đoái ở biên độ cao trong năm lên 6 - 7% nhưng chốt cả năm sẽ về lại mức thấp. Bởi theo dự báo của ông, USD thế giới cũng nằm trong xu hướng tăng nhiều hơn vì căng thẳng thương mại sẽ khiến lạm phát của Mỹ lên cao. Nhưng đà tăng này không quá cao và cũng không thể đi theo đường thẳng đứng và sẽ có lúc giảm.

"Việc để tỷ giá hối đoái biến động trong biên độ lớn hơn trước đây cũng là bình thường và phù hợp khi thế giới đang ở trong thời gian khó lường khi các chính sách thương mại, kinh tế thay đổi nhanh hơn", PGS-TS Đinh Trọng Thịnh chia sẻ.

Trong khi đó, ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Phân tích CTCP Chứng khoán Yuanta VN, đánh giá biến động trên thị trường vàng, USD bị ảnh hưởng từ quyết định đánh thuế của Tổng thống Trump về thép, nhôm. Tâm lý nhà đầu tư lo ngại sau đó sẽ còn nhiều hàng hóa bị áp thuế, nên gia tăng trú ẩn vào tài sản an toàn trên thị trường là vàng, USD. Hiện nay, NHNN đang ưu tiên giữ lãi suất ở mức thấp để tăng trưởng kinh tế. Việc lựa chọn tỷ giá hay lãi suất cần sự đánh đổi. Không thể vừa giảm lãi suất mà có thể giữ tỷ giá, điều này phần nào lý giải việc điều chỉnh tỷ giá gần đây.

Một điểm nữa là năm 2025, tín dụng dự kiến tăng trưởng 16% nên cần giữ mức lãi suất được ổn định để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, tăng trưởng kinh tế đạt được mức 8% hoặc cao hơn. Bản thân ông hy vọng trong năm 2025, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) sẽ giảm lãi suất để hỗ trợ nền kinh tế. Khi điều này diễn ra thì giá USD thế giới hạ nhiệt, áp lực tỷ giá trong nước cũng sẽ đỡ căng thẳng hơn. Với chính sách thuế quan mà Mỹ đưa ra, áp lực lên lạm phát là khá lớn nên các nước cũng sẽ cân nhắc đến việc cắt giảm lãi suất.