Tiến sĩ Lê Thị Mỹ Hà, Giám đốc SEAMEO CELLL, phát biểu ra mắt chương trình CELLLO
ẢNH: NGỌC LONG
Sáng nay 16.10, Trung tâm khu vực về học tập suốt đời của SEAMEO (SEAMEO CELLL) phối hợp với Trung tâm phát triển GD-ĐT phía nam (Bộ GD-ĐT) tổ chức hội thảo quốc tế về "Chương trình đánh giá năng lực người học, tư vấn hướng nghiệp phát triển học tập suốt đời dành cho học sinh phổ thông" (CELLLO). Đây là chương trình đánh giá ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) triển khai từ 2022 và vừa chính thức được ra mắt.
Chương trình sẽ triển khai trước ở Việt Nam và dự kiến mở rộng cho một số quốc gia Đông Nam Á nơi đặt những trung tâm đối tác của SEAMEO CELLL, theo tiến sĩ Lê Thị Mỹ Hà, Giám đốc SEAMEO CELLL.
Kết hợp đánh giá năng lực cá nhân với kết quả tự khám phá về bản thân
Chia sẻ ở sự kiện, tiến sĩ Sái Công Hồng, Chủ tịch kiêm Viện trưởng Viện Khảo thí và đánh giá chất lượng giáo dục (Hiệp hội các trường ĐH-CĐ Việt Nam), thông tin bức tranh hướng nghiệp tại Việt Nam và trên thế giới có nhiều điểm tương đồng. Như ở Mỹ, nghiên cứu chỉ ra rằng chỉ 15% học sinh phổ thông trên toàn nước Mỹ nhận đầy đủ thông tin về con đường sau tốt nghiệp, từ chọn ngành đến học ĐH, học nghề, thậm chí là nhập ngũ.
Trong khi đó, theo báo cáo của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) công bố năm 2020, mỗi năm khoảng 30% sinh viên ĐH trên toàn cầu đã bỏ học hoặc chuyển ngành trong hai năm đầu. Tương tự, tại Việt Nam, hằng năm từ 25-30% sinh viên ĐH năm nhất và năm hai bỏ học hoặc chuyển ngành, và 20-25% học sinh trường nghề nghỉ học sau năm học đầu tiên, theo một số nghiên cứu trong nước.
"Lý do chung là các bạn nhận rất ít thông tin trong quá trình hướng nghiệp", ông Hồng nói.
Từ thực tế nêu trên, những năm gần đây Việt Nam tăng tốc công tác hướng nghiệp và phân luồng, nổi bật là đưa hoạt động trải nghiệm - hướng nghiệp thành môn học giảng dạy ở bậc THCS và THPT. Tuy nhiên, chưa có nhiều công cụ giúp người học khám phá được sở thích, xu hướng nghề nghiệp và chương trình CELLLO được thiết kế nhằm "lấp" khoảng hở này, theo tiến sĩ Hồng.
Theo tiến sĩ Sái Công Hồng, Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung đều đang gặp nhiều thử thách trong quá trình hướng nghiệp cho học sinh
ẢNH: NGỌC LONG
Điểm khác biệt của chương trình CELLLO so với những bộ công cụ hướng nghiệp khác là kết hợp đánh giá năng lực cá nhân với kết quả học sinh tự khám phá về bản thân, giúp chọn ngành nghề phù hợp với cả năng lực lẫn sở thích. Hướng tiếp cận này tránh trường hợp các bạn phải chuyển ngành hoặc bỏ học bởi năng lực không đáp ứng yêu cầu chương trình đào tạo nghề nghiệp đặt ra.
Bên cạnh đó, chương trình này cũng xây dựng kho dữ liệu để hỗ trợ giáo viên, chuyên viên tư vấn và phụ huynh trên hành trình hướng nghiệp cho các em bên cạnh bộ dữ liệu CELLLO cung cấp cho học sinh.
Tiến sĩ Sái Công Hồng lưu ý việc đánh giá phải được thực hiện nhiều lần, ở nhiều giai đoạn khác nhau để xác định đúng nhất năng lực của học trò, sau đó mới có thể kết hợp tư vấn hướng nghiệp chuyên sâu. Việc hướng nghiệp ở bậc THCS cũng cần lồng ghép việc chọn tổ hợp môn ở bậc THPT.
Hướng nghiệp bằng AI
Theo tin từ SEAMEO CELLL, chương trình CELLLO áp dụng với các bạn học sinh từ lớp 4 tới lớp 12 trong đó mỗi bậc học sẽ tham gia các loại bài đánh giá năng lực khác nhau phù hợp với chương trình giáo dục hiện hành. Riêng học sinh bậc THCS, THPT được phát thêm phiếu hỏi để tự đánh giá tính cách, sở thích nghề nghiệp của mình.
Phiếu hỏi này được xây dựng dựa trên lý thuyết mật mã Holland và có chỉnh sửa lại để phù hợp với bối cảnh tại Việt Nam và trong khu vực.
Mặt khác, công nghệ AI được ứng dụng trong việc đánh giá kết quả, chấm điểm, phân tích dữ liệu của người học.
PGS Sim Soo Kheng, công tác tại ĐH Khoa học xã hội Singapore, cho rằng AI đang tạo thêm nhiều cơ hội cho học sinh được tư vấn hướng nghiệp
ẢNH: NGỌC LONG
Do đây là chương trình dài hạn, những học sinh tham gia năm đầu tiên sẽ nhận kết quả độc lập của bài đánh giá và phiếu hỏi để làm căn cứ nền. Những năm tiếp theo, các bạn sẽ được tư vấn hướng nghiệp dựa trên phân tích kết quả bài thi đánh giá liên hệ với kết quả tự đánh giá ở phiếu hỏi.
PGS Sim Soo Kheng, Giám đốc Trung tâm đổi mới học tập và môi trường làm việc tại Viện Học tập suốt đời (ĐH Khoa học xã hội Singapore), nhận định lĩnh vực tư vấn hướng nghiệp ngày càng trở nên quan trọng, nhất là trong bối cảnh công nghệ phát triển và suốt cuộc đời làm việc con người có thể trải qua ba hoặc bốn lần thay đổi nghề nghiệp, theo một số nghiên cứu.
"Công tác tư vấn hướng nghiệp từ trước đến nay luôn đòi hỏi nhiều nhân lực, thời gian, do thường phải hoạt động theo hình thức 1:1. Nhưng nếu tận dụng AI, chúng ta có thể rút ngắn thời gian học sinh được tiếp cận với các dịch vụ tư vấn hướng nghiệp. Đây là tín hiệu đáng mừng", bà Kheng chia sẻ.
Trao đổi với Thanh Niên bên lề sự kiện, ông Mai Tze Woei, Giám đốc Công ty COGNOTIV (Singapore), nhấn mạnh AI không chỉ gói gọn trong những công cụ như ChatGPT hoặc các mô hình ngôn ngữ lớn khác mà còn có nhiều nhánh như neural network (mạng nơ-ron nhân tạo), rule-based (hệ thống dựa trên quy tắc), deep learning (học sâu)...
"AI không có giới hạn, quan trọng là bạn muốn ứng dụng phần nào của nó trong giáo dục", ông nói.
Ông Mai Tze Woei, Giám đốc Công ty COGNOTIV (Singapore), chia sẻ về yếu tố công nghệ, nhất là ứng dụng AI, trong chương trình CELLLO
ẢNH: NGỌC LONG
Một vấn đề được ông Woei nhấn mạnh là trong thời đại AI, mối liên hệ giữa kỹ năng và tri thức đang "thay đổi rất nhanh chóng". Ông lấy ví dụ trước đây khi làm việc trong lĩnh vực tài chính hay kế toán, chúng ta không cần phải có hiểu biết về AI. Tuy nhiên, bức tranh đã hoàn toàn đảo chiều trong những năm gần đây.
"AI hiện nay đã được tích hợp vào hầu hết các lĩnh vực chuyên môn và ngành nghề. Ở một số quốc gia, khi tiến hành phân tích các lĩnh vực nghề nghiệp, người ta nhận thấy có những ngành nghề có xu hướng đi xuống, trong khi các ngành liên quan tới AI lại phát triển ngược lại", ông Woei thông tin.
Và riêng tại lĩnh vực hướng nghiệp, AI hiện có thể gợi mở cho người dùng các kỹ năng cần thiết để ứng tuyển một công việc nào đó dựa trên ưu, nhược điểm, cũng như tổng hợp, chọn lọc nhu cầu lẫn yêu cầu của công việc đó trên thị trường lao động một cách nhanh chóng.
