TỔ HỢP XÉT TUYỂN: ĐA DẠNG NHƯNG CẦN ĐỊNH HƯỚNG
Với kỳ thi tốt nghiệp THPT mới, thí sinh (TS) thi 4 môn, trong đó toán và ngữ văn bắt buộc, còn lại chọn 2 trong số các môn: ngoại ngữ, vật lý, hóa học, sinh học, tin học, công nghệ nông nghiệp, công nghệ công nghiệp, lịch sử, địa lý, giáo dục kinh tế và pháp luật (GDKTPL). Trong đó các môn tin học, công nghệ, GDKTPL lần đầu tiên được đưa vào môn thi. Đây là một thay đổi rất lớn theo hướng cá nhân hóa đối với kỳ thi tốt nghiệp THPT. Trước tình hình này, các trường ĐH buộc phải thích ứng bằng cách xây dựng thêm tổ hợp xét tuyển phù hợp với phổ lựa chọn môn thi của TS.
Thí sinh tham gia kỳ thi đánh giá năng lực đợt 2 của ĐH Quốc gia TP.HCM năm 2025
ẢNH: NHẬT THỊNH
Thống kê của Bộ GD-ĐT cho thấy, ngoài 2 môn bắt buộc, các môn được lựa chọn nhiều nhất là: lịch sử (499.357 TS), địa lý (494.081), tiếng Anh (358.870), vật lý (354.298), GDKTPL (247.248). Trong khi đó, các môn truyền thống như hóa học (246.700), sinh học (72.669) giảm sút rõ rệt. Những môn mới như công nghệ nông nghiệp, tin học, giáo dục công dân (theo chương trình giáo dục 2006)… có số lượng TS dự thi rất thấp: công nghệ nông nghiệp (21.962), tin học (7.716), giáo dục công dân (4.835), công nghệ công nghiệp (2.428). Các trường ĐH xây dựng các tổ hợp mới có môn tin học, công nghệ và GDKTPL đưa vào phương thức xét tuyển với một số ngành phù hợp. Đây là dấu hiệu tích cực, hy vọng các năm sau số TS lựa chọn những môn này tăng lên.
Từ thực tế này, nhiều trường ĐH, kể cả trường y, đã sử dụng các tổ hợp "lạ" như toán - văn - GDKTPL, hoặc toán - văn - tin học để mở rộng đầu vào. Một số ngành khoa học xã hội khi công bố đề án tuyển sinh không xét tuyển tổ hợp C00 (văn - sử - địa) mà chuyển sang văn - toán - ngoại ngữ hoặc tổ hợp có môn GDKTPL, gây ra không ít bất ngờ và tranh luận.
Về mặt tích cực, sự thay đổi này thể hiện nỗ lực bắt nhịp xu thế đánh giá năng lực tổng hợp, giảm phụ thuộc vào một vài tổ hợp cứng nhắc như A00, B00, C00, D01. Tuy nhiên, nếu không có định hướng rõ ràng, việc sử dụng các tổ hợp thiếu liên quan chuyên môn (ví dụ, ngành y nhưng không có sinh - hóa) có thể ảnh hưởng đến chất lượng đầu vào và sự chuẩn bị học thuật của sinh viên. Trường ĐH không sử dụng tổ hợp C00 ảnh hưởng đến cơ hội của những TS dự thi tốt nghiệp với các môn toán, văn, sử, địa.
GIA TĂNG KỲ THI ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC: CƠ HỘI HAY RÀO CẢN?
Cùng với tổ hợp truyền thống, các trường ĐH ngày càng tăng cường tuyển sinh bằng phương thức sử dụng điểm thi đánh giá năng lực. Nhiều kỳ thi đã được tổ chức: ĐH Quốc gia Hà Nội và ĐH Quốc gia TP.HCM duy trì kỳ thi đánh giá năng lực riêng, Trường ĐH Bách khoa Hà Nội tổ chức kỳ thi đánh giá tư duy, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội có bài thi đánh giá năng lực sư phạm, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM thi đánh giá năng lực chuyên biệt và mới đây, bài thi V-SAT do Trung tâm Khảo thí Quốc gia thực hiện đã được công nhận để dùng trong xét tuyển.
Các kỳ thi này cho phép nhà trường chủ động hơn trong đánh giá năng lực phù hợp với ngành học, giảm lệ thuộc vào kỳ thi tốt nghiệp THPT vốn mang tính phổ thông. Một điểm mới là Bộ GD-ĐT yêu cầu quy đổi điểm các bài thi đánh giá năng lực về cùng một thang điểm chuẩn, tạo điều kiện cho so sánh và sử dụng đa phương thức, nhưng vẫn đảm bảo tính minh bạch.
Mặt tích cực là rõ ràng các kỳ thi năng lực đánh giá tư duy logic, lập luận, khả năng vận dụng kiến thức tổng hợp - những yếu tố thiết yếu trong học tập ĐH hiện đại. Tuy nhiên, điểm trừ không nhỏ là tăng gánh nặng thi cử cho học sinh, đặc biệt là học sinh ở vùng khó khăn - nơi điều kiện đi lại, ôn luyện, tiếp cận thông tin còn hạn chế.
KHÔNG NÊN "LOẠN PHƯƠNG THỨC"
Theo báo cáo của Bộ GD-ĐT, năm 2025, các trường đều được khuyến khích đa dạng hóa phương thức tuyển sinh, nhưng không quá nhiều phương thức, nhằm tránh gây nhiễu loạn, rối rắm trong thông tin cho TS và gây khó khăn trong quản lý tuyển sinh.
Một số trường sử dụng 3-4 phương thức chính: xét điểm tốt nghiệp THPT, xét học bạ, xét điểm đánh giá năng lực, xét tuyển kết hợp (học bạ + chứng chỉ ngoại ngữ, hoặc học sinh giỏi). Việc giới hạn phương thức giúp hệ thống tuyển sinh trở nên có trật tự, dễ theo dõi, thuận lợi hơn cho cả TS lẫn nhà trường.
Tuy nhiên, sự đa dạng về tổ hợp và phương thức đang tạo ra khoảng cách trong tiếp cận cơ hội học ĐH giữa học sinh thành thị và học sinh nông thôn, miền núi, hải đảo. Đặc biệt các trường đã sử dụng nhiều tổ hợp có môn tiếng Anh (toán, văn, Anh; toán, lý, Anh; toán, tin, Anh; toán, hóa, Anh; văn, sử, Anh; văn, địa, Anh...). Học sinh vùng khó khăn ít có khả năng tiếp cận kỳ thi đánh giá năng lực, ít cơ hội tham gia các chương trình bồi dưỡng để hiểu cách làm bài, cũng như khó cập nhật thông tin tuyển sinh phức tạp và không nhiều TS chọn thi môn tiếng Anh.
Cùng với tổ hợp truyền thống, các trường ĐH ngày càng tăng cường tuyển sinh bằng phương thức sử dụng điểm thi đánh giá năng lực
ảnh: Đào Ngọc Thạch
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ: LINH HOẠT NHƯNG PHẢI CÓ ĐỊNH HƯỚNG
Kinh nghiệm từ các nước như Mỹ, Đức, Nhật Bản, Singapore cho thấy linh hoạt là xu thế tất yếu trong tuyển sinh ĐH. Các trường có thể sử dụng thi chuẩn hóa, xét hồ sơ, phỏng vấn, đánh giá năng lực - tùy theo triết lý giáo dục và yêu cầu ngành đào tạo. Tuy nhiên, dù phương thức có đa dạng đến đâu vẫn có một hệ tiêu chí cốt lõi thống nhất để đảm bảo chất lượng và công bằng.
Tại Mỹ, hồ sơ năng lực toàn diện giúp phát hiện học sinh có tư duy phản biện tốt. Ở Đức, từng ngành có điểm chuẩn riêng tùy mức độ cạnh tranh. Singapore phân luồng mạnh mẽ sau trung học, đảm bảo mỗi học sinh đi đúng hướng nghề nghiệp. Nhật Bản kết hợp kỳ thi quốc gia với thi riêng từng trường, duy trì chuẩn học thuật cho từng ngành.
Bài học cho VN là khi mở rộng tổ hợp và phương thức, cần đi kèm định hướng ngành nghề rõ ràng, không chạy theo "cơ hội" mà làm giảm chất lượng đầu vào. Đồng thời, cần giảm thiểu bất bình đẳng thông tin và điều kiện tiếp cận kỳ thi giữa các vùng miền - một nhiệm vụ đòi hỏi chính sách giáo dục phổ thông và tuyển sinh phải đồng bộ. Nâng cao chất lượng các môn toán, ngoại ngữ, khoa học tự nhiên, công nghệ, để học sinh giảm chọn môn sử, địa; tăng các môn ngoại ngữ, lý, hóa, sinh, tin học và công nghệ để phù hợp với nhu cầu nguồn nhân lực đất nước trong kỷ nguyên số, công nghệ và trí tuệ nhân tạo…
Rà soát và công bố thông tin tuyển sinh
Tuyển sinh ĐH năm 2025 diễn ra trong giai đoạn chuyển tiếp quan trọng, hướng tới hiện đại hóa, cá nhân hóa nhưng vẫn phải bảo đảm minh bạch, công bằng và phù hợp với thực tiễn giáo dục VN. Việc đa dạng tổ hợp và phương thức tuyển sinh nhằm phản ánh đúng năng lực, định hướng học tập của TS. Tuy nhiên, đổi mới chỉ hiệu quả khi có giám sát chặt chẽ, chính sách hỗ trợ vùng khó khăn và sự gắn kết giữa giáo dục phổ thông, ĐH và thị trường lao động.
Trước phản ánh về việc một số trường công bố thông tin chưa đầy đủ, gây lo lắng cho TS, Bộ GD-ĐT đã ban hành Công văn số 2864/BGDĐT-GDĐH ngày 6.6, yêu cầu các cơ sở đào tạo thực hiện đúng quy chế, rà soát phương thức và tổ hợp xét tuyển, bảo đảm công bằng, không ảnh hưởng quyền lợi TS. Bộ cũng lưu ý tổ hợp xét tuyển phải phù hợp ngành đào tạo, tránh dễ dãi ảnh hưởng chất lượng đầu vào. Thủ trưởng các cơ sở đào tạo phải chịu trách nhiệm giải trình đầy đủ, chính xác các nội dung liên quan. Kỳ tuyển sinh năm nay là phép thử về năng lực thích ứng và quản trị chất lượng của toàn hệ thống giáo dục.
