Thủ tướng Chính phủ mới đây có Quyết định số 2371/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2045" (viết tắt là đề án). Đây là bước tiến mới nhất giúp VN đến gần hơn với mục tiêu góp phần xây dựng thế hệ công dân toàn cầu, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế của VN, khi đặt ra lộ trình rõ ràng từ nay tới năm 2045 bao trùm mọi bậc học và loại hình đào tạo.
Theo Đề án “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học”, giai đoạn 2025 - 2030, 100% cơ sở giáo dục phổ thông trong cả nước dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1
ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH
DẠY TIẾNG ANH BẮT BUỘC TỪ LỚP 1: 3 ĐIỀU QUAN TRỌNG
Đặc biệt theo đề án, giai đoạn 2025 - 2030, 100% cơ sở giáo dục phổ thông trong cả nước dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1.
Theo các chuyên gia, đây là tầm nhìn đúng đắn, thể hiện khát vọng hội nhập và nâng cao năng lực công dân toàn cầu cho thế hệ mới. Nhưng lộ trình nào để hiệu quả? Nếu chưa đủ giáo viên (GV) tiếng Anh tiểu học, các địa phương cần làm gì?
Báo cáo của UBND TP.HCM về tình hình giáo dục TP.HCM năm học 2024 - 2025, chuẩn bị cho năm học mới 2025 - 2026 cho thấy toàn TP sau sáp nhập có 2.093/3.937 cơ sở giáo dục mầm non (tỷ lệ 53,16%) tổ chức cho trẻ làm quen với tiếng Anh; có 206.811 trẻ mẫu giáo được làm quen tiếng Anh và có 3.489 GV tham gia tổ chức hoạt động làm quen tiếng Anh cho trẻ.
TP.HCM nhận định tỷ lệ trẻ mẫu giáo làm quen với tiếng Anh chưa đồng đều, chủ yếu tập trung ở các trường công lập. Ngành giáo dục TP đặt kế hoạch trong năm học 2025 - 2026 phải nâng cao số lượng trẻ mẫu giáo được làm quen tiếng Anh để trẻ có nền tảng tốt trước khi vào tiểu học.
Bà Lê Thị Thu Hằng, Hiệu trưởng Trường tiểu học Trần Khánh Dư, P.Tân Định, TP.HCM, cho rằng giai đoạn 2025 - 2030 khi tiếng Anh sẽ được dạy bắt buộc từ lớp 1, có 3 điều mà các trường tiểu học cần chuẩn bị từ bây giờ để hiệu quả nhất. Thứ nhất là điều kiện cơ sở vật chất (phòng học, phòng chức năng, trang thiết bị) phục vụ công tác giảng dạy. Thứ hai là đội ngũ GV cần đảm bảo cả về chất lượng và số lượng. Thứ ba là nhận thức của cha mẹ học sinh (HS), từ đó tạo đồng thuận và hỗ trợ trong các hoạt động học tập của con.
Giáo viên mầm non cho trẻ làm quen với tiếng Anh
ảnh: Thúy Hằng
Tuy nhiên, trong thực tế vẫn còn tình trạng thiếu GV cục bộ ở một số môn học tại một số trường, địa phương. Báo cáo của UBND TP.HCM về giáo dục TP năm học 2024 - 2025, chuẩn bị cho năm học mới 2025 - 2026 cho thấy số lượng người làm việc trong các cơ sở giáo dục phổ thông công lập đang thiếu so với định mức, đặc biệt là GV các môn ngoại ngữ, tin học, âm nhạc, mỹ thuật, công nghệ, giáo dục thể chất… Đồng thời, TP mới sau sáp nhập có địa giới hành chính rộng, đa dạng nhiều loại hình (nông thôn, thành thị, xã đảo, đặc khu…), tình trạng cơ sở vật chất, đội ngũ GV còn chưa đồng đều ở các địa phương, một bộ phận GV hạn chế năng lực ngoại ngữ, tin học.
Nhiều nơi sĩ số lớp học đông, chưa thể đạt tỷ lệ 100% HS được học 2 buổi/ngày. Thực tiễn này đặt ra những thách thức, cần giải pháp đảm bảo chất lượng và điều kiện dạy và học, đặc biệt khi trong giai đoạn 2025 - 2030, tiếng Anh trở thành môn học bắt buộc từ lớp 1.
Bà Hằng cho biết hằng năm, Sở GD-ĐT TP đều có kế hoạch tuyển dụng viên chức cho ngành giáo dục. Bên cạnh đó, một giải pháp được TP thực hiện thời gian qua là tổ chức các lớp học số, mô hình dạy học tiếng Anh từ xa, phát sóng đến các trường tiểu học tại Cần Giờ và Củ Chi, tổ chức dạy học trực tuyến với thời gian thực giúp các trường còn thiếu GV tiếng Anh, tin học có thể tổ chức cho HS học tập, đảm bảo chất lượng và chương trình môn học…
Học sinh lớp 11 tại TP.HCM trong giờ học môn tiếng Anh
ảnh: Nhật Thịnh
PHƯƠNG ÁN ĐÀO TẠO GV BỘ MÔN
Hiện công tác ở Khoa Tiếng Anh và chuyển tiếp ĐH tại Trường ĐH RMIT VN, ông Jonny Western, Chủ nhiệm chương trình sáng kiến mới, cùng tiến sĩ Jennifer Howard, Chủ nhiệm chương trình dự bị ĐH, đều nhất trí rằng thành công của đề án sẽ phụ thuộc nhiều vào việc chuẩn bị cho GV. Hai chuyên gia này lưu ý GV cần bộ kỹ năng toàn diện bao gồm năng lực ngôn ngữ, chuyên môn giảng dạy và hiểu về các phương pháp sư phạm.
Trong đó, theo chuyên gia, năng lực ngôn ngữ là yếu tố then chốt. Bởi GV dù vững chuyên môn nhưng nếu không giỏi tiếng Anh vẫn có thể dùng ngôn ngữ thiếu chuẩn xác, ảnh hưởng kết quả học tập của HS. Chưa kể khi dạy bằng tiếng Anh cho lớp học có trình độ ngôn ngữ không đồng đều, thầy cô cũng phải điều chỉnh tài liệu phù hợp để tránh trường hợp HS có trình độ thấp gặp khó, còn những em có năng lực cao hơn lại không phát huy hết tiềm năng.
Riêng về mặt đào tạo GV, hai chuyên gia nói trên nhìn nhận các chương trình phải đảm bảo mọi thầy cô trên toàn quốc đều có thể tiếp cận, nhất là phải đưa những hoạt động bồi dưỡng chuyên môn chất lượng cao về với GV ở vùng sâu, vùng xa. Ngoài ra, chính sách cũng cần xác lập các tiêu chí rõ ràng về năng lực ngôn ngữ, kiến thức chuyên môn, hiệu quả sư phạm mà GV cần đạt được thông qua hình thức đánh giá định kỳ.
Trong khi đó, bà Nguyễn Lê Tuyết Ngọc, Giám đốc khu vực châu Á Cơ quan khảo thí MTS (Anh) kiêm Giám đốc HEW London (TP.HCM), nhận định việc chuyển đổi công tác giảng dạy từ tiếng Việt sang tiếng Anh phải được thực hiện nhịp nhàng để tránh gây sốc cho cả thầy lẫn trò. Việc này cần kéo dài qua 3 giai đoạn với sự giám sát và đánh giá chặt chẽ từ cấp quản lý.
Trong đó, giai đoạn 1 là xây nền tiếng Anh cho các GV bộ môn, song song đó thiết kế khung giáo án, cách đánh giá bằng tiếng Anh ở từng bộ môn. Giai đoạn 2 là huấn luyện kỹ năng đứng lớp bằng tiếng Anh cho GV bộ môn, kèm với đó là hướng dẫn dạy học dựa trên khung giáo án đã soạn. Cuối cùng, giai đoạn 3 là thực hành tại cơ sở giáo dục và nhận đánh giá. "Sau 2 - 3 năm ở giai đoạn này, GV bộ môn có thể tự tin đứng lớp", bà Ngọc nhận định và nói thêm, về năng lực ngôn ngữ, GV cần đạt trình độ tối thiểu là B2 theo Khung tham chiếu trình độ ngôn ngữ chung châu Âu (CEFR) để dạy các bộ môn như toán, lý, hóa, sử, địa... bằng tiếng Anh.
Giáo viên nước ngoài tham gia dạy tiếng Anh cho học sinh tại TP.HCM
ảnh: Đào Ngọc Thạch
VAI TRÒ MỚI CỦA GV TIẾNG ANH
Ông Đinh Quang Đức, Giám đốc học thuật SAM English House (Hà Nội), cho biết có thể đào tạo GV tiếng Anh theo 2 giai đoạn chính để đáp ứng bối cảnh mới. Trong đó, ở giai đoạn 1 cần chuẩn hóa năng lực ngôn ngữ và sư phạm theo những phương pháp tiên tiến. Cốt lõi là phải dịch chuyển tư duy từ dạy theo học phần nhỏ và nhấn mạnh vào ngữ pháp, cấu trúc, dịch thuật, sang ưu tiên thể hiện quy trình giao tiếp đời thực.
Đến giai đoạn 2, GV tiếng Anh cần thích nghi với vai trò mới, đó chính là cố vấn và chuyên gia ngôn ngữ. "Khi tiếng Anh thành phương tiện truyền đạt cho nhiều bộ môn khác, GV tiếng Anh cần đóng vai trò cố vấn để xác định các vấn đề giao tiếp cốt lõi và đồng thời phối hợp thiết kế học liệu. Lúc này, GV bộ môn quyết định thứ được dạy, còn GV tiếng Anh là chuyên gia đảm bảo cách truyền đạt hiệu quả bằng tiếng Anh", ông Đức nhấn mạnh.
Bảo đảm ngôn ngữ tiếng Việt
Dù tích cực đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học, song đề án cũng nhấn mạnh một trong những quan điểm là phải "bảo đảm ngôn ngữ tiếng Việt và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc VN".
Bà Nguyễn Lê Tuyết Ngọc chia sẻ thêm ở Singapore nơi bà đang sinh sống và làm việc, tiếng Anh tuy được dùng như công cụ để giao tiếp chính nhưng tiếng mẹ đẻ không hề vắng mặt. "Tại nhiều trường học ở Singapore, tiếng Anh vẫn là ngôn ngữ hướng dẫn chính ở các môn như toán, khoa học, xã hội trong khi tiếng Quan Thoại là môn bắt buộc với HS gốc Hoa và tiếng Malay là môn bắt buộc với HS gốc Malay", bà Ngọc kể.
Đó cũng là lý do bà Ngọc nhận định khi dạy bằng tiếng Anh, thầy cô cũng cần đưa các ngữ cảnh đậm bản sắc dân tộc vào bài giảng, đồng thời tổ chức các hoạt động để HS dùng tiếng Anh quảng bá văn hóa, ẩm thực, con người VN, chẳng hạn như diễn kịch bằng tiếng Anh nhưng dựa trên các tác phẩm dân gian VN.
"Thầy cô có thể phân định rõ khung giờ nào sử dụng ngôn ngữ nào và ở khu vực nào trong trường dùng ngôn ngữ nào, giúp các em tôn trọng cả hai ngôn ngữ, không nên để HS chỉ thích dùng tiếng Anh, hoặc ngược lại", bà Ngọc lưu ý.
