Những năm qua, thị trường mua bán các thiết bị siêu nhỏ như tai nghe, camera phục vụ nhiều mục đích khác nhau, trong đó có gian lận thi cử, luôn công khai và trở nên sôi động vào thời điểm cận kỳ thi tốt nghiệp THPT. Tuy nhiên, năm nay bức tranh dường như đối lập, khi thị trường "vắng bóng" người bán và những nội dung liên quan không còn xuất hiện tràn lan trên các sàn thương mại điện tử hay mạng xã hội như trước.
Im hơi lặng tiếng
Trong vai thí sinh (TS) sắp tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT tại TP.HCM, chúng tôi liên hệ một số người bán các loại thiết bị tai nghe, camera siêu nhỏ để hỏi mua các sản phẩm "hỗ trợ" thi cử. Trái với vẻ niềm nở giới thiệu sản phẩm như những năm trước, năm nay đa phần người bán đều không phản hồi hay từ chối bán hàng sau khi nghe chúng tôi đề cập mua hàng.
Các thiết bị siêu nhỏ phục vụ nhiều mục đích khác nhau, trong đó có gian lận thi cử
ẢNH: N.L
"Bên anh nghỉ rồi", một người bán tên T. nói thẳng, dù trước đó người này thường xuyên đăng tin rao bán các sản phẩm siêu nhỏ trên mạng xã hội.
Đáng chú ý, đơn vị tên T.N.S.N tự giới thiệu có 4 cửa hàng tại Hà Nội quảng cáo bán loại tai nghe siêu nhỏ ngụy trang tinh vi trong máy tính Casio có thể "tự động nghe máy và không phát ra tiếng động gì cả", "phù hợp trong những trường hợp nhắc bài" và "vẫn sử dụng được như máy tính cầm tay bình thường". Cụ thể, máy tính sẽ đóng vai trò như chiếc điện thoại, có thể lắp sim vào và kết nối trực tiếp với bộ tai nghe siêu nhỏ.
Theo hướng dẫn từ người bán, khi vào phòng thi, TS cần bấm nút khởi động được giấu bên dưới, đồng thời đeo tai nghe siêu nhỏ trong ốc tai là có thể trao đổi trực tiếp với bên ngoài suốt thời gian làm bài thi vì "mic rất nhạy". Giá loại máy này là 2,5 triệu đồng nhưng khi liên hệ đặt hàng, cửa hàng nói đang "nghỉ bán hết tháng 6" rồi từ chối giao tiếp thêm dù chúng tôi liên tục nài nỉ.
Thi tốt nghiệp THPT cận kề, thí sinh cần lưu ý gì?
Thức ăn này có thể giảm cholesterol, bảo vệ tim, chống tiểu đường
Một điểm đáng chú ý khác là chúng tôi vẫn chưa tìm thấy bất kỳ thiết bị hỗ trợ gian lận nào liên quan đến AI. Các thiết bị hiện nay chủ yếu được ngụy trang trong những vật dụng quen thuộc với phòng thi như bút viết, máy tính, cúc áo, mắt kính... và thường có chung "nguyên lý hoạt động": Đeo tai nghe siêu nhỏ và dùng các thiết bị ngụy trang để truyền âm, thậm chí truyền hình ảnh ra ngoài để nhờ hỗ trợ.
Chi phí những thiết bị nêu trên dao động từ vài triệu đồng với giá bán, và vài trăm nghìn đồng với giá thuê.
Tuy nhiên, thực tế trên có thể chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Bởi lẽ, trong hội nghị tập huấn nghiệp vụ thanh tra, kiểm tra kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 cho các sở GD-ĐT và cơ sở giáo dục ĐH, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Ngọc Thưởng đặc biệt nhấn mạnh tới nguy cơ sử dụng thiết bị công nghệ cao và AI để gian lận thi cử. Đây cũng là chủ đề được các địa phương nhấn mạnh khi tổ chức tập huấn công tác coi thi, kiểm tra.
Mới đây nhất vào giữa tháng 6, Công an tỉnh Lâm Đồng cho biết còn phát hiện thủ đoạn sử dụng công nghệ AI gắn trong đế giày để quay lại đề rồi thông qua AI để giải đề. Đây là lý do Bộ GD-ĐT, Bộ Công an đã, đang và sẽ tiếp tục có nhiều phương án phòng ngừa và ngăn chặn, xử lý những trường hợp cố tình sử dụng công nghệ cao để thực hiện hành vi gian lận.
Có những thiết bị tai nghe siêu nhỏ ngụy trang tinh vi trong máy tính
ảnh: chụp màn hình
Đề xuất cách "chống AI"
Mối lo sử dụng AI trong phòng thi hoàn toàn có cơ sở khi việc giải các câu hỏi trong kỳ thi tốt nghiệp THPT bằng các công cụ AI ngày càng trở nên dễ dàng, theo thạc sĩ Nguyễn Quốc Toàn, nghiên cứu sinh tiến sĩ chuyên ngành AI, ĐH Công nghệ Sydney (UTS, Úc). "Để đảm bảo công bằng thi cử, việc ngăn chặn các hành vi gian lận, trong đó có sử dụng AI, là hoàn toàn cần thiết", anh Toàn nhấn mạnh.
Theo anh Toàn, hầu hết công cụ AI tạo sinh phổ biến hiện tại đều yêu cầu kết nối internet để hoạt động (như ChatGPT hoặc Gemini - PV), do đó triển khai các biện pháp kỹ thuật nhằm ngăn chặn truy cập internet ở các khu vực nhạy cảm kết hợp với kiểm tra tín hiệu sẽ phù hợp. "Dù một số mô hình có thể được triển khai trực tiếp trên thiết bị di động đã xuất hiện, song chưa phổ biến và còn gặp nhiều hạn chế khi xử lý những câu hỏi mang tính học thuật cao trong kỳ thi tốt nghiệp THPT", anh Toàn thông tin.
Từ thực tế này, anh đề xuất 2 phương thức để "cách ly" AI khỏi phòng thi. Đầu tiên, điểm thi có thể triển khai thiết bị gây nhiễu sóng hay áp dụng các biện pháp kỹ thuật nhằm hạn chế tín hiệu tại các khu vực được giám sát thi, nhất là khu vực nhà vệ sinh, nơi duy nhất không chịu sự giám sát trực tiếp và dễ bị lợi dụng để thực hiện hành vi gian lận.
"Việc sử dụng thiết bị gây nhiễu cần cân nhắc kỹ lưỡng vì có thể ảnh hưởng tới hệ thống liên lạc ở điểm thi, vì thế chỉ nên triển khai ở các vị trí thực sự cần thiết", anh Toàn nói.
Thứ hai, ở phòng thi, cán bộ coi thi có thể sử dụng thiết bị dò sóng để phát hiện các tín hiệu di động đáng ngờ và kiểm tra ngẫu nhiên trong suốt thời gian làm bài. Thiết bị này có khả năng phát hiện sự tồn tại của các thiết bị truyền phát sóng, như điện thoại di động, tai nghe không dây hoặc thiết bị phát wifi mini. Mỗi điểm thi chỉ cần trang bị một số thiết bị là có thể hỗ trợ công tác giám sát, theo anh Toàn.
Ở góc nhìn cung cấp dịch vụ, thạc sĩ Bùi Mạnh Hùng, sáng lập và điều hành Aiducation, cho biết những tuần nước rút trước thi, nền tảng của anh ghi nhận lưu lượng truy cập và thường xuyên sử dụng tăng mạnh, nhiều nhất ở dịch vụ trợ lý giáo dục cá nhân vận hành bởi AI. Điều này cũng phản ánh nguy cơ TS dùng AI để gian lận trong ngày thi bất chấp việc phá sóng hay các nghiệp vụ coi thi khác.
Dẫn lại câu chuyện nhiều hãng công nghệ Trung Quốc tạm ngừng dịch vụ hoặc hạn chế một số tính năng của công cụ AI tạo sinh như DeepSeek, Doubao để ngừa gian lận trong kỳ thi tuyển sinh ĐH của nước này, anh Hùng đề xuất VN cũng có thể thực hiện quy định tương tự trong thời gian tổ chức thi tốt nghiệp THPT. Đây là một phương pháp hiệu quả, giúp ngăn chặn vấn đề từ "gốc", theo anh Hùng.
"Tôi hy vọng sớm có cơ chế để các công ty công nghệ như chúng tôi phối hợp làm việc với Bộ GD-ĐT và các cơ quan hữu trách, từ đó có thể cùng lúc tạm dừng cung cấp dịch vụ AI liên quan nhằm đảm bảo sự trung thực và nghiêm túc của kỳ thi. Trước mắt, chúng tôi cam kết tạm ngừng các tính năng liên quan tới giải bài trong những ngày tổ chức thi tốt nghiệp THPT để công cụ không bị sử dụng nhằm gian lận", anh Hùng khẳng định.
Mặt khác, lãnh đạo một trường THPT tại TP.HCM lưu ý rằng thời gian gần đây cơ quan chức năng đã cảnh báo về những thủ đoạn gian lận thi cử bằng công nghệ cao, trong đó có AI, để chụp và giải đề. Những hành vi này đều vi phạm nghiêm trọng quy chế thi và sẽ bị xử lý nghiêm khắc như bị đình chỉ thi, điểm 0 hoặc hủy kết quả toàn bộ kỳ thi, không được xét tốt nghiệp THPT, theo vị lãnh đạo.
Trung Quốc dùng AI chống gian lận
Theo Đài truyền hình trung ương Trung Quốc (CCTV), trong quá trình tổ chức thi tuyển sinh ĐH năm 2025, nhiều địa phương ở nước này đã triển khai công nghệ giám sát bằng AI trong mọi phòng thi nhằm phát hiện những hành vi bất thường của cả TS lẫn giám thị. Nhiều hành vi như làm bài sớm, quay đầu, chuyển đồ vật của TS hoặc xử lý bài thi sai cách, đứng quá gần TS của giám thị đều bị AI nhận diện và ghi lại, sau đó xử lý nghiêm theo quy định.
Bên ngoài điểm thi, Trung Quốc cũng tăng cường kiểm tra đầu vào như dùng công nghệ nhận diện sinh trắc học, rà soát những thiết bị điện tử, lắp đặt máy phá sóng... để ngăn ngừa gian lận trong kỳ thi lớn nhất cả nước, thu hút hơn 13 triệu TS này.
