Đột phá về xây dựng thể chế giáo dục

Bộ GD-ĐT đánh giá năm 2025 là năm đột phá về xây dựng thể chế giáo dục, với số lượng luật, nghị quyết, nghị định, thông tư được ban hành trong một năm lớn nhất từ trước đến nay.

ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Ngày 22.8, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71 về đột phá phát triển GD-ĐT, là nghị quyết đầu tiên của Đảng khẳng định GD-ĐT là nhân tố quyết định tương lai của dân tộc, là động lực then chốt cho sự phát triển bứt phá của đất nước.

Năm 2025 được coi là năm đột phá về xây dựng thể chế giáo dục với 99 văn bản luật, nghị quyết, nghị định, thông tư được ban hành, trình ban hành. Lần đầu tiên trong một năm có 4 dự án luật thuộc lĩnh vực GD-ĐT được Quốc hội thông qua, gồm: luật Nhà giáo; luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Giáo dục; luật Giáo dục đại học (sửa đổi); luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).

Cũng trong năm này, Quốc hội ban hành 4 nghị quyết đặc biệt quan trọng với GD-ĐT, gồm: Nghị quyết về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 - 5 tuổi; Nghị quyết về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh (HS) phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông trong cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân; Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển GD-ĐT; Nghị quyết về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng GD-ĐT giai đoạn 2026 - 2035.

Giáo dục mũi nhọn tiếp tục được phát huy và đạt nhiều kết quả

Năm 2025, theo thống kê của Bộ GD-ĐT, VN có 7 đoàn với 37 lượt HS tham dự các kỳ thi Olympic quốc tế và khu vực. Kết quả, toàn bộ thí sinh đều đoạt giải, gồm 13 huy chương vàng, 16 huy chương bạc và 8 huy chương đồng, tăng 1 huy chương vàng, 1 huy chương bạc so với năm 2024 và cao nhất trong nhiều năm qua.

Miễn học phí và chỉ đạo của tổng bí thư chấm dứt "phụ phí"

Năm 2025 đánh dấu Quốc hội chính thức thông qua Nghị quyết miễn học phí cho HS mầm non, phổ thông theo hướng: HS đang học tại các trường công lập được miễn hoàn toàn học phí, và HS học tại các trường tư thục được Nhà nước hỗ trợ học phí bằng mức học phí công lập tương ứng.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Đây được đánh giá là bước tiến lớn về chính sách công. Chỉ trong vòng chưa đầy 1 năm, từ khi ý tưởng chính sách được Tổng Bí thư Tô Lâm khởi xướng tại kỳ họp Quốc hội cuối năm 2024, đến khi Bộ Chính trị ban hành chủ trương và Quốc hội thông qua Nghị quyết, chính sách này đã trở thành hiện thực.

TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, nhận xét: "Đây là tốc độ chưa từng có đối với một chính sách có phạm vi áp dụng toàn quốc, tác động đến gần 20 triệu HS và hàng chục triệu hộ gia đình… Với chính sách lần này, chúng ta không chỉ miễn học phí mà còn giải phóng tiềm năng của hàng triệu HS. Chúng ta trao quyền hy vọng cho những gia đình nghèo, gieo những hạt giống tốt nhất cho ngày mai".

Cùng với chính sách miễn học phí, tháng 12, phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm khi tiếp xúc cử tri Hà Nội đã chạm tới nỗi niềm của không ít phụ huynh HS ở thủ đô và các đô thị lớn, đó là việc: "Nhà nước miễn học phí nhưng nhà trường lại liên kết với các công ty để đưa người ngoài vào dạy ngoại ngữ, AI, nhạc, thể dục… rồi thu tiền, các cháu phải đóng thêm vài triệu". Tổng Bí thư chỉ đạo: "Không thể biến trường học thành nơi dịch vụ được" và yêu cầu địa phương rà soát, chấn chỉnh hiện tượng này. Dư luận chờ đợi sau chỉ đạo trên sẽ không còn tình trạng chính sách miễn giảm học phí bị giảm đi ý nghĩa và tính nhân văn bởi những khoản "phụ phí", "tự nguyện".

Lương nhà giáo cao nhất được luật hóa

Tháng 6.2025, "lương nhà giáo cao nhất trong hệ thống thang bảng lương hành chính sự nghiệp" được quy định tại điều 23 luật Nhà giáo. Như vậy, sau nhiều chục năm, lần đầu tiên chủ trương này đã được luật hóa, tạo niềm tin cho hàng triệu nhà giáo.

ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết để triển khai thi hành luật Nhà giáo có hiệu lực ngày 1.1.2026, Bộ đang triển khai xây dựng Nghị định quy định chính sách tiền lương và chế độ phụ cấp đối với nhà giáo. Theo dự thảo Nghị định, nhà giáo dự kiến được hưởng thêm hệ số lương đặc thù bên cạnh các chế độ tiền lương, phụ cấp hiện đang hưởng.

Ngoài chế độ tiền lương, phụ cấp, nhà giáo còn được hưởng chính sách hỗ trợ, thu hút, trọng dụng. Theo Bộ trưởng, các chính sách nêu trên cùng với các quy định về chuẩn nghề nghiệp, bổ nhiệm chức danh nhà giáo, tuyển dụng, sử dụng, tôn vinh, khen thưởng nhà giáo… sẽ là những giải pháp tổng thể giúp nhà giáo an tâm công tác, tập trung cho hoạt động nghề nghiệp, tạo động lực để nhà giáo nâng cao năng lực, phát triển nghề nghiệp liên tục.

Hoàn thành chu trình đổi mới, quay về một bộ sách giáo khoa thống nhất

Năm 2025 đánh dấu việc hoàn thành một chu trình triển khai chương trình, sách giáo khoa (SGK) giáo dục phổ thông trọn vẹn từ lớp 1 - lớp 12. Bộ GD-ĐT nhìn nhận: "Chương trình giáo dục phổ thông 2018 có nhiều yếu tố khác biệt, "phi truyền thống", đòi hỏi sự thích ứng mạnh mẽ, chuyển từ truyền thụ kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực người học. Lần đầu tiên thực hiện nhiều bộ SGK, SGK thay vì là "pháp lệnh", được chuyển hóa từ "gói kiến thức" sang học liệu mở, giúp giáo viên (GV) dẫn dắt HS phát triển năng lực ".

ẢNH: NGỌC DƯƠNG

Kết thúc chu trình đầu tiên "thay sách", những ngày cuối năm 2025, Bộ GD-ĐT công bố quyết định chọn 1 bộ SGK dùng chung cho toàn quốc từ năm học 2026-2027 và tới năm 2030 cung cấp miễn phí cho tất cả HS theo Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển GD-ĐT.

Dù quay về 1 bộ SGK nhưng Bộ GD-ĐT khẳng định: "Điều này không đồng nghĩa với dạy học cứng nhắc, rập khuôn. Chương trình giáo dục phổ thông là pháp lệnh; SGK là học liệu cơ bản; GV là người quyết định việc tổ chức dạy học. Nội dung đề thi tốt nghiệp THPT sẽ không bám vào SGK mà thực hiện như ở kỳ thi 2025 khi có nhiều bộ SGK".

Kỳ thi đầu tiên theo chương trình mới

Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 được đánh giá rất đặc biệt vì là kỳ thi đầu tiên dành cho HS theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, đồng thời vẫn phải đảm bảo công tác thi cho HS thi theo Chương trình giáo dục phổ thông 2006.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Đây là kỳ thi có số lượng thí sinh lớn nhất từ trước đến nay với trên 1,1 triệu thí sinh đăng ký dự thi, tăng gần 100.000 thí sinh so với năm 2024. Kỳ thi được tổ chức trong bối cảnh sắp xếp lại hệ thống thanh tra các cấp. Việc tổ chức kỳ thi được thực hiện với chính quyền địa phương 3 cấp nhưng công tác chấm thi, công bố kết quả thi thực hiện với chính quyền địa phương 2 cấp.

Đây còn là năm đầu tiên áp dụng quy chế thi tốt nghiệp THPT với nhiều quy định mới như giảm số môn thi bắt buộc; giảm trọng số điểm học bạ; bỏ cộng điểm chứng chỉ nghề; không được quy đổi điểm chứng chỉ ngoại ngữ; lần đầu tiên vận chuyển đề thi qua hệ thống cơ yếu...

Dù được đánh giá là thành công trong khâu tổ chức thi nhưng vẫn còn tranh luận, băn khoăn về độ khó - dễ không đồng đều ở các môn thi, có nội dung "quá khó" ở đề thi một số môn như toán, tiếng Anh.

Quyết liệt "tuyên chiến" với dạy thêm học thêm tràn lan

Tháng 2.2025, Thông tư 29 quy định về dạy thêm, học thêm có hiệu lực cùng với những khẳng định mạnh mẽ của Bộ GD-ĐT đã phát đi thông điệp tuyên chiến quyết liệt với vấn đề nhức nhối của giáo dục hàng chục năm qua.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Theo quy định, nhà trường và GV bị cấm thu tiền dạy thêm với HS lớp mình, cấm dạy thêm với HS tiểu học dù trong hay ngoài nhà trường. Các trường chỉ được dạy thêm miễn phí, áp dụng với công tác bồi dưỡng HS giỏi, phụ đạo HS chưa đạt hoặc HS cuối cấp phục vụ cho việc ôn thi...

Chia sẻ với PV Thanh Niên, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn khẳng định: "Bộ tiếp tục kiên trì quan điểm "học thêm có thể đem lại sự củng cố kiến thức, nhưng ít đem lại giá trị cho sự phát triển con người". Những hệ lụy sâu xa của tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan đòi hỏi phải tiếp tục quyết liệt chấn chỉnh".