Bộ trưởng GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn sẽ trả lời chất vấn của Quốc hội về dạy thêm, học thêm (DTHT) vào ngày 19 - 20.6. Dư luận hy vọng người đứng đầu ngành giáo dục sẽ có những nhìn nhận đầy đủ và giải pháp gốc rễ hơn về vấn đề này.
Lúng túng quản lý dạy thêm ngoài nhà trường
Việc cấp phép cho các hộ kinh doanh cá thể mở cơ sở DTHT lâu nay tại phòng kế hoạch tài chính các quận, huyện rất đơn giản và không có hành lang pháp lý cho các cơ sở này nên quá trình quản lý của sở GD-ĐT gặp nhiều khó khăn. "Người dân nộp hồ sơ đăng ký hộ kinh doanh, nếu đủ điều kiện thì chúng tôi cấp theo quy định. Còn việc họ có hoạt động được hay không, hoạt động như thế nào, không thuộc phạm vi quản lý của chúng tôi" là lời một cán bộ của đơn vị cấp phép dạy thêm theo hình thức hộ kinh doanh.
Phụ huynh bên ngoài phòng thi khi con tham gia thi vào lớp 6 các trường “đặc thù”. Để vào được những trường này, hầu hết phụ huynh đều cho con học thêm
ẢNH: N.T.T
Ông Trần Thế Cương, Giám đốc Sở GD-ĐT Hà Nội, cho biết từ khi Thông tư 29 có hiệu lực, số trung tâm có chức năng dạy thêm tăng rất nhiều, ước tính có khoảng 15.000 trung tâm và hộ kinh doanh có liên quan đến dạy thêm được thành lập. Đâu đó, mức thu phí có nơi cao hơn rất nhiều so với trước đây, dù là tự nguyện. Theo ông Cương, số trung tâm dạy thêm tăng nhanh cũng gây áp lực lên công tác kiểm tra, thanh tra trong khi nguồn nhân lực cho công tác này không tăng; Thông tư 29 chưa quy định chế tài xử lý vi phạm về DTHT ngoài nhà trường…
Tương tự, tại một hội nghị toàn quốc về vấn đề này sau một thời gian thực hiện Thông tư 29, ông Nguyễn Bảo Quốc, Phó giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM, cho biết số lượng đơn vị DTHT ở hộ kinh doanh cá thể là hơn 10.000, TP băn khoăn lo lắng làm thế nào để kiểm soát an toàn, phòng chống cháy nổ ở những lớp dạy thêm hộ gia đình…
Ông Phạm Quốc Hiệu, Phó giám đốc Sở GD-ĐT Hải Phòng, cũng cho rằng việc quản lý hoạt động DTHT ngoài nhà trường gặp nhiều khó khăn, đặc biệt với các lớp học thêm tự phát, các cơ sở DTHT chưa đúng quy định. Trong khi số lượng cán bộ quản lý, nhân lực quản lý DTHT tại các địa phương còn ít, kiêm nhiệm nhiều việc nên theo dõi, kiểm tra thường xuyên gặp không ít khó khăn.
Thực tế người đại diện pháp lý đăng ký hộ kinh doanh cá thể để DTHT không có điều kiện về bằng cấp, trình độ chuyên môn trong lĩnh vực giáo dục, thậm chí có nhiều người cao tuổi cũng đứng tên hộ kinh doanh. Đặc biệt, có nhiều hộ kinh doanh đăng ký dạy thêm khi chỉ có một căn nhà dân ở với 2, 3 phòng ngủ được trưng dụng thành phòng học, nằm trong ngõ sâu không đảm bảo về an toàn phòng cháy chữa cháy…
Từ khó khăn trên, Sở GD-ĐT Hải Phòng đề nghị Bộ GD-ĐT sớm ban hành hướng dẫn cụ thể pháp lý cho các cơ sở DTHT. Nếu cơ sở DTHT là một cơ sở giáo dục cần phải có bộ hành chính công để các đơn vị chức năng căn cứ triển khai thực hiện, kiểm tra, giám sát.
Đánh giá sau 4 tháng thực hiện Thông tư 29, Bộ GD-ĐT cho rằng, từ năm 2020, khi DTHT không còn là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, việc quản lý trở nên khó khăn hơn, các địa phương không rõ các chế tài để xử lý vi phạm. Danh mục hành vi cần xử phạt hành chính trong lĩnh vực giáo dục hiện còn thiếu một số hành vi vi phạm quy định về DTHT cần bổ sung. "Vẫn còn một bộ phận nhỏ cán bộ quản lý, giáo viên (GV) theo thói quen cũ, chưa nắm rõ những quy định mới của Thông tư hoặc vì lợi ích cá nhân khi dạy thêm dần trở thành một nguồn thu nhập quan trọng, vẫn cố tình vi phạm quy định của Thông tư 29. Tình trạng dạy thêm trá hình dưới nhiều hình thức vẫn khá phổ biến, cho thấy vẫn còn khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn", báo cáo của bộ này nêu.
Cần xem lại vì sao "cấm" mà học sinh vẫn tìm cách học thêm
Như Thanh Niên đã phản ánh trong các bài trước, dù Thông tư 29 cấm dạy thêm với học sinh (HS) tiểu học nhưng thực tế nhà nhà vẫn cho con học thêm, thậm chí từ lớp 1. Trong thảo luận về luật Nhà giáo, đại biểu Quốc hội Tô Văn Tám (Đoàn Kon Tum) đặt vấn đề: "Có phải là chương trình và lượng kiến thức ở trong chương trình có nặng quá không?" và đề nghị Bộ GD-ĐT nên rà soát lại chương trình và lượng kiến thức trong chương trình hiện nay của chúng ta đã hợp lý chưa, có nặng quá không?
Đại biểu Trần Khánh Thu (Thái Bình) chỉ ra rằng với việc hạn chế DTHT lâu nay không đạt được kết quả như mong muốn và có rất nhiều hình thức không ép buộc nhưng HS vẫn phải tham gia học các chương trình gây áp lực cho HS, nhất là bậc tiểu học. Do vậy, bà Thu cho rằng cấm DTHT tự phát là cần thiết. Bên cạnh đó, cần có bộ quy chế DTHT theo hướng công khai và xây dựng các quy chế đặc thù để hạn chế việc DTHT tự phát tràn lan, tránh lãng phí và không cần thiết.
Học sinh tiểu học trong một trung tâm gia sư tại TP.HCM sau khi có Thông tư 29 siết dạy thêm, học thêm trong đó nhắc lại không được dạy thêm ở cấp tiểu học
ảnh: Đ.B.B
Chia sẻ quan điểm với Thanh Niên, PGS Chu Cẩm Thơ (Viện Khoa học giáo dục VN) cho hay: Không ít nghiên cứu về giáo dục phổ thông đã công bố rằng "chương trình học không nặng, bài thi cũng không nặng đến mức gần như hầu hết HS phổ thông phải học thêm". Nhưng thực tế, dư luận vẫn luôn phàn nàn về áp lực từ xã hội và trường lớp. Cụ thể là các kỳ thi, đặc biệt các kỳ thi quan trọng như thi vào lớp 10 (ở những thành phố lớn), thi đại học, có tính cạnh tranh rất cao. Điều này tạo ra áp lực lớn cho cả HS và phụ huynh; hiệu ứng đám đông khi thấy bạn bè của con mình đi học thêm, phụ huynh cũng cảm thấy lo lắng và sợ con mình bị tụt hậu; và cả áp lực từ GV, trong một số trường hợp GV có thể khuyến khích HS học thêm để củng cố kiến thức hoặc luyện thi.
Bên cạnh đó, theo bà Thơ, phụ huynh luôn lo lắng về năng lực của con. Phụ huynh nào cũng mong muốn con mình đạt kết quả tốt trong các kỳ thi, và họ tin rằng học thêm là cách để đạt được điều đó. Phụ huynh tin rằng học thêm sẽ bù đắp cho sự thiếu hụt kiến thức.
Trong khi đó, ông Đặng Tự Ân, Giám đốc Quỹ hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông VN, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục tiểu học, cho biết: "Những trường lớp chuyên, chọn, như trường chất lượng cao, trường điểm, trường đặc thù, trường đào tạo nhân tài… do cấp huyện, quận ào ạt mở ra, tuyển sinh giống một kỳ thi. Từ đây, HS phải đi học thêm mới có thể trả lời được những câu hỏi đánh giá đầu vào rất hiểm hóc, đánh đố. Đi học thêm là nhằm đưa HS vào học các loại hình trường lớp "trá hình" trường chuyên là rất không đúng với mục tiêu đổi mới giáo dục. Không đổi mới, thậm chí "cách mạng" hệ thống trường chuyên thì sẽ không bao giờ quản lý được DTHT hiệu quả và triệt để được".
Bộ GD-ĐT: "Cần giải pháp mang tính hệ thống, đồng bộ"
Trong báo cáo gửi Quốc hội tại kỳ họp đang diễn ra, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn cho hay: "DTHT là một vấn đề phức tạp, có tác động xã hội lớn, vì vậy một thông tư quy định quản lý DTHT chưa thể giải quyết được hết các vấn đề, cần thiết phải có những giải pháp mang tính hệ thống, đồng bộ, quyết liệt, việc triển khai thực hiện cần có lộ trình...".
Theo đó, Bộ GD-ĐT đang tiến hành đánh giá tổng kết việc thực hiện triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 để tiếp tục đề ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục; hướng dẫn dạy học 2 buổi/ngày từ đó giảm DTHT tràn lan và tăng cường tổ chức các hoạt động giáo dục phát triển phẩm chất và năng lực cho HS.
Về áp lực thi cử và chất lượng dạy học chính khóa, Bộ GD-ĐT cam kết sẽ chỉ đạo các cơ sở giáo dục tập trung nâng cao hiệu quả công tác chuyên môn, nâng cao chất lượng dạy và học giờ chính khóa, đa dạng hóa phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin; tiếp tục đổi mới phương pháp, hình thức kiểm tra, đánh giá theo hướng hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực người học vì sự tiến bộ của HS. Việc ra đề kiểm tra, đánh giá thường xuyên, định kỳ, xét tuyển đầu cấp, thi tuyển sinh vào lớp 10, tuyển sinh vào đại học phải phù hợp với yêu cầu cần đạt của Chương trình giáo dục phổ thông 2018.
