Tuy nhiên, liệu chỉ sau 3-6 tháng, học viên có thể thật sự thành thạo nghề và vững vàng lập nghiệp, hay đó chỉ là một lời hứa mang tính quảng bá?
Học trong vài tháng giúp học viên nắm nền tảng cơ bản nhưng để ra nghề cần thời gian rèn nghề lâu dài
ẢNH: YẾN THI
MONG MUỐN HỌC NHANH, LÀM SỚM
Sau khi tốt nghiệp THPT, Nguyễn Anh N., quê tỉnh Đồng Tháp (Tiền Giang cũ) quyết định không thi ĐH. Với mong muốn sớm có nghề để về quê mở tiệm spa, N. đăng ký khóa học chăm sóc sắc đẹp 3 tháng tại một trung tâm ở khu vực Gò Vấp (TP.HCM) với học phí 24 triệu đồng.
Thế nhưng sau khóa học, N. chỉ nắm được vài kỹ năng cơ bản, chưa đủ vững tay nghề để kinh doanh riêng. N. buộc phải ở lại TP.HCM, đi làm phụ việc tại một spa và đăng ký học thêm khóa nâng cao giá 27 triệu đồng. Phải mất gần một năm vừa học vừa làm, N. mới dần vững tay nghề.
Câu chuyện của N. không phải cá biệt. Trên thực tế, không ít người chọn con đường học ngắn hạn để rút ngắn thời gian, tiết kiệm chi phí và nhanh ra nghề. Nhu cầu này phản ánh tâm lý chung: muốn học nhanh và đi làm sớm.
Thạc sĩ Trần Phương, Hiệu trưởng Trường trung cấp Việt Giao (TP.HCM), cho biết trong bối cảnh thị trường lao động biến động nhanh và yêu cầu thực tiễn ngày càng cao, nhiều học viên, đặc biệt là các bạn trẻ, nhận ra rằng học nhanh, làm sớm, có kỹ năng chuyên môn thực tế đang là một hướng đi hiệu quả. Hơn nữa, không phải ai cũng có điều kiện học dài hạn 3-4 năm. Với các khóa ngắn hạn từ 3-6 tháng hoặc 1 năm, học viên có thể tiết kiệm chi phí, thời gian, tiếp cận nhanh với nghề nghiệp thực tế, từ đó dễ dàng tìm được việc làm ổn định hoặc kinh doanh nhỏ.
Nói về lý do các khóa học ngắn hạn thu hút học viên, thạc sĩ Lâm Văn Quản, Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP.HCM, cho rằng thực tế nhiều người chọn học ngắn hạn bởi muốn có việc làm nhanh, sớm có thu nhập, đặc biệt là lao động tự do, lao động di cư, hoặc người đang muốn chuyển đổi nghề nghiệp. Học phí các khóa học này cũng không cao, thời gian học ngắn, ít rủi ro cơ hội. Nhiều doanh nghiệp chỉ cần nhân lực phụ việc hoặc thao tác cơ bản, có thể đào tạo nhanh để lấp chỗ trống. Ngoài ra, truyền thông hấp dẫn với thông điệp "học nhanh - làm ngay" tác động mạnh đến tâm lý phụ huynh, học viên.
"Đặc biệt, trong bối cảnh học phí ĐH ngày càng tăng trong khi lương khởi điểm của cử nhân mới ra trường chưa thật sự tương xứng, không ít học sinh và phụ huynh đã cân nhắc con đường học nghề ngắn hạn như một lựa chọn thiết thực", thạc sĩ Quản nói thêm.
CẦN PHÂN BIỆT "HỌC NGHỀ" VÀ "RA NGHỀ"
Không khó để bắt gặp những quảng cáo đào tạo nghề ngắn hạn rất hấp dẫn như: "ra nghề sau 120 giờ", "thành thạo sau 3 tháng", "cam kết việc làm ngay sau khóa học"… Tuy nhiên, theo các chuyên gia, những lời mời gọi này phần nhiều mang tính chất thu hút học viên hơn là phản ánh đúng bản chất của việc học nghề.
Thạc sĩ Trần Phương cho rằng một số kỹ năng cơ bản có thể nắm được sau vài chục giờ học tập trung, nhưng để thực sự thành thạo và hành nghề độc lập, học viên cần nhiều thời gian rèn luyện, cọ xát thực tế, thậm chí phải trải qua môi trường doanh nghiệp.
Thạc sĩ Phương lưu ý: "Cần phân biệt "học nghề" và "ra nghề". Học trong vài tháng chỉ giúp nắm nền tảng cơ bản; để ra nghề còn cần thời gian thực tập và rèn nghề lâu dài. Nghề nào cũng đòi hỏi sự kiên nhẫn, thực hành lặp đi lặp lại và trải nghiệm đa dạng tình huống thì mới gọi là vững vàng. Trừ trường hợp học viên đã làm nghề lâu năm giờ học nghề ngắn hạn để bổ sung bằng cấp trong công việc".
Theo thạc sĩ Võ Thị Mỹ Vân, Hiệu trưởng Trường trung cấp Du lịch và Khách sạn Sài Gòn Tourist, việc học vài tháng để có nghề là khả thi nhưng chỉ ở mức độ cơ bản, phục vụ một nhu cầu cụ thể.
Thạc sĩ Lâm Văn Quản cũng chỉ ra giới hạn của những khóa học ngắn hạn: Việc học 3-6 tháng chỉ giúp học viên làm việc ở mức cơ bản, như phụ việc hoặc thao tác chuẩn hóa, dưới sự giám sát. Người học chưa đủ năng lực để trở thành thợ chính hay kỹ thuật viên độc lập. Nếu không tiếp tục học nâng cao, nguy cơ bị đào thải khi yêu cầu nghề thay đổi là rất lớn.
Các ngành công nghiệp - công nghệ cao đòi hỏi phải đào tạo dài hạn
ẢNH: YẾN THI
CHỌN NGẮN HẠN HAY DÀI HẠN ?
Theo Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP.HCM, thực tế cho thấy một số lĩnh vực dịch vụ cá nhân như chăm sóc sắc đẹp, spa, nail, ẩm thực, hay phục vụ khách hàng… có thể phù hợp với đào tạo ngắn hạn vì thao tác chuẩn hóa, ít rủi ro về độ an toàn. Các ngành công nghiệp - công nghệ cao như cơ khí, cơ điện tử, ô tô, điện công nghiệp, công nghệ thông tin, logistics, y tế… lại đòi hỏi đào tạo dài hạn bởi đây là những lĩnh vực cần có nền tảng kiến thức, kỹ năng phức hợp, tiêu chuẩn an toàn và trách nhiệm pháp lý cao.
Thạc sĩ Võ Thị Mỹ Vân cho biết để dung hòa nhu cầu này, Trường trung cấp Du lịch và Khách sạn Sài Gòn Tourist xây dựng chương trình theo module. Ví dụ, ngành bếp có thể bắt đầu từ lớp ngắn hạn, sau đó học viên muốn nâng lên bếp nâng cao thì có thể liên thông lên bậc trung cấp và được giảm trừ tín chỉ đã học. Nhờ vậy, học viên vừa sớm có việc làm, vừa giữ được cơ hội phát triển lâu dài.
Ở góc độ quản lý đào tạo, tiến sĩ Trần Mạnh Thành, Hiệu trưởng Trường CĐ Bách khoa Bách Việt, lưu ý việc mở các lớp/khóa đào tạo trình độ sơ cấp có cấp chứng chỉ phải theo quy định, cụ thể là Thông tư 34/2018/TT-BLĐTBXH. Tiến sĩ Thành cũng khuyến nghị khi lựa chọn học các chương trình sơ cấp, người học nên chọn các cơ sở đào tạo có uy tín và hợp pháp để được đảm bảo cả về tay nghề và chứng chỉ.
Còn thạc sĩ Lâm Văn Quản nhấn mạnh: "Đào tạo ngắn hạn là đường băng giúp người học nhanh chóng có việc làm. Đào tạo dài hạn là đường dài giúp nâng bậc tay nghề, tạo sự nghiệp bền vững và khả năng thích ứng trong kỷ nguyên chuyển đổi số".
Hội Giáo dục nghề nghiệp TP.HCM cũng khuyến nghị các trường phát triển mô hình tích lũy tín chỉ: học ngắn hạn có thể chuyển đổi, liên thông lên trung cấp, cao đẳng. Đồng thời thúc đẩy mô hình đào tạo kép gắn với doanh nghiệp, cập nhật công nghệ và kỹ năng số. Nhà nước và doanh nghiệp cũng cần đồng hành: đặt hàng đào tạo, cấp học bổng, hỗ trợ việc làm, giúp người học an tâm theo đuổi lộ trình nâng bậc tay nghề.
