MỞ TRƯỜNG CHUYÊN Ở CẤP THCS LÀ SAI VỚI LUẬT GIÁO DỤC
Những loại hình trường lớp được luật Giáo dục cho phép thành lập gồm: trường chuyên ở cấp trung học phổ thông, dành cho học sinh (HS) có kết quả học tập xuất sắc; trường năng khiếu về nghệ thuật, thể dục hay thể thao ở các cấp; các trường lớp cho người khuyết tật; trường giáo dưỡng cho trẻ vi phạm pháp luật; nhóm trẻ độc lập, lớp học ngoại ngữ, tin học, lớp học cho trẻ khó khăn; các trung tâm giáo dục thường xuyên, giáo dục nghề nghiệp.
Việc các trường phổ thông trực thuộc trường ĐH mà mở đến khối tiểu học, THCS từ trước đến nay thường chỉ ở hệ thống trường ĐH sư phạm lớn nhằm có môi trường thực hành cho giáo sinh. Tuy nhiên, một trường ĐH mở nhiều trường phổ thông cũng cần phải xem lại mục tiêu và đánh giá hiệu quả thực sự của việc thực hành sư phạm.
Như vậy, việc một số nơi mở trường chuyên, trường chất lượng cao ở cấp THCS là sai với luật Giáo dục. Nếu có lý giải đặt tên là trường năng khiếu chứ không phải là trường chuyên thì cũng không đúng như quy định trong luật Giáo dục, vì trường năng khiếu là dạy học về thể dục, thể thao.
Phụ huynh đưa con đi thi vào lớp 6 Trường THCS-THPT Nguyễn Tất Thành (Trường ĐH Sư phạm Hà Nội) năm 2024
ẢNH: THANH HÙNG
Một số địa phương mở trường chuyên THCS nằm trong trường liên cấp cũng không đúng với luật Giáo dục, và cần phải tách ra thành hai trường cấp THCS và cấp THPT, trong đó cấp THCS không được hoạt động theo quy định của hệ thống trường chuyên. Trong điều lệ các nhà trường phổ thông có quy định cụ thể về đặt tên trường nhằm "danh có chính, ngôn mới thuận" và hoạt động nhà trường phải hoạt động đúng, như bản chất, thương hiệu của nó.
TRƯỜNG CHUYÊN "TRÁ HÌNH": NGUYÊN NHÂN DẠY THÊM, HỌC THÊM TRÀN LAN
Thực tế, hiện nay một số địa phương mở trường lớp theo nhu cầu của cha mẹ HS hoặc theo xu thế đám đông, thời cuộc hay thị hiếu. Điều này khó có thể chấp nhận.
Đa phần các trường chuyên chỉ dạy đơn chuyên, chú trọng dạy kiến thức chuyên sâu. Có điều lạ, nhiều địa phương mở các khối chuyên, trong trường chuyên tương ứng với môn thi HS giỏi quốc gia hay quốc tế. Nếu Bộ GD-ĐT thay đổi môn thi HS giỏi quốc gia, thì HS chuyên sẽ đi về đâu? Rõ ràng trường chuyên như vậy vẫn coi trọng điểm số, đánh giá bằng điểm số và vẫn mắc bệnh thành tích.
Giáo dục đang đẩy mạnh công cuộc lập lại trật tự dạy thêm, học thêm qua Thông tư 29. Nhiều chuyên gia nhận định bỏ trường chuyên thì mới chấm dứt được nạn dạy thêm, học thêm. Quan điểm này có thể chưa đúng với tất cả trường chuyên, nhưng việc ôn thi thông qua học thêm tràn lan và tiêu cực để mong thi đỗ được vào trường chuyên là hoạt động có thực. Cũng do diện tuyển sinh rộng, tỷ lệ "chọi" vào trường chuyên, lớp chọn quá cao nên sức nóng không chỉ vào mùa tuyển sinh mà quanh năm. Vì vậy, HS quay cuồng học thêm.
Trường chuyên, lớp chọn, lớp năng khiếu vẫn chưa đủ, chưa thỏa mãn sức ép nhu cầu xã hội muốn đứa trẻ cần được rèn thành "người tài". Những lớp "trá hình", như trường chất lượng cao, trường điểm, trường đặc thù, trường đào tạo nhân tài… do cấp huyện, quận ào ạt mở ra với tuyển sinh bằng hình thức đánh giá năng lực. Từ đây, HS phải đi học thêm mới có thể trả lời được những câu hỏi đánh giá đầu vào rất hiểm hóc, đánh đố. Đi học thêm là nhằm đưa HS để vào học các loại hình trường lớp "trá hình" trường chuyên là rất không đúng với mục tiêu đổi mới giáo dục. Không đổi mới, thậm chí "cách mạng" hệ thống trường chuyên thì sẽ không bao giờ quản lý được dạy thêm, học thêm hiệu quả và triệt để được.
Để có một suất vào các trường THCS "năng khiếu", "chất luộng" cao, phần lớn học sinh phải đi ôn luyện
ảnh: Thanh Hùng
GIÁO DỤC CẦN PHÁT TRIỂN TOÀN DIỆN, NĂNG LỰC PHẨM CHẤT NGƯỜI HỌC
Giáo dục có triết lý riêng và hoạt động theo luật định. Giáo dục còn có tầm quan trọng, giữ vị trí trung tâm trong sự phát triển của mỗi cá nhân, toàn xã hội và cả quốc gia. Chúng tôi đã từng dẫn chuyên gia giáo dục quốc tế đi dự giờ dạy toán thuộc nhiều trường phổ thông trong cả nước còn ở giai đoạn các nhà trường tập trung cho dạy kiến thức, rèn luyện rất sâu kỹ năng, dạy hư văn, chú tâm dạy chữ, bỏ qua giáo dục toàn diện cho người học. Chuyên gia này có một nhận xét chung: "Ở trường nào tôi cũng thấy việc dạy đều nhằm hướng cho HS tham dự kỳ thi Olympic quốc tế (HS giỏi quốc tế)".
Thế kỷ 21, thế kỷ của giáo dục phát triển toàn diện, năng lực phẩm chất người học. Giáo dục VN cũng đã chuyển mình, vươn theo xu thế toàn cầu ấy. Kiến thức mà HS được học như là giọt nước so với đại dương kiến thức bao la của nhân loại, mà người học đều chưa biết. Nếu hôm nay chúng ta dạy HS như hôm qua, thì chính chúng ta cướp đi ngày mai của các em. Chúng ta cần dạy cách học để HS có văn hóa học tập suốt đời. Dạy kỹ năng sống để các em thành người đôn hậu và tử tế. Giáo dục sức khỏe về tinh thần, thể chất và xã hội để các em thích ứng với xã hội hiện tại và tương lai.
Thời đại ngày nay, trí tuệ nhân tạo (AI) có thể dạy cho HS tất cả kiến thức cơ bản ở phổ thông và đại học. Chính vì vậy, có ý kiến cho rằng nếu AI có khả năng sáng tạo và thêm trí tuệ cảm xúc, thì nhà trường truyền thống của chúng ta sẽ không tồn tại nữa. Vì thế, nếu không dứt khoát từ bỏ cách giáo dục cũ của thời kỳ đã qua, giáo dục VN sẽ tụt hậu sau nhiều thập niên so với nhiều quốc gia. Thời đại ngày nay "không phải cá lớn nuốt cá bé mà là cá nhanh nuốt cá chậm".
Từ thực tế này, chúng ta nên chuyển đổi hệ thống trường chuyên, không nên để như thực trạng bây giờ. Trường chuyên là nhằm giáo dục toàn diện, tạo nguồn đào tạo nhân tài. Do đó, nó phải bám sát theo định hướng của chương trình Giáo dục phổ thông 2018, tức là dạy học phát triển năng lực HS.
Các trường phổ thông trong trường ĐH có lợi cho giáo dục đại trà ?
Bộ GD-ĐT cũng có quy định được mở các trường lớp chuyên cấp THPT hay trường thực hành sư phạm ở bậc đại học là do nhu cầu và đặc thù riêng trong giai đoạn phát triển nhất định của giáo dục. Quy định này là ngoài phạm vi điều chỉnh của luật Giáo dục, do giáo dục đại học không được tổ chức dạy học các lớp học phổ thông, mà chỉ đào tạo trình độ đại học, thạc sĩ hay tiến sĩ. Do vậy, một khi xét thực tế thấy không có lợi cho phát triển giáo dục đại trà thì Bộ GD-ĐT vẫn có thể thay đổi, thậm chí bỏ các trường lớp đang thuộc giáo dục phổ thông, nhưng vẫn còn nằm trong giáo dục đại học như hiện nay.
Đua nhau mở trường THCS "năng khiếu"
Như Thanh Niên đã phản ánh, Thông tư 29 quy định cấm dạy thêm ở cấp tiểu học nhưng địa phương, trường ĐH đua nhau mở ra trường THCS "năng khiếu", "chất lượng cao" với cách thức tuyển sinh căng thẳng, đòi hỏi phải ôn luyện rất nhiều từ tiểu học khiến dư luận không có niềm tin sẽ "dẹp loạn" được dạy thêm, học thêm ở tiểu học.
Ngoài khối THCS trong Trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam, Hà Nội có một hệ thống các trường THCS công lập chất lượng cao và năm nào Sở GD-ĐT cũng phải xoay xở hướng dẫn tuyển sinh lớp 6 cho các trường này với mức độ căng thẳng, thậm chí "đánh đố", vì tỷ lệ chọi vào các trường ngày càng khốc liệt. Nhiều tỉnh phía bắc như Bắc Ninh, Bắc Giang cũng có các trường THCS trọng điểm hoặc lớp chất lượng cao trong trường THCS công lập.
Ngoài khối THPT chuyên của ĐH Quốc gia thì các trường như ĐH Giáo dục, ĐH Ngoại ngữ, ĐH Sư phạm cũng mở ra các trường THPT, THCS. Đáng chú ý, Trường ĐH Sư phạm mới đây đã mở thêm Trường THCS Năng khiếu, gây tò mò về cách thức tuyển sinh, chương trình giáo dục cũng như sự phù hợp với quy định của luật pháp về hệ thống giáo dục quốc dân hiện hành.
Tuệ Nguyễn
