Nhiều trường học lâu nay vẫn than vì tình trạng thiếu giáo viên nhưng không được tuyển dụng. Trong khi đó, Bộ GD-ĐT thì liên tục đề nghị các địa phương phải tuyển hết số biên chế được giao hằng năm. Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn nhiều lần cho biết, dù Bộ GD-ĐT và Bộ Nội vụ đã rất nỗ lực xin bổ sung biên chế cho ngành giáo dục, Bộ Chính trị đã bổ sung 65.980 biên chế giáo viên (GV) giai đoạn 2022 - 2026 nhưng suốt 4 năm qua nhiều địa phương vẫn có hàng ngàn biên chế chưa được tuyển dụng.
Trả lời kiến nghị của cử tri mới đây về tình trạng thiếu GV nhưng chậm được khắc phục, ông Nguyễn Kim Sơn cũng chỉ ra một trong những nguyên nhân chính là nhiều địa phương không tuyển dụng hết số biên chế được giao mà dành chỉ tiêu để thực hiện tinh giản biên chế.
Một hiệu trưởng trường THPT ở ngay Hà Nội chia sẻ, trường đang thiếu GV ở một số môn như tin học, công nghệ, nghệ thuật nhưng lại thừa GV môn ngữ văn, địa lý, sinh học…, trong đó có những GV không đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục. Nhà trường mong muốn được tuyển mới GV dạy những môn học còn thiếu và tinh giản ở những môn thừa GV hoặc GV sau các đợt bồi dưỡng vẫn không đáp ứng được yêu cầu. Còn như hiện nay, "cấp trên" sẽ chỉ nhìn vào trường A, trường B có tổng số GV là bao nhiêu để giao chỉ tiêu biên chế hoặc không giao chứ chưa nhìn vào tình trạng thừa - thiếu ở từng môn học.
Do vậy, vị hiệu trưởng này cho rằng tinh giản vẫn cần nhưng phải có sự rà soát kỹ lưỡng, tinh giản những GV ở môn học đã thừa GV hoặc GV không đáp ứng được yêu cầu công việc; lấy chỉ tiêu ấy để tuyển GV ở môn học còn thiếu, tuyển người giỏi.
Rõ ràng, nếu nói rằng không cần tinh giản biên chế trong ngành giáo dục vì thiếu GV cũng chưa thực sự thuyết phục nếu hiểu đúng nghĩa về tinh giản. Thực tế, ngành giáo dục không chỉ có thiếu GV mà cũng có tình trạng thừa GV ở một số môn học; còn một bộ phận GV chưa đạt yêu cầu về chuyên môn, nghiệp vụ, thậm chí là về tư cách đạo đức…
Theo Nghị định số 154 ngày 15.6.2025 của Chính phủ quy định về tinh giản biên chế thì một trong những đối tượng xem xét tinh giản là dôi dư theo vị trí việc làm nhưng không thể bố trí, sắp xếp được việc làm khác; chưa đạt trình độ đào tạo theo tiêu chuẩn nhưng không có vị trí việc làm khác phù hợp…
Tuy nhiên, ghi nhận thực tế và phản ánh của Bộ GD-ĐT cho thấy, nhiều địa phương lâu nay đang làm theo cách: để dành chỉ tiêu biên chế được phân bổ hằng năm để trừ dần vào chỉ tiêu phải tinh giản viên chức. Đây là cách làm dễ nhất cho cơ quan quản lý, ít "đụng chạm" nhất. Thế nhưng đây cũng là cách khiến nhiều nhà trường than từ năm này sang năm khác về tình trạng thừa - thiếu GV mà không được khắc phục. Cách làm này cũng khiến nhiều cử nhân tốt nghiệp sư phạm loại khá - giỏi, được đào tạo bài bản theo yêu cầu đổi mới giáo dục, nhưng lại thất nghiệp hoặc hợp đồng tạm bợ vì không có cơ hội ứng tuyển.
Dư luận mong đợi từ năm 2026, theo luật Nhà giáo, ngành giáo dục được trao quyền tuyển dụng, điều động GV sẽ bám sát quy trình thực tế của hoạt động dạy học và giáo dục, khắc phục hạn chế hiện nay khi áp dụng cơ chế chung của viên chức mà chưa tính đến đặc thù của nghề.
