Thay vào đó là những thông báo ngắn gọn: "Không nhận hoa, xin chuyển thành ủng hộ đồng bào vùng lũ". Đó không phải chỉ là một quyết định hành chính mà là dấu hiệu của sự thay đổi sâu xa hơn khi thiên tai buộc chúng ta nhìn lại cách thức tri ân vào ngày Nhà giáo, khi hoàn cảnh định hình lại giá trị.
Cô trò các trường học tại TP.Đà Nẵng quyên góp đồ dùng học tập gửi tặng học sinh vùng rốn lũ Đà Nẵng
ảnh: Ngọc Hân
Định hình lại ý nghĩa của việc tri ân
Năm 2025 chưa kết thúc nhưng đã trở thành một trong những năm thiên tai khốc liệt nhất trong lịch sử gần đây. Tính đến đầu tháng 11, trên Biển Đông đã xuất hiện 19 xoáy thuận nhiệt đới, gồm 14 cơn bão và 5 áp thấp nhiệt đới. Cao hơn rõ rệt so với trung bình nhiều năm chỉ khoảng 12–13 cơn. Cả nước đã ghi nhận 20 loại hình thiên tai với diễn biến dồn dập, khốc liệt, mang nhiều yếu tố bất thường. Quy luật bão cũng bị đảo lộn khi bão đầu mùa đổ bộ vào miền Trung, bão cuối mùa lại đi thẳng vào miền Bắc, điều hiếm thấy trong nhiều thập kỷ.
Không chỉ là những con số thống kê, đây là nỗi đau thực sự của hàng triệu người. Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp, đã có những loại hình thiên tai vượt quá sức chịu đựng của một nhóm người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế. Chính trong bối cảnh ấy, quyết định không nhận hoa của các trường học dịp ngày Nhà giáo Việt Nam 20.11 trở nên có ý nghĩa hơn bao giờ hết.
Sở GD-ĐT TP.HCM ban hành văn bản đề nghị các đơn vị không tổ chức tiếp khách, không nhận hoa hay quà chúc mừng dịp 20.11. Hưởng ứng chủ trương này, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, Trường ĐH Sài Gòn, Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch cùng nhiều trường phổ thông ở TP.HCM đã lần lượt thông báo không nhận hoa, mời khách, kêu gọi chuyển kinh phí tri ân sang hỗ trợ học sinh và giáo viên vùng lũ. Các trường ở tỉnh, thành khác như Đà Nẵng, Đồng Nai cũng có chủ trương không nhận hoa ngày Nhà giáo mà chuyển thành những hành động tri ân thầy trò vùng lũ.
Nhưng đây không phải là sự từ bỏ truyền thống tri ân. Ngược lại đó là cách thể hiện lòng biết ơn ở một tầng cao hơn. Khi Trường ĐH Sư phạm kêu gọi chuyển kinh phí hoa, quà thành đóng góp Nhà khăn quàng đỏ cho học sinh nghèo, hay bể bơi di động để dạy kỹ năng phòng chống đuối nước thì nhà trường đang định hình lại ý nghĩa của việc tri ân. Không chỉ là tình cảm cá nhân với thầy cô mà còn là trách nhiệm với cộng đồng, cũng chính là điều mà các thầy cô luôn dạy.
Tình nguyện viên có mặt tại các trường bị ngập lụt ở TP.Đà Nẵng dọn dẹp bùn đất
ảnh: Huy Đạt
Điều đáng suy ngẫm là sự chuyển dịch này phản ánh một nhận thức tinh tế về hoàn cảnh. Trong lúc nhiều người đang mất nhà cửa, mất người thân thì việc duy trì những nghi thức xa hoa có thể trở nên xa rời thực tế. Nó không phải là việc chúng ta không trân trọng thầy cô mà chính là vì trân trọng thầy cô, những người đã dạy chúng ta về lòng nhân ái thì chúng ta cần thể hiện điều đó bằng cách chia sẻ với những người khó khăn hơn.
Khi học sinh cùng thầy cô chung tay ủng hộ đồng bào vùng lũ đó cũng là một cách thể hiện lòng biết ơn. Đó không phải là việc từ bỏ nghi thức mà là nâng tầm ý nghĩa của nghi thức lên một mức cao hơn từ cá nhân đến cộng đồng, từ hình thức đến giá trị. Tuy nhiên điều quan trọng là chúng ta không biến việc không nhận hoa thành một quy tắc cứng nhắc hay phong trào nhất thời. Mỗi năm, mỗi hoàn cảnh có thể yêu cầu những phản ứng khác nhau. Trong những năm bình yên hơn, khi người nông dân có cuộc sống ổn định, việc mua hoa để tri ân thầy cô vẫn là việc làm đẹp và ý nghĩa.
Lực lượng quân đội, xung kích cùng giáo viên ở Quảng Trị dọn sạch trường lớp để chào đón học sinh sau lũ
ảnh: Thanh Lộc
Một gam màu khác của việc "không nhận hoa"
Bức tranh tri ân không thể chỉ có một màu. Đằng sau những quyết định cao đẹp này là một thực tế ít được nhắc đến. Những người trồng hoa họ cũng đang gánh chịu hậu quả của thiên tai. Ngành hoa Việt Nam năm 2023 đạt giá trị 45.000 tỉ đồng với diện tích trồng khoảng 36.000 ha. Ngày Nhà giáo Việt Nam 20.11 là một trong những dịp tiêu thụ hoa quan trọng nhất trong năm. Nhưng năm nay những người trồng hoa phải đối mặt với thử thách kép. Một mặt nhiều vườn hoa bị thiệt hại do mưa bão, mặt khác nhu cầu mua hoa giảm mạnh do chủ trương không nhận hoa.
Chính sách nhân văn hướng về đồng bào vùng lũ lại vô tình tạo thêm áp lực cho một nhóm người lao động khác cũng đang chịu ảnh hưởng của thiên tai.
Tuy nhiên, vấn đề không nằm ở việc quyết định có đúng hay sai mà nằm ở việc chúng ta có nhìn thấy đủ các tầng lớp của vấn đề hay không. Người trồng hoa không phải là những người kiếm lời từ ngày lễ, họ là những nông dân chân chính, cũng có gia đình, cũng có con cái đang đi học. Khi chúng ta nói về thấu cảm với đồng bào vùng lũ, liệu có cần thấu cảm thêm với những người đang mất thị trường tiêu thụ?
Điều chúng ta cần là một cách tiếp cận cân bằng hơn. Có thể hỗ trợ người trồng hoa chuyển đổi một phần sản phẩm sang các dự án cộng đồng. Có thể kết nối nhà trường và người trồng hoa để cùng tham gia hoạt động từ thiện, vừa giữ được sinh kế cho nông dân vừa hướng về cộng đồng. Có thể khuyến khích mua hoa từ những vùng ít bị ảnh hưởng bởi thiên tai để vừa tri ân thầy cô vừa hỗ trợ kinh tế nông thôn. Quan trọng hơn chúng ta cần nhớ rằng chính sách tốt không phải là chính sách hoàn hảo cho tất cả mọi người mà là chính sách cố gắng tối thiểu hóa tổn thất và tối đa hóa lợi ích cho đa số. Đồng thời có những giải pháp hỗ trợ cho những ai bị ảnh hưởng tiêu cực.
Hoàn cảnh năm nay thay đổi cách chúng ta tri ân thầy cô trong ngày Nhà giáo Việt Nam 20.11. Nhưng có lẽ sự thay đổi này không làm phai nhạt ý nghĩa của ngày lễ mà càng làm rõ hơn giá trị cốt lõi. Đó là lòng biết ơn không đo bằng hoa hay quà mà đo bằng trái tim và hành động. Và quan trọng hơn đó là khả năng nhìn thấy và thấu hiểu đủ rộng để không ai bị bỏ lại phía sau.
Bài học thầy cô dạy cho học sinh: khả năng thích nghi, sự thấu cảm và tinh thần đồng lòng
Năm 2025 sẽ được ghi nhớ không chỉ vì những con số thiên tai kỷ lục mà còn vì cách chúng ta phản ứng với nó. Khi thiên tai vượt quá sức chịu đựng của con người, nó buộc chúng ta phải suy nghĩ lại về những gì thực sự quan trọng. Ngày Nhà giáo Việt Nam 20.11 năm nay, bài học lớn nhất mà các thầy cô đang dạy cho học sinh và xã hội không có trong sách vở đó là khả năng thích nghi, sự thấu cảm và tinh thần đồng lòng. Đó là việc biết nhìn xa hơn bản thân để thấy được những khó khăn của người khác. Đó là lòng dũng cảm để thay đổi khi cần thiết dù truyền thống có quen thuộc đến đâu.
Nhưng cũng đừng quên rằng trong mỗi quyết định cao đẹp luôn có những người phải gánh chịu hậu quả. Sự thấu cảm thực sự là khi chúng ta nhìn thấy tất cả những người bị ảnh hưởng không chỉ đồng bào vùng lũ mà cả những người trồng hoa, những người buôn bán hoa, những người có sinh kế gắn liền với những ngày lễ.
