Trung học nghề cùng cấp học với THPT
Theo luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Giáo dục vừa được Quốc hội thông qua, giáo dục nghề nghiệp gồm sơ cấp, trung học nghề, trung cấp, cao đẳng và các chương trình đào tạo nghề khác. Việc bổ sung trung học nghề vào hệ thống giáo dục quốc dân, thuộc lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp cho thấy đây không còn là mô hình thí điểm hay “đường vòng”, mà là một cấp học được luật hóa.
Đặc biệt, điều 35 luật Giáo dục quy định rõ: Giáo dục trung học nghề dành cho người đã hoàn thành chương trình giáo dục THCS hoặc tương đương; giáo dục trung học nghề cùng cấp học với giáo dục THPT. Đây là điểm mấu chốt, khẳng định trung học nghề và THPT có vị trí ngang nhau trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Theo Bộ GD-ĐT, trung học nghề là mô hình phổ biến trên thế giới, được xác định cùng bậc học với THPT, mở ra hai lựa chọn học vấn bình đẳng cho học sinh sau THCS: theo con đường học thuật hoặc theo con đường phát triển kỹ năng nghề nghiệp sớm.
Việc bổ sung mô hình này nhằm tăng cường định hướng nghề nghiệp cho thanh thiếu niên từ bậc phổ thông, tăng số lượng học sinh sau THCS và THPT vào học GDNN, đẩy nhanh lộ trình phổ cập nghề theo tinh thần Kết luận số 91-KL/TW ngày 12.8.2024 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW, đồng thời khắc phục hạn chế trong công tác hướng nghiệp, phân luồng và liên thông.
Trung học nghề được xác định cùng bậc học với THPT
ẢNH: YẾN THI
Về văn bằng, điều 12 luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Giáo dục quy định, văn bằng của hệ thống giáo dục quốc dân gồm bằng tốt nghiệp THPT, bằng trung học nghề, bằng trung cấp, bằng CĐ, bằng cử nhân, bằng thạc sĩ, bằng tiến sĩ, văn bằng chương trình đào tạo chuyên sâu của một số ngành, lĩnh vực đặc thù. Việc bổ sung bằng trung học nghề trong danh mục văn bằng quốc gia đã khẳng định giá trị pháp lý độc lập, chính thức và bình đẳng của loại bằng này.
Theo luật Giáo dục nghề nghiệp, chương trình giáo dục trung học nghề nhằm hoàn thiện học vấn phổ thông, đồng thời trang bị cho người học năng lực thực hiện và giải quyết công việc trong môi trường nghề nghiệp quen thuộc; có khả năng ứng dụng kỹ thuật, công nghệ hiện đại; làm việc độc lập hoặc theo nhóm. Chương trình này được thiết kế theo hướng tích hợp kiến thức cốt lõi của chương trình THPT với chuyên môn nghề.
“Tương đương” được hiểu như thế nào?
Theo tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục nghề nghiệp (Bộ GD-ĐT), trung học nghề giúp các em vừa học văn hóa vừa học nghề, vẫn có bằng tương đương THPT để học tiếp hoặc đi làm sớm.
Giải thích rõ hơn về khái niệm “tương đương”, tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh cho biết: Tương đương được hiểu là hai trình độ có giá trị pháp lý tương đương về cơ hội học tập liên thông, việc làm và phát triển sự nghiệp. Theo ông, văn bằng THPT và văn bằng trung học nghề đều thuộc trình độ trung học (sau THCS) và cùng được xếp ngang nhau ở cấp 4 trong Khung trình độ quốc gia Việt Nam.
Tiến sĩ Vinh nhấn mạnh, THPT và trung học nghề là hai con đường khác nhau, do đó nội dung học tập không giống nhau hoàn toàn. Tuy nhiên, bằng trung học nghề được công nhận ở cùng “cấp học” với bằng THPT, nghĩa là người học đều có quyền tiếp tục học lên trung cấp, cao đẳng, đại học hoặc trình độ tương đương, cũng như sử dụng bằng để tham gia thị trường lao động trong và ngoài nước.
Tiến sĩ Trần Mạnh Thành, Hiệu trưởng Trường CĐ Bách khoa Bách Việt, cho rằng việc luật hóa trung học nghề mang lại lợi ích rất lớn. Theo ông, học sinh tốt nghiệp trung học nghề vừa có bằng tương đương THPT, vừa có nghề nghiệp cụ thể để đi làm sớm, đồng thời vẫn có thể học tiếp lên cao đẳng, đại học và sau đại học nếu đáp ứng điều kiện tuyển sinh. “Điều này là hết sức thuận lợi và được luật cho phép”, ông nhấn mạnh.
Về mặt kỹ năng và lợi thế cạnh tranh, thạc sĩ Lâm Văn Quản, Chủ tịch Hội GDNN TP.HCM, nhận định học sinh tốt nghiệp trung học nghề có kỹ năng chuyên sâu hơn, lợi thế về thời gian và kinh nghiệm làm việc sớm, trong khi vẫn giữ được nền tảng vững chắc để liên thông lên các bậc học cao hơn.
Theo ông Lê Huy Nam, Vụ trưởng Vụ Giáo dục, Ban Tuyên giáo Trung ương, mô hình trung học nghề còn góp phần phân luồng sớm, giảm áp lực thi cử, tạo lộ trình học tập liên thông rõ ràng từ THCS lên trung học nghề, cao đẳng và đại học ứng dụng. Nhiều quốc gia như Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc đã thành công với mô hình này và coi đây là trụ cột của phát triển nguồn nhân lực.
