Cuốn sách như một lát cắt sâu hơn, xúc động hơn về cuộc đời, tâm hồn và lý tưởng sống của người nữ bác sĩ anh hùng đã ngã xuống ở tuổi 27.
Đây cũng là dịp tưởng niệm 55 năm ngày chị hy sinh (22.6.1970 - 22.6.2025) và kỷ niệm 20 năm cuốn nhật ký đầu tiên của chị được công bố, gây chấn động và lay động trái tim hàng triệu người VN cũng như bạn bè quốc tế.
NHỮNG TRANG VIẾT TỪ TRÁI TIM
Ba người em gái của chị Đặng Thùy Trâm là Đặng Huyền Trâm, Đặng Phương Trâm và Đặng Kim Trâm đã từ Hà Nội vào Quảng Ngãi để giới thiệu cuốn sách mang tên Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ 3. Cuốn sách gồm phần giới thiệu của gia đình, những trang nhật ký (chiếm khoảng 30%) được viết từ tháng 10.1965 - 12.1966, tức là trước khi chị vào Nam chiến đấu. Đây thực chất là cuốn nhật ký đầu tiên chị từng viết, nhưng đến nay mới được công bố.
Bà Đặng Kim Trâm (thứ 3 từ trái sang) giới thiệu về sách
ẢNH: PHẠM ANH
Bà Đặng Kim Trâm, người biên soạn cuốn sách, chia sẻ rằng trước lúc vào chiến trường, chị Trâm đã gửi lại cuốn nhật ký ấy cho mẹ ruột là bà Doãn Ngọc Trâm. Cuốn nhật ký được cất giữ trong chiếc hộp nhỏ trên đầu giường người mẹ, lặng lẽ nằm đó suốt nhiều năm.
Bà Kim Trâm, con út trong nhà, là người luôn ở bên mẹ, cũng chính là người đầu tiên nhận cuộc điện thoại 20 năm trước từ một cựu binh Mỹ muốn trao lại cuốn nhật ký của chị Trâm cho gia đình. Chính những ký ức gắn bó, sự thấu hiểu với mẹ đã thôi thúc bà trở thành "người thư ký cho người mẹ đã khuất" để hoàn thành cuốn sách này.
"Chúng tôi mong giới trẻ đón nhận cuốn nhật ký thứ 3 này như một cách trở về với ngọn lửa tuổi hai mươi từng bùng cháy cách đây 20 năm, khi nhật ký của chị Trâm lần đầu ra mắt, để hiểu hơn về tình yêu nước, hoài bão sống và lý tưởng cống hiến của thế hệ đi trước", bà Kim Trâm nói.
"NGỌN LỬA ẤY VẪN CHÁY ĐẾN HÔM NAY"
Phát biểu tại tọa đàm, ông Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Quảng Ngãi, đôi lần nghẹn giọng. Ông xúc động nhắc lại hình ảnh chị Trâm rời Hà Nội, rời tổ ấm thân yêu khi tuổi đời vừa tròn đôi mươi để vào Nam chiến đấu. Chị cống hiến thầm lặng trong những ca mổ đầy hiểm nguy, giữa tiếng bom đạn, vẫn viết nhật ký, những trang viết chan chứa nước mắt, máu và tình yêu thương.
Sách Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ 3
ẢNH: PHẠM ANH
"Chị đã sống như một ngọn lửa, cháy bền bỉ trong hành quân, trong từng dòng chữ viết vội. Và ngọn lửa ấy cho đến hôm nay vẫn cháy trong lòng các thế hệ trẻ VN, truyền cảm hứng bất tận về lòng dũng cảm, tình yêu quê hương và sự hy sinh cao cả", ông Dũng xúc động chia sẻ.
Nhà thơ Thanh Thảo, người gắn bó nhiều năm với Quảng Ngãi và cũng là người giới thiệu cuốn sách tại buổi tọa đàm, đã nói về "những tầng sâu nhất của tâm hồn" hiện rõ trong những trang nhật ký.
Ông trích lại lời nhà văn Nga Paustovsky: "Tôi viết vì nhu cầu của bản thân tôi, vì cuộc sống đòi hỏi, chứ không phải để người ta đọc" và nhận định đó cũng chính là tinh thần của chị Trâm khi viết nhật ký. Không phải để phơi bày hay ca ngợi, mà là một nhu cầu tự thân, để được đối thoại với chính mình, giãi bày những điều sâu kín nhất trong trái tim.
Theo nhà thơ Thanh Thảo, điều xúc động nhất trong cuốn nhật ký không chỉ là lý tưởng cao đẹp mà chính là những "tình yêu nhỏ": yêu cha mẹ, yêu em gái, yêu bạn bè, người yêu, yêu thương những thương binh và người dân Đức Phổ đang chịu nhiều đau khổ. Và cao hơn tất cả, là tình yêu với Tổ quốc.
"Chị từng nghẹn lòng viết: "Biết bao người ngã xuống mà có ai biết đến… Trong cuộc đấu tranh sinh tử này, hàng vạn người đã chết, hàng ngàn cái chết không kém phần oanh liệt mà yên lặng". Chị Trâm, suốt nhiều năm, cũng là một trong những cái chết yên lặng ấy", nhà thơ Thanh Thảo xúc động nói.
Đọc qua những trang nhật ký, có thể cảm nhận được phía sau tâm hồn nhạy cảm như dây đàn của chị Trâm là biết bao trăn trở, day dứt. Chị viết về sự xúc động, tự hào trước tấm gương hy sinh của anh Nguyễn Văn Trỗi; và xót xa cho những anh hùng vô danh đã lặng lẽ ngã xuống giữa cuộc đấu tranh khốc liệt.
Suốt nhiều năm, chính chị Trâm cũng là một trong những cái chết thầm lặng như thế. Cho đến 20 năm trước, giữa núi rừng Quảng Ngãi, ngọn lửa của chị mới được thắp sáng trở lại - một ngọn lửa yêu nước, nhân hậu và kiên cường, không bao giờ tắt trong trái tim những người ở lại.
