GÂY TIẾNG VANG KHẮP LÀNG BÁO ĐÔNG DƯƠNG
Như đã nói ở kỳ trước, do tính chiến đấu mạnh mẽ của Nhành Lúa thông qua cuộc đón rước Godart, tờ báo do nhà báo Hải Triều làm Tổng thư ký tòa soạn đã bị Toàn quyền Đông Dương đình bản sau số 9 (ngày 19.3.1937). Trong kỷ yếu hội thảo kỷ niệm 85 năm tuần báo Nhành Lúa và Kinh Tế Tân Văn, cơ quan của Tỉnh ủy và Xứ ủy Trung kỳ ra số đầu tiên tại Huế (1937 - 2022), tác giả Nguyễn Tất Thắng và Nguyễn Anh Tuấn cho biết cùng thời gian ra đời của Nhành Lúa, theo sự chỉ đạo của Đảng, ông Hồ Cát - một người có cảm tình cộng sản đứng tên xin ra báo Kinh Tế Tân Văn dưới vai trò người sáng lập. Tờ báo ra số đầu tiên vào ngày 9.1.1937 và "án binh", chuẩn bị cho sự xuất hiện trở lại sau khi tờ Nhành Lúa bị đình bản.
Báo Kinh Tế Tân Văn số đặc biệt ra ngày 9.1.1937, sau đó “án binh” chờ ngày thực hiện sứ mệnh của mình
ẢNH: HOÀNG SƠN
"Khi hội nghị báo giới Trung kỳ chuẩn bị khai mạc vào ngày 27.3.1937 thì báo Nhành Lúa bị chính quyền ra lệnh đình bản. Do vậy, Kinh Tế Tân Văn phải đảm nhận sứ mệnh lịch sử nặng nề này mà tòa soạn thường dùng chữ "bài cậy đăng" (ra số 1 ngày 8.4.1937). Kinh Tế Tân Văn đã đăng trọn danh sách 38 nhà báo đại diện cho các báo ở Huế, trong Nam ngoài Bắc cùng 32 đại biểu các giới công, nông, học sinh, trí thức tham dự hội nghị báo giới Trung kỳ. Tờ báo đã công bố 2 nghị quyết và chương trình hành động cùng Bản báo cáo do Hải Triều thay mặt Ủy ban tổ chức hội nghị trình bày...", tác giả thông tin.
Theo PGS-TS Hồ Thế Hà (Trường ĐH Khoa học - ĐH Huế), Bản báo cáo này được đánh giá là có tiếng vang khắp làng báo Đông Dương và lan sang tận chính trường nước Pháp lúc bấy giờ. Ông Hà phân tích, mở đầu Bản báo cáo là niềm vui của Hải Triều khi chứng kiến sự có mặt của "các bạn viết" để trợ giúp thêm ý kiến mà lại còn có công, nông, học sinh, trí thức đến dự... Tiếp đến, Hải Triều trình bày sự phẫn uất của mọi người về tình cảnh ngôn luận và chế độ báo giới hiện hành của Đông Dương thông qua việc chỉ ra sự phi lý những sắc lệnh hà khắc của giới cầm quyền. Hải Triều luận chứng thêm về sự trừng phạt của thực dân Pháp buộc "người viết báo ngậm đắng nuốt cay".
"Giá trị nhận thức từ Bản báo cáo của Hải Triều ở chỗ, ông đã vạch ra giữa thanh thiên bạch nhật về những sắc lệnh vô lý và thiếu tính luật pháp bằng một giọng văn có tính chính luận, giễu nhại thâm thúy… Hải Triều dám nói lên sự thật tối đa, chỉ rõ những luận điệu lừa dối của thực dân, dám vạch mặt, tấn công vào những sắc luật… Những luận điểm, luận cứ, luận chứng mà ông đưa ra đều có tính thuyết phục cao về tư duy lẫn thực tiễn…", PGS-TS Hồ Thế Hà đánh giá.
TÍNH CHIẾN ĐẤU MẠNH MẼ
Kỳ công phân tích Bản báo cáo của nhà báo Hải Triều, PGS-TS Hồ Thế Hà nhận định, từ những lập luận sắc bén, Hải Triều đã đề xuất nguyện vọng và cái quyền vốn có của người làm báo, đó là quyền tự do ngôn luận. Hải Triều còn bàn luận sâu sắc và hùng hồn thêm rằng: vấn đề tự do ngôn luận phải đặt trong quan hệ với quần chúng, ủng hộ quần chúng vì chính quần chúng là hậu thuẫn đắc lực và hiệu quả nhất cho tự do ngôn luận: "Tự do ngôn luận! Tự do ngôn luận! Cái khẩu hiệu ấy không những là bọn người cầm bút như chúng ta tha thiết yêu cầu, mà chính cả quần chúng kia kìa…". Chính những lập luận sắc bén và quyết đoán này đã làm cho Bản báo cáo của Hải Triều mang giá trị nhận thức và tính chiến đấu mạnh mẽ.
Bản báo cáo thể hiện cái tâm, cái tầm của nhà báo Hải Triều được in trên Kinh Tế Tân Văn số 1 (ngày 8.4.1937)
ẢNH: HOÀNG SƠN
"Cuối cùng, đến đây, Hải Triều đi đến đề xuất một động thái, một chương trình làm việc vừa cụ thể vừa thiết thực cả trước mắt và lâu dài xuất phát từ tư tưởng và tư duy luận lý sắc bén, có tính sách lược và chiến lược đúng đắn của một nhà báo giàu kinh nghiệm. Có thể khái quát 7 chương trình làm việc mà Hải Triều đề xuất", ông Hà nói và phân tích thêm: "Hải Triều kêu gọi mọi người hãy hợp lực làm việc để không phụ sự tin tưởng, ngóng chờ của quần chúng, nhân dân: "Lịch sử đã đưa đến cho chúng ta những việc làm mà chúng ta không thể đổ cho ai được nữa, chúng ta phải gánh lấy, thành thật, hăng say mà làm ngay đi". Qua Bản báo cáo, chứng tỏ Hải Triều là một nhà báo có tài, có tâm và có đức, luôn khát khao phụng sự nhân dân, sự nghiệp cách mạng, và sự nghiệp báo chí của Đảng một cách chân thành, nhiệt huyết".
PGS-TS Hồ Thế Hà nhận định, những yêu cầu và chương trình hành động về tự do ngôn luận báo chí mà Hải Triều đề xuất đã được giới báo chí cả nước thời kỳ Mặt trận Dân chủ Đông Dương thực hiện tốt đẹp và có thành tựu to lớn, kéo dài trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân và đế quốc. "Ngày nay, tự do ngôn luận báo chí được Đảng và Nhà nước ta yêu cầu thực hiện và đã thành chương trình hành động cao đẹp mà mọi nhà báo phấn đấu thực hiện một cách hiệu quả. Có được không khí dân chủ và tự do ngôn luận báo chí như hôm nay, chúng ta càng nhớ ơn, yêu quý và kính trọng nhân cách công dân, tài năng và sự nghiệp báo chí cao cả của nhà báo cách mạng Hải Triều", ông Hà nói. (còn tiếp)
Góp phần làm nên mốc son báo chí Huế
Nhà nghiên cứu Trần Nguyễn Khánh Phong (Hội Khoa học lịch sử TP.Huế) cho biết Báo Kinh Tế Tân Văn có ban biên tập gồm: Hải Triều, Hải Thanh, Lâm Mộng Quang, Nguyễn Chí Diểu. Báo ra được 4 số thì bị đình bản (số đặc biệt ra ngày 9.1.1937, số 1 ra ngày 8.4.1937, số 2 ra ngày 15.4.1937, số 3 ra ngày 24.4.1937); số lượng phát hành có lúc lên 4.000 tờ. "Mặc dầu tồn tại trong thời gian ngắn, nhưng Nhành Lúa và Kinh Tế Tân Văn lại có những bước đi tiên phong trong làng báo chí Trung kỳ và được báo giới cả nước ngưỡng mộ. Hai tờ báo góp phần làm báo chí cách mạng Thừa Thiên-Huế thêm mốc son chói lọi trong lịch sử báo chí VN", ông Phong đánh giá.
