Để biết đúng sai, trước hết xin phân tích từ "tai biến".
Tai (災) là ký tự xuất hiện lần đầu bằng chữ giáp cốt thời nhà Thương, hình dáng trông giống như một ngôi nhà đang cháy hoặc một trận đại hồng thủy. Tai có nghĩa gốc là hỏa hoạn hay lũ lụt; về sau mở rộng, dùng để chỉ các thảm họa thiên nhiên và tai ương do con người gây ra, cũng như những điều không may như bệnh tật và tử vong.
Biến (變) là ký tự xuất hiện lần đầu thời Chiến Quốc, trong văn tự giáp cốt, chữ này biểu thị bằng cách viết là 䜌. Nghĩa gốc của biến đề cập đến sự thay đổi bản chất hoặc trạng thái của sự vật, về sau dùng để chỉ những sự kiện xảy ra đột ngột.
Từ ghép tai biến (災變) có nghĩa cốt lõi là đề cập các thảm họa hay sự thay đổi bất thường của tự nhiên mà con người thời cổ đại phải gánh chịu, tin rằng tất cả là do "thiên mệnh" hay "ý Trời" (Lưu Phụ truyện trong Hán thư).
Từ tai biến du nhập nước ta trễ nhất cũng từ thế kỷ thứ 17, trước hết bằng chữ Hán, về sau được viết bằng chữ Quốc ngữ, thí dụ như trong quyển Đại Việt thông sử của Lê Quý Đôn do Lê Mạnh Liêu dịch, trong đó có câu: "Nếu người không có sơ hở, thì tai-biến đâu có xảy ra" (1993, tr.272); "Phải đợi đến lúc gặp tai biến rồi mới tu tỉnh vậy" (Minh Mệnh chính yếu, Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn, tập 1 - 1972, tr.9).
Nhìn chung, cần hiểu rằng tai biến là tai họa bất ngờ do hỏa hoạn, lũ lụt, hạn hán, nạn đói, chiến tranh, bệnh dịch… hay điều gì đó không may xảy ra. Bên cạnh tai biến, còn có những từ Hán Việt cận nghĩa là tai dị, họa biến, kiếp nan (nạn). Thành ngữ "thiên tai địa biến" thì đề cập đến những thiên tai và biến đổi bất thường trong xã hội, tác động đến vua chúa và dân thường. Thành ngữ này có thể bắt nguồn từ Thôi Hạo truyện trong Ngụy thư thời Nam Bắc triều.
Riêng "Thuyết tai biến" thì dịch từ chữ Catastrophisme trong tiếng Pháp, người Anh viết là Catastrophism, Trung Quốc viết là 災變說. Thuật ngữ này được dùng trong nhiều lĩnh vực, chẳng hạn như đề cập đến sự thay đổi địa chất đột ngột (ngành khoa học trái đất); sự biến động dữ dội trong suy nghĩ cá nhân hoặc hệ tư tưởng nhóm (tâm lý học) hoặc những thay đổi xã hội nghiêm trọng như thay đổi chế độ quốc gia, sự sụp đổ hệ thống kinh tế… (xã hội học). Ngoài ra, thuyết tai biến còn xuất hiện trong địa chất, sinh học, toán học và khoa học phức hợp…
Về y học, nhiều người đã quen cụm từ "tai biến mạch máu não" nên kịch liệt phản đối cách viết "tai biến khí hậu". Trên mạng xã hội, có người cho rằng: "Tai biến khí hậu theo tôi là vô nghĩa. Dù gì đi nữa khí hậu không có mạch máu và não nên không bị tai biến được". Xin thưa rằng đó là cách hiểu sai. Trong ngành y, không chỉ có cụm từ "tai biến mạch máu não", mà còn có "tai biến sản khoa", "tai biến truyền dịch", "tai biến truyền máu"… và nhiều loại tai biến khác.
Cuối cùng, cần khẳng định rằng cách viết "tai biến khí hậu" không sai. Đây là cách dùng từ của chuyên gia khí tượng thủy văn trả lời phỏng vấn trong một bài báo. Đó là những thay đổi bất thường về khí hậu đã gây ra lượng mưa lớn dẫn tới lũ lụt ở Huế mới đây.
