Bác sĩ Nguyên Phi Yến, Khoa Tâm thể, Bệnh viện đa khoa Thủ Đức (TP.HCM), cho hay hiện nay số lượng các bạn trẻ đi khám với các dấu hiệu của rối loạn lo âu, trầm cảm, burnout liên quan tới công nghệ có xu hướng ngày càng tăng. Có những bạn không thể tách bạch rõ ràng giữa thời gian làm việc và thời gian nghỉ ngơi, vì những thông báo công việc đôi khi tìm đến vào tối muộn hay thậm chí là đêm khuya.
Điều này càng cho thấy dấu hiệu đáng báo động, đòi hỏi ý thức tự quản và điều chỉnh kịp thời từ người trẻ.
Có những bạn trẻ không thể tách bạch rõ ràng giữa thời gian làm việc và thời gian nghỉ ngơi
Ảnh: AI
Gây nhiều hậu quả khó lường nếu không điều trị
Theo bác sĩ Phi Yến, nếu không được điều trị hoặc khắc phục, burnout do lạm dụng công nghệ có thể tiến triển nghiêm trọng, dẫn đến hậu quả lâu dài ở người trẻ:
Tiến triển ngắn hạn: Gia tăng các triệu chứng như kiệt sức tinh thần, giảm hiệu suất công việc hay học tập, căng thẳng mạn tính, có thể dẫn đến trầm cảm nặng hơn và lo âu kéo dài.
Tiến triển dài hạn: Rủi ro cao hơn về rối loạn tâm thần nghiêm trọng, bao gồm hành vi tự hại và ý tưởng tự tử, mất cân bằng cuộc sống. Điều này có khả năng làm tăng nguy cơ nghỉ việc, thất bại học tập hoặc vấn đề sức khỏe thể chất như suy giảm hệ miễn dịch do giấc ngủ kém.
Tác động toàn diện: Hiện tượng suy giảm nhận thức do smartphone (brain drain) kéo dài có thể gây suy giảm nhận thức vĩnh viễn, mức độ cô đơn và căng thẳng có thể trở thành mạn tính, ảnh hưởng đến mối quan hệ và chất lượng cuộc sống. Nếu không can thiệp, tình trạng có thể lan sang các lĩnh vực khác, như nghiện công nghệ nặng hơn hoặc rối loạn ăn uống liên quan đến stress.
Các biện pháp hỗ trợ tâm lý được khuyến nghị
Ngay cả khi tránh “online 24/7”, một số người trẻ vẫn cảm thấy bồn chồn và lo lắng về việc trễ nải công việc - gọi là “availability anxiety” hoặc “FOMO - fear of missing out” - đây là dấu hiệu của sự phụ thuộc tâm lý sâu sắc. Theo bác sĩ Phi Yến, bệnh nhân gặp phải tình trạng này có thể được áp dụng một số biện pháp tâm lý dưới đây:
Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Khuyến nghị sử dụng chương trình trực tuyến hoặc ứng dụng dựa trên CBT để xây dựng thói quen “ngắt kết nối” và quản lý lo âu. Điều này bao gồm kỹ thuật nhận diện suy nghĩ tiêu cực (ví dụ như “Tôi phải luôn trực tuyến”) và thay thế bằng hành vi lành mạnh.
Thực hành tự thương xót (self-compassion): Nghiên cứu của Bégin (2022) cho thấy các ứng dụng tự thương xót giúp giảm lo âu bằng cách khuyến khích người dùng chấp nhận bản thân, từ đó giảm áp lực tự áp đặt. Ở người trẻ, điều này hiệu quả để đối phó với cảm giác bồn chồn.
Kỹ thuật chánh niệm và thư giãn: Các bài tập chánh niệm (mindfulness) để giảm căng thẳng, thiết lập ranh giới công việc bằng cách đặt ra thời gian “offline” cố định, kết hợp với liệu pháp nhóm để chia sẻ kinh nghiệm.
Can thiệp chuyên sâu: Nếu nghiêm trọng, bệnh nhân cần tham khảo chuyên gia tâm lý để được đánh giá hoặc tư vấn nghề nghiệp để giảm áp lực công việc. Nghiên cứu chỉ ra rằng xây dựng vốn xã hội ngoài công nghệ (như gặp gỡ trực tiếp) có thể giúp giảm lo âu.
“Việc phát hiện sớm được các dấu hiệu burnout ở bản thân giúp cho quá trình phục hồi nhanh chóng hơn, ngăn chặn các hậu quả lâu dài, thúc đẩy lối sống lành mạnh. Nếu cảm thấy bản thân đang có dấu hiệu burnout, mọi người nên tìm đến sự giúp đỡ từ phía bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ kịp thời”, bác sĩ Phi Yến khuyên.
