Người làm công ăn lương nộp thuế cao hơn doanh nghiệp

Chị Nguyễn Minh (TP.HCM) cho biết thu nhập hằng tháng của chị hiện hơn 30 triệu đồng, sau khi giảm trừ gia cảnh (GTGC) cho bản thân và 1 người phụ thuộc, số tiền còn lại phải chịu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là 14,6 triệu đồng, tương ứng số thuế mỗi tháng 1,21 triệu đồng. Theo dự thảo đề xuất của Bộ Tài chính về biểu thuế mới, số thuế của chị Minh phải nộp sẽ giảm xuống còn 1,19 triệu đồng/tháng, tương đương mỗi năm đóng 14,28 triệu đồng. 

Chị Minh nói số tiền mỗi năm gần 15 triệu đồng không nhỏ cho một gia đình 4 người vẫn đang ở nhà thuê. Nếu cộng cả chồng cũng có thu nhập tương đương và có 1 người phụ thuộc thì vợ chồng chị mỗi năm đóng thuế gần 30 triệu đồng. Trong khi đó, mỗi tháng phải chi tiền thuê nhà, tiền điện, tiền nước, tiền cho con đi học, mua sữa, tiêm ngừa, khám bệnh, thuê người hỗ trợ đón con ngoài giờ, tiền hỗ trợ chăm sóc cha mẹ già ở quê và các khoản hiếu hỷ khác… khiến khoản tích lũy còn lại không đáng kể. 

"Trong bối cảnh các chi phí hợp lý để phục vụ đời sống chưa được tính đúng, tính đủ vào mức GTGC, thì con số đóng thuế TNCN lên gia đình tôi thực sự là gánh nặng tài chính", chị Minh than thở.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Ông Nguyễn Thái Sơn, Giám đốc Công ty thuế Sài Gòn, cũng đồng tình biểu thuế lũy tiến từng phần đối với người làm công ăn lương theo dự thảo do Bộ Tài chính đưa ra sẽ gây áp lực cho người nộp thuế. Biểu thuế lũy tiến từng phần hiện nay đang áp dụng từ bậc 1 đến bậc 7, mỗi bậc cách nhau khoảng 5%. Trong khi đó, nếu chọn phương án 2 trong dự thảo thì dù rút ngắn từ 7 bậc xuống 5 bậc, khoảng cách giữa các bậc lại có độ dốc, đặc biệt bậc 1, 2 và 3 cách nhau lên 10%, qua bậc 4 và 5 thì chỉ còn 5%. Điều này cho thấy những người đang có thu nhập ở bậc 2, 3 sẽ bị áp lực thuế tăng lên. Bên cạnh đó, theo biểu thuế lũy tiến từng phần hiện nay, người có thu nhập 30 - 32 triệu đồng/tháng đang ở mức thuế suất là 20% nhưng nếu áp dụng biểu thuế mới thì sẽ tăng lên thuế suất 25%. Nghĩa là nhóm này bị tăng thuế.

Bên cạnh đó, việc áp dụng quy định biểu thuế lũy tiến đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công là quá nặng so với thuế thu nhập doanh nghiệp. Ông Nguyễn Thái Sơn dẫn ví dụ, một cá nhân có thu nhập 250 triệu đồng/tháng, tương đương 3 tỉ đồng/năm, tỷ lệ thuế phải nộp là trên 28%. Trong khi đó, thuế suất doanh nghiệp nhỏ chỉ 15% (doanh thu dưới 3 tỉ đồng/năm) hoặc 17% (doanh thu từ 3 tỉ đến dưới 50 tỉ đồng). Dẫn chứng này cho thấy người làm công ăn lương chịu thuế cao gần gấp đôi so với doanh nghiệp. Đó là chưa kể doanh nghiệp được trừ đi tất cả chi phí, phần lợi nhuận còn lại mới phải chịu thuế. Trong khi đó, cá nhân làm công ăn lương thời gian qua chỉ được trừ đi phần GTGC, khoán đều cho tất cả người chịu thuế mà chưa tính đến sinh hoạt phí, nợ phải trả khi mua nhà…

Báo cáo từ Bộ Tài chính cho thấy năm 2024, số thu thuế TNCN đạt 186.300 tỉ đồng, tăng 39.187 tỉ đồng so với năm 2023. Điều này cũng đưa tỷ lệ thuế TNCN trong tổng thu ngân sách nhà nước đạt 9,12%, cao hơn so với mức 9,08% của năm 2023. Tỷ lệ thuế TNCN đóng góp vào ngân sách nhà nước liên tục tăng cao trong suốt gần 15 năm qua, từ tỷ lệ chỉ 5,33% vào năm 2011 đã tăng lên 9,12% cuối năm 2024. Trong số thu thuế TNCN, chủ yếu đến từ những người làm công ăn lương, kế đến là thuế TNCN chuyển nhượng bất động sản. Trong khi đó, 3,6 triệu hộ kinh doanh chỉ đóng góp chưa đến 26.000 tỉ đồng, khoảng 1,5% ngân sách, bao gồm cả thuế giá trị gia tăng. Như vậy có thể thấy người làm công ăn lương đã nộp thuế rất nhiều trong thời gian qua và cũng là nguồn thu chính của sắc thuế TNCN.

Nâng ngưỡng chịu thuế, giãn mạnh khoảng cách giữa các bậc

Luật sư Nguyễn Đức Nghĩa, Phó giám đốc Trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA), nhận định chính sách thuế TNCN có tác động đến hàng triệu người làm công ăn lương, kéo theo số lượng gia đình bị ảnh hưởng rất lớn. Hiện Chính phủ đưa ra chính sách khuyến khích người dân khởi nghiệp, thúc đẩy hộ kinh doanh phát triển lên thành doanh nghiệp hay theo xu hướng phát triển thương mại điện tử thì dần dần các nguồn thu thuế từ hoạt động kinh doanh phải gia tăng và đóng góp chính trong tổng số thu ngân sách nhà nước mới hợp lý. Tuy nhiên, dự thảo luật Thuế TNCN (sửa đổi) mới nhất vẫn giữ nguyên một số quy định khiến người làm công ăn lương tiếp tục chịu gánh nặng về thuế.

NGUỒN: BỘ TÀI CHÍNH

Cụ thể, thuế suất vẫn giữ nguyên khung ở mức cao đến 35% trong khi ngưỡng khởi điểm chịu thuế ở mức thấp, khoảng cách giữa các bậc thuế còn quá dày. Quan trọng nhất, mức GTGC cho người nộp thuế và người phụ thuộc cũng chỉ đang được đề xuất khá dè dặt, chưa đủ để đảm bảo đời sống cho nhiều gia đình khi giá hàng hóa tiêu dùng đã tăng cao thời gian qua. Cụ thể, mức GTGC mà Bộ Tài chính đề xuất điều chỉnh từ 11 triệu đồng/tháng lên khoảng 15,5 triệu đồng/tháng và người phụ thuộc từ 4,4 triệu đồng/tháng lên 6,2 triệu đồng/tháng là quá thấp. 

Ông Nghĩa kiến nghị mức GTGC cho người nộp thuế phải được tăng thêm khoảng 60% so với hiện nay, tương ứng lên 18 triệu đồng/người/tháng. Song song, điều chỉnh mức GTGC cho người phụ thuộc bằng 50% GTGC người nộp thuế, tương đương khoảng 9 triệu đồng/người/tháng. Bởi nuôi 1 đứa con hay phụng dưỡng bố mẹ già thì các chi phí cũng không ít hơn nhiều so với sinh hoạt của bản thân người nộp thuế. Đồng thời, phải thực hiện giãn thu nhập chịu thuế giữa các bậc thuế theo phương án 2 mà Bộ Tài chính đề xuất.

"Ngưỡng thu nhập chịu thuế trên 80 triệu đồng phải chịu thuế suất cao nhất 35% đã được đưa ra quá lâu và không còn phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội hiện nay. Cơ quan soạn thảo phải giãn nhiều hơn ngưỡng chịu thuế giữa các bậc, làm thế nào thu nhập chịu thuế trên 80% chỉ áp dụng thuế suất 25% và thuế suất cao nhất 35% có thể áp dụng nhưng chỉ dành cho thu nhập chịu thuế trên 160 triệu đồng/tháng. Nếu được vậy, chính sách thuế TNCN của VN mới đủ để khuyến khích lao động giỏi trong nước và thu hút cả chuyên gia người Việt ở nước ngoài, người nước ngoài đến VN làm việc, nghiên cứu", ông Nguyễn Đức Nghĩa nói. 

Vị luật sư này cũng nhấn mạnh: Nếu không nâng mức GTGC cho người nộp thuế và giãn cách giữa các bậc thuế phù hợp thì khi luật thuế được sửa đổi, những người làm công ăn lương sẽ phải tiếp tục đóng thuế nhiều như thời gian qua dù chi phí sinh hoạt trong đời sống đã tăng cao, khiến họ phải thắt lưng buộc bụng nhiều hơn, không thể tích lũy.

Ông Nguyễn Thái Sơn thì kiến nghị thuế suất cao nhất đối với người làm công ăn lương chỉ nên dừng ở mức 25%, đồng thời giữa các bậc thuế cũng phải nhảy đều chứ không giật cục như dự thảo. Cụ thể, nên áp dụng thuế suất bậc 1 là 5%, bậc 2 là 10%, bậc 3 là 15%, bậc 4 là 20% và bậc 5 là 25%. Sở dĩ các nước áp dụng thuế suất cao là chính sách thuế đã cho phép trừ đi các chi phí trong cuộc sống, phần còn lại mới phải đóng thuế. Một số nước trong khu vực có mức thuế suất cao nhất thấp hơn VN như Singapore có thuế suất cao nhất là 24%, Malaysia cao nhất là 30%. Một biểu thuế suất hợp lý không những khoan sức dân mà còn thu hút nguồn lao động chất xám trên thế giới. Do đó, thuế suất cao nhất lên 35% cũng sẽ khó hút được lao động chất xám, đặc biệt khó cạnh tranh với Singapore.