Trông chờ "thuốc đặc trị" ngập do triều
Hôm qua 28.10, TP.HCM mưa cả ngày, rả rích từ sáng đến chiều tối. Mấy ngày trước đó, triều cường vượt mốc lịch sử gây ngập nặng khắp nơi. Không chỉ những rốn ngập vốn "đến hẹn lại tát nước" theo từng đợt triều dâng ở TP.HCM như khu Thanh Đa, Bình Quới, P.Phú Định… mà nhiều khu vực tại xã Nhà Bè hay P.Tân Thuận Đông (Q.7 cũ) giờ cũng phải chịu cảnh xe lội nước vào nhà. "Tôi ở đây hơn 2 năm qua, chưa bao giờ thấy nước đọng lâu như thế. Có những hôm trời chưa mưa mà nhiều đường nội khu dẫn vào các tòa chung cư, xe đi vào nước đã rẽ thành sóng rồi. Nhà bạn tôi bên khu Nam Long (đường Trần Trọng Cung) cũng vậy, hầu hết các tuyến đường nhánh vào nhà đều ngập quá nửa bánh xe. Thông thường ở những khu chung cư thế này, đường thoát nước được chủ đầu tư làm rất kỹ, hiếm khi ngập mà dạo này ngập liên tục. Ngập do triều là dơ nhất vì chủ yếu nước toàn từ cống đẩy ra", chị Quỳnh Trân (ngụ chung cư Sunrise Riverside, xã Nhà Bè) cám cảnh.
Ngập do triều cường ở TP.HCM ngày càng nặng nề
Ảnh: Sầm Ánh
Trong bối cảnh đó, dự án chống ngập 10.000 tỉ đồng - công trình được đánh giá là quan trọng nhất trong chiến lược giải quyết ngập do triều khu vực TP.HCM - càng được người dân réo tên. Thời điểm khởi công năm 2016, siêu dự án bao gồm 6 cống ngăn triều lớn: Cây Khô, Mương Chuối, Phú Xuân, Bến Nghé, Tân Thuận và Phú Định được kỳ vọng sẽ hoàn thành sau 2 năm, góp phần bảo vệ khoảng 6,5 triệu người dân sống ở khu vực bờ hữu sông Sài Gòn khỏi tình trạng ngập do triều cường và tác động ngày càng rõ nét của biến đổi khí hậu. Sau nhiều lần trễ hẹn, người dân từ hy vọng chuyển sang thất vọng rồi đến nay đã thành bức xúc khi loạt khu vực ngập nặng nhất lại nằm ngay cạnh những cống ngăn khổng lồ của dự án. Đáng nói, những siêu cống này không phải thi công chậm trễ, không ngổn ngang công trường mà đã nên hình thành dáng nhưng vẫn ngấp nghé trước vạch đích suốt nhiều năm qua chưa thể đưa vào sử dụng. Tất cả chỉ vì vướng mắc thủ tục.
Sau gần 1 thập niên với 2 nghị quyết đặc thù từ Chính phủ, hàng chục "tối hậu thư" từ UBND TP.HCM và hàng trăm văn bản chỉ đạo, thống nhất qua lại giữa TP và chủ đầu tư, đến nay dự án đang đứng trước cơ hội rất lớn để quyết liệt về đích. Mới nhất, Tổ công tác 1970 đã đề xuất UBND TP.HCM bổ sung thêm 2 khu đất vào quỹ đất thanh toán hợp đồng BT cho doanh nghiệp. Động thái này được xem là bước tiến quan trọng, góp phần tháo gỡ các nút thắt pháp lý, mở đường cho dự án tái khởi động. Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được cũng đã có chỉ đạo mạnh mẽ: "Tất cả các nội dung thuộc trách nhiệm của UBND TP.HCM như điều chỉnh dự án, đàm phán hợp đồng, đề xuất quỹ đất thanh toán BT, bàn giao quyết toán và kiểm toán phải hoàn tất trong tháng 10". Phía Tập đoàn Trung Nam khẳng định nếu các thủ tục từ phía chính quyền TP.HCM được hoàn tất trong tháng 10 đúng theo chỉ đạo nói trên thì dự án sẽ lập tức được thi công hoàn thiện khoảng 8% khối lượng còn lại, chậm nhất sẽ hoàn thiện và đưa vào vận hành tháng 12.2026.
Cấp bách loạt công trình thoát nước, trữ nước
Trong khi hơn 6 triệu người dân bờ hữu sông Sài Gòn ngóng từng ngày dự án chống ngập do triều 10.000 tỉ đồng thì hơn 2 triệu người dân sống dọc tuyến kênh Tham Lương - Bến Cát - rạch Nước Lên cũng đang hồi hộp chờ dự án khơi kênh rạch, thông ngập úng cửa ngõ phía tây này sớm hoàn thiện. Dự án cải tạo kênh Tham Lương - Bến Cát - rạch Nước Lên có tổng mức đầu tư hơn 9.030 tỉ đồng, gồm kè bờ kênh dài 63,11 km, xây dựng đường giao thông hai bên bờ dài 63,41 km (mặt đường rộng 7 - 12 m, vỉa hè 3 m), nạo vét 31,46 km lòng kênh, xây dựng 12 bến thuyền cùng hệ thống thoát nước, chiếu sáng. Công trình được kỳ vọng góp phần chống ngập cho hơn 14.900 ha, cải thiện môi trường, chỉnh trang đô thị và tăng cường kết nối giao thông giữa TP.HCM với các tỉnh Đồng Nai, Tây Ninh.
Chung cư Thanh Đa (P.Bình Quới, TP.HCM) bị ngập sâu khi triều cường dâng cao
Ảnh: Phạm Hữu
Dọc tuyến kênh hiện nay, một số đoạn bờ kè đã hoàn thành, đường song hành đã được thông xe kỹ thuật, mang lại diện mạo mới cho khu vực. Tuy nhiên, vẫn còn len lỏi những đoạn ngổn ngang đất đá, bờ kè chưa khép kín, lòng kênh còn dang dở, đường dọc kênh chưa nối liền mạch.
Theo Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP.HCM (Ban Đô thị), công trình có 40 gói thầu, hiện khối lượng thi công đạt hơn 70%. Mục tiêu đến cuối năm 2025 cơ bản thông xe toàn tuyến và hoàn thành toàn bộ vào năm 2026. Trong quá trình thi công, tiến độ có giai đoạn rơi vào trạng thái cầm chừng do thiếu vật liệu xây dựng và vướng mắc giải phóng mặt bằng. Trước áp lực tiến độ, phía nhà thầu đã phải chấp nhận nhập khẩu cát từ Campuchia với giá gấp đôi. Song song, phối hợp chặt chẽ với địa phương trong công tác vận động người dân giao mặt bằng. Đồng thời, yêu cầu các nhà thầu ký cam kết, cập nhật tiến độ hằng ngày và áp dụng chế tài xử phạt nếu chậm trễ. Dù còn nhiều khó khăn, Ban Đô thị khẳng định các sở, ban, ngành và chủ đầu tư, nhà thầu đang nỗ lực đưa dự án về đích đúng kế hoạch, mang lại "dòng kênh mới" cho TP.
Hồi đầu năm, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông cũng đã trình UBND TP.HCM đề xuất dự án cải thiện môi trường nước TP.HCM giai đoạn 3 lưu vực Tàu Hủ - Bến Nghé - Đôi - Tẻ. Giai đoạn 3 của dự án này có các mục tiêu cụ thể gồm: Tiếp tục hoàn thiện hệ thống thoát nước mưa nhằm chống ngập úng và giải quyết vấn đề vệ sinh môi trường cho các khu vực trũng của TP và vùng lân cận thuộc lưu vực kênh Tàu Hủ - Bến Nghé - Đôi - Tẻ theo đúng quy hoạch được Chính phủ phê duyệt; Hoàn thiện, kết nối đồng bộ hệ thống thoát nước xử lý nước thải đã được xây dựng trong giai đoạn 1 và giai đoạn 2; Xây dựng hoàn thiện, kết nối đồng bộ hệ thống thoát nước, xử lý nước thải khu vực phía nam của TP; Góp phần tạo cảnh quan đô thị, nâng cấp cơ sở hạ tầng trong khu vực dự án. Qua đó cải thiện và nâng cao đời sống của hàng triệu cư dân trong khu vực.
Chủ đầu tư đề xuất tổng mức đầu tư của giai đoạn này là gần 13.500 tỉ đồng. Trong đó, vay ODA hơn 9.900 tỉ đồng và vốn đối ứng khoảng 3.600 tỉ đồng. Thực tế, đây là dự án nằm trong đề án chống ngập và xử lý nước thải TP giai đoạn 2020 - 2045 cùng Kế hoạch chống ngập và xử lý nước thải giai đoạn 2020 - 2030. TP dự kiến khởi công công trình này từ 2022, hoàn thành vào năm 2027, nhưng đến nay vẫn đang dừng ở bước đề xuất.
Quy hoạch chống ngập 752 vào năm 2001 và Quy hoạch 1547 năm 2008 đặt ra mục tiêu TP.HCM phải hoàn thiện 6.000 km cống thoát nước, 103 hồ điều tiết, 170 km đê bao và 12 cống ngăn triều lớn. Thế nhưng đến nay, mới chỉ hơn 60% hệ thống cống được xây dựng, còn các hồ điều tiết, cống ngăn triều lớn vẫn mỏi mòn chờ đợi. Do đó, các công trình chống ngập trọng điểm đang dang dở được kỳ vọng sẽ nhanh chóng về đích, sớm phát huy tác dụng, cải thiện tình trạng ngập úng cho TP.
