Trước đó, Vietnam Airlines (VNA) kiến nghị trong giai đoạn đầu khai thác, Bộ Xây dựng cho phép hãng này và các hãng hàng không trong nước được chủ động linh hoạt kế hoạch khai thác để đảm bảo nguồn lực và cung ứng tải thị trường cũng như đảm bảo nối chuyến. Việc linh hoạt khai thác dựa trên nguyên tắc: nhóm đường bay tầm xa (xuyên lục địa - châu Mỹ, Âu, Úc) sẽ chuyển ngay sang sân bay Long Thành; nhóm đường bay trong khu vực châu Á thì linh hoạt và có lộ trình để dần chuyển sang sân bay Long Thành theo đúng quy hoạch.
Dù Cảng hàng không quốc tế Long Thành (Đồng Nai) đã chốt thời điểm khai thác chuyến bay thương mại đầu tiên, nhưng phương án phân chia khai thác giữa siêu sân bay này và sân bay Tân Sơn Nhất (TP.HCM) vẫn còn nhiều băn khoăn
Chậm trễ có thể khiến sân bay Long Thành mất 2 triệu khách mỗi năm
Trong báo cáo, ACV ghi nhận và chia sẻ với các khó khăn thực tế của Vietnam Airlines (VNA) và các hãng hàng không nội địa trong giai đoạn hiện nay, đặc biệt là vấn đề nguồn lực tàu bay do ảnh hưởng từ đứt gãy chuỗi cung ứng sửa chữa bảo dưỡng tàu bay trên phạm vi toàn cầu.
Đề xuất của VNA về việc cần có lộ trình phù hợp cho chuyển giao khai thác từ Tân Sơn Nhất sang Long Thành là hoàn toàn có cơ sở và ACV đồng thuận về mặt nguyên tắc. Tuy nhiên, từ các kết quả phân tích, ACV nhận thấy rằng: Trong tổng số 3,16 triệu hành khách nối chuyến tại Tân Sơn Nhất năm 2024, các hãng hàng không nội địa chiếm đến 95% sản lượng, là lực lượng chủ đạo trong nối chuyến nội địa - quốc tế và quốc tế - nội địa. Nguồn khách của các hãng bay nội địa, đặc biệt VNA, là yếu tố then chốt hình thành năng lực trung chuyển cho toàn khu vực phía Nam.
Do đó, sự tham gia tích cực của các hãng hàng không nội địa tại sân bay Long Thành sẽ quyết định thành công của dự án trong việc đạt sản lượng thiết kế và vị thế trung tâm trung chuyển quốc tế. "ACV hoàn toàn thấu hiểu nhu cầu duy trì hoạt động ổn định của VNA trong ngắn hạn, song cũng nhận thấy rằng, nếu các hãng hàng không nội địa chần chừ trong việc chuyển giao khai thác sang Long Thành theo đúng tiến độ trong giai đoạn đầu, sẽ tiềm ẩn những rủi ro" - văn bản của ACV nêu rõ.
Cụ thể, việc chậm chuyển đổi sẽ làm giảm tốc độ hình thành sản lượng đầu vào cho Long Thành, ảnh hưởng đến khả năng đạt mục tiêu dự án và phát huy hiệu quả đầu tư. Đồng thời, giảm cơ hội thiết lập vị thế "hub" trung chuyển khu vực của Việt Nam, trong khi các cảng hàng không đối thủ như Suvarnabhumi (Thái Lan), Changi (Singapore) hay Kuala Lumpur (Malaysia) đang mở rộng nhanh các tuyến gom khách từ Việt Nam.
Theo phân tích của Tư vấn IAC, nếu không tập trung các đường bay quốc tế tại sân bay Long Thành sẽ dẫn đến phân mảnh mạng bay, khiến các hãng hàng không của Việt Nam mất thị phần vào các hãng nước ngoài và sản lượng có thể sụt giảm tới 8,8%, tương đương mất hơn 2 triệu hành khách mỗi năm trong giai đoạn đầu khai thác. Về dài hạn, có thể gây ra chậm trễ từ 8 - 9 năm đối với tăng trưởng sản lượng hành khách của Cảng Long Thành.
Từ những phân tích nêu trên, ACV ủng hộ kiến nghị của VNA về việc cần có lộ trình chuyển đổi hợp lý theo đúng quy hoạch, phù hợp với nguồn lực tàu bay và điều kiện khai thác. Tuy nhiên, ACV đề nghị xác lập mốc thời gian cụ thể và định hướng chuyển đổi rõ ràng đối với các nhóm đường bay quốc tế, đặc biệt là Đông Bắc Á và Đông Nam Á, nhằm bảo đảm đạt được mục tiêu đặt ra theo chủ trương đã được phê duyệt.
Thị trường hàng không Việt Nam ngày càng sôi động đòi hỏi hạ tầng cũng phải phát triển tương xứng
ẢNH: PSA
Kiến nghị hỗ trợ hãng bay chuyển sang Long Thành
Theo lãnh đạo ACV, trong bối cảnh hiện nay, các hãng hàng không nội địa đang gặp khó khăn nhất định về nguồn lực tàu bay, đặc biệt là do ảnh hưởng từ việc thiếu động cơ, linh kiện và thiết bị bảo dưỡng trên phạm vi toàn cầu. Vì vậy, việc thực hiện chuyển giao khai thác theo lộ trình từng bước, có tính toán kỹ lưỡng là cần thiết.
ACV đề xuất: Giai đoạn đầu khai thác (từ khi chính thức bay thương mại tại Long Thành đến hết lịch bay mùa đông năm 2026), sẽ chuyển giao khai thác sang sân bay mới nhóm đường bay tầm xa gồm các tuyến quốc tế đường dài đi châu Âu, Mỹ, Úc, Phi, Trung Đông, Nam Á và Trung Á. Đây là các tuyến sử dụng tàu bay thân rộng do các hãng nội địa khai thác, phù hợp với hạ tầng và quy mô của sân bay.
Việc triển khai nhóm tuyến này sẽ giúp tạo sản lượng nền ổn định cho Long Thành ngay từ giai đoạn đầu, đồng thời hình thành hình ảnh quốc tế của cảng là cửa ngõ cho các đường bay xuyên lục địa. Cùng với đó, giữ tạm thời tại Tân Sơn Nhất các tuyến đường bay Đông Bắc Á và Đông Nam Á nhằm tạo điều kiện cho các hãng nội địa điều chỉnh kế hoạch khai thác và đảm bảo hiệu quả vận hành trong thời gian đầu.
Đối với vận tải hàng hóa, chuyển toàn bộ các chuyến freighter (chuyên chở hàng hóa bằng tàu bay chở hàng) sang Long Thành và hàng hóa belly cargo (chuyên chở hàng hóa trong khoang bụng tàu bay thương mại) theo nhóm đường bay khai thác tại LTH.
Giai đoạn chuyển tiếp (từ lịch bay mùa hè năm 2027): Chuyển toàn bộ các đường bay, chuyến bay quốc tế sang Long Thành, trừ các tuyến quốc tế ngắn có cự ly dưới 1.000 km do các hãng nội địa khai thác. Nhóm tuyến chuyển giai đoạn này bao gồm các đường bay đi Đông Bắc Á và Đông Nam Á. Nhóm tuyến này chiếm hơn 70% sản lượng hành khách quốc tế từ TP.HCM, là nguồn khách quan trọng nhất để hình thành năng lực trung chuyển quốc tế của Long Thành.
ACV đánh giá việc chuyển các tuyến này đúng thời điểm sẽ đảm bảo đạt được sản lượng thiết kế của giai đoạn 1 dự án, qua đó hiện thực hóa mục tiêu đã được Quốc hội và Chính phủ phê duyệt. Tân Sơn Nhất trong giai đoạn này tiếp tục đóng vai trò trung tâm khai thác nội địa và các tuyến khu vực ngắn có cự ly dưới 1.000 km (Lào, Campuchia, Thái Lan, một phần Malaysia) do các hãng nội địa khai thác. Đối với vận tải hàng hóa, chuyển toàn bộ hoạt động khai thác hàng hóa hàng không sang Long Thành, trừ sản lượng belly cargo của nhóm đường bay dưới 1.000km do các hãng nội địa khai thác tại Tân Sơn Nhất.
Giai đoạn hoàn thiện (sau năm 2028): Căn cứ tình hình khai thác thực tế và hiện trạng giao thông kết nối (các tuyến cao tốc, vành đai đã hoàn thiện), khi Long Thành đạt sản lượng khai thác quốc tế trên 80% công suất thiết kế, từng bước chuyển toàn bộ các tuyến quốc tế thường lệ về Long Thành nhằm tập trung toàn bộ mạng bay quốc tế. Tân Sơn Nhất sẽ khai thác các chuyến bay nội địa và các chuyến bay thương mại quốc tế không thường lệ, các chuyến bay thuê chuyến phục vụ các tổ chức, cá nhân.
"Việc xây dựng lộ trình chuyển giao khai thác rõ ràng, có mốc thời gian, có cơ chế hỗ trợ phù hợp sẽ là giải pháp cân bằng giữa khó khăn thực tế của các hãng hàng không Việt Nam trong giai đoạn hiện tại và yêu cầu chiến lược về phát triển hệ thống cảng hàng không quốc gia theo đúng tầm nhìn đã được Quốc hội và Chính phủ phê duyệt" - lãnh đạo ACV khẳng định.
Ngoài ra, ACV kiến nghị nhà chức trách nghiên cứu, ban hành các cơ chế ưu đãi cụ thể cho các hãng hàng không khi chuyển sang sân bay Long Thành. Đồng thời, các hãng bay cần chủ động chuẩn bị đội máy bay trung và dài hạn, bao gồm cả phương án thuê ướt hoặc thuê khô, nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển đổi mạng bay.
