Các chuyên gia văn hóa, nhạc sĩ bức xúc về tình trạng lệch chuẩn trong hoạt động âm nhạc, và Jack liên tục bị nhắc tên
Ảnh: FBNV
Tại tọa đàm Vai trò, trách nhiệm của người hoạt động âm nhạc ở TP.HCM do Hội Âm nhạc TP.HCM tổ chức ngày 13.11, lãnh đạo các cơ quan quản lý văn hóa, các chuyên gia văn hóa, giảng viên nhiều trường đại học trên địa bàn TP.HCM cùng trao đổi, thảo luận quanh những hiện trạng mà chủ đề tọa đàm đã nêu, cũng như có những định hướng, chấn chỉnh hoạt động âm nhạc có biểu hiện lệch chuẩn văn hóa hiện nay.
Ca sĩ lệch chuẩn văn hóa vì thiếu nền tảng mỹ học
Thạc sĩ Nguyễn Cẩm Lệ, chuyên viên Phòng Nghệ thuật, Sở VH-TT TP.HCM cho biết sau vấn nạn "lệch chuẩn" trong biểu diễn âm nhạc được phản ánh, Sở liên tục nhận nhiều góp ý từ người dân và các cơ quan đơn vị.
Đại diện Sở cho biết gốc rễ của vấn đề không chỉ nằm ở khâu quản lý, mà sâu xa hơn là nền tảng đào tạo và ý thức nghệ sĩ. Theo bà Cẩm Lệ, số lượng người được đào tạo chính quy để tham gia thị trường biểu diễn còn khá khiêm tốn. "Tôi không 'quơ đũa cả nắm', nhưng đa số các bạn ít tìm tòi, tham gia học hành, đào tạo. Một nghệ sĩ, nhạc sĩ nếu được đào tạo chính quy ít nhất 4 năm ở nhạc viện hoặc các trường đại học sẽ được học kiến thức chuyên môn, mỹ học âm nhạc. Trong đó, môn mỹ học âm nhạc rất cần thiết", bà nói.
Tọa đàm với chủ đề “Vai trò, trách nhiệm của người hoạt động âm nhạc tại TP.HCM"
Ảnh: L.X
Bà Cẩm Lệ dẫn lại lời dạy của thầy là giáo sư Ca Lê Thuần mà bản thân tâm đắc, rằng mỹ học âm nhạc của một người nghệ sĩ phải đáp ứng được 3 chiều, đó là chiều rộng về kiến thức, chiều cao về tư tưởng và chiều sâu về cảm xúc. Theo bà, nếu người nghệ sĩ có đủ 3 yếu tố này, họ sẽ không thể viết hay hát những ca từ phản cảm, lệch chuẩn như một số trường hợp đang bị dư luận lên án.
Thạc sĩ Nguyễn Cẩm Lệ nhấn mạnh, không chỉ người sáng tạo, người thụ hưởng nghệ thuật cũng cần được trang bị thẩm mỹ và tri thức văn hóa. "Qua kinh nghiệm làm công tác đào tạo, giảng dạy, tôi thấy phần đông các bạn trẻ được đào tạo chính quy, học thêm các môn năng khiếu, sẽ có thẩm mỹ nghệ thuật khác hẳn. Các bạn ấy có sự chọn lọc, không nghe, không xem, không tham gia vào những hoạt động biểu diễn lệch chuẩn. Nhưng hiện nay, nhiều khán giả đến các đêm nhạc chỉ để đu trend (trào lưu), tiếp cận thần tượng, chứ không thực sự thưởng thức giá trị nghệ thuật. Người nghe, người xem cũng cần được đào tạo về văn hóa thưởng thức", bà nói.
Bà cũng chỉ ra sự mất cân đối trong truyền thông và các chương trình giải trí. Theo bà, các gameshow và chương trình rap hiện chiếm lĩnh sóng truyền hình, nhưng nội dung thiếu chọn lọc. "Nhiều ca khúc có ca từ phản cảm xuất phát từ dòng rap hoặc pha lời rap vào bài hát. Các cơ quan truyền thông cần cân đối, nếu không sẽ làm lệch chuẩn giới nghệ sĩ, thậm chí ảnh hưởng đến các cháu thiếu nhi. Tôi chỉ mong có thêm những gameshow, chương trình về vè, hò, lý, những giá trị âm nhạc truyền thống Việt, được lăng xê mạnh mẽ hơn. Đó cũng là cách cân bằng và lan tỏa những giá trị nghệ thuật tích cực", thạc sĩ Nguyễn Cẩm Lệ đưa quan điểm.
Nhạc sĩ Trương Quang Lục cho rằng không thể bỏ qua, coi nhẹ vấn đề nghệ sĩ sáng tác, trình diễn ca khúc có ca từ lệch chuẩn
Ảnh: L.X
Tham gia tọa đàm, nhạc sĩ Trương Quang Lục nhắc đến vụ việc ca sĩ Jack từng biểu diễn tại một chương trình ở Hà Nội, có sử dụng từ ngữ trái với thuần phong mỹ tục của dân tộc. Theo tác giả Vàm Cỏ Đông, việc sáng tác một bài hát được cho là tục tĩu như thế chẳng khác nào coi thường quần chúng.
"Anh em nhạc sĩ ở Hà Nội chia sẻ với tôi rằng chúng ta nên coi những hành vi phản cảm này như một dạng 'ma túy' trong nghệ thuật. Loại ma túy dạng này ảnh hưởng rất lớn đến tư tưởng, tình cảm, cảm xúc của con người, và từ đó có thể gây ra những hệ quả tai hại. Việc phạt tiền vài triệu đồng, mấy chục triệu đồng không thể giải quyết được vấn đề, chúng ta không nên xem nó như là một loại nhắc nhở mà phải thấy được điều đó là một tác hại nghiêm trọng và sâu rộng", nhạc sĩ Trương Quang Lục nhấn mạnh.
"Người gác cổng" trong lĩnh vực nghệ thuật
Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Dung - giảng viên Trường ĐH Sài Gòn cho rằng từ hiện tượng ca khúc có nội dung phản cảm lan truyền trên mạng với tốc độ chóng mặt, việc nhìn nhận lại vai trò và vị trí của "người gác cổng" trong lĩnh vực nghệ thuật hiện nay là một điều cần thiết, từ đó đưa ra những định hướng để điều chỉnh.
Trong đó, "người gác cổng" đầu tiên và cũng là quan trọng nhất chính là người sáng tạo nội dung, bao gồm ca sĩ, nhạc sĩ, nhà sản xuất âm nhạc, KOLs, Influencers... "Họ là chủ thể đầu tiên và quan trọng nhất trong việc quyết định một sản phẩm có nội dung phản cảm có ra đời và tiếp cận công chúng hay không. Trách nhiệm của người sáng tạo là trách nhiệm kép, vừa là nghệ sĩ, vừa là công dân hoạt động trên không gian mạng", bà Ngọc Dung nhận định.
Ở góc độ người sáng tác, nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung cho rằng việc siết chặt trách nhiệm của nghệ sĩ không làm giới hạn sức sáng tạo và cảm xúc của tác giả
Ảnh: FBNV
Về mặt nghệ thuật, người sáng tạo có trách nhiệm trau dồi kỹ thuật sáng tác và tư duy nghệ thuật để tạo ra những tác phẩm có giá trị thẩm mỹ. Điều này đòi hỏi họ lao động nghệ thuật một cách nghiêm cẩn để cho ra đời các sản phẩm âm nhạc chất lượng, tinh tế về giai điệu, đặc sắc về hòa âm và sâu sắc về ca từ.
Về mặt đạo đức - giáo dục, những người này phải thúc đẩy giá trị nhân văn, hướng con người đến cái chân thiện mỹ, gieo mầm lòng trắc ẩn, tình yêu thương và tư duy tích cực. Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Dung nhấn mạnh: "Người sáng tạo cần nhận thức rõ rằng sản phẩm của họ không chỉ tồn tại trong một không gian riêng tư. Nó được lan truyền đến hàng triệu người, trong đó có một tỷ lệ rất lớn là thanh thiếu niên và trẻ em, những người chưa hoàn thiện về nhận thức và đang trong quá trình định hình nhân cách và hệ giá trị. Việc vin vào tiêu chí 'tự do sáng tạo' hay 'phản ánh hiện thực' để biện minh cho nội dung dung tục, cổ xúy bạo lực hay lối sống lệch lạc trong tác phẩm âm nhạc là một sự ngụy biện. Nghệ thuật chân chính phản ánh hiện thực để con người suy tư, trăn trở, hướng đến cái tốt đẹp hơn; chứ không phải để 'bình thường hóa' cái xấu, cái bệnh hoạn. Khi sự phản ánh tiêu cực không đi kèm với thái độ phê phán mà trái lại, lại mô tả nó một cách khoái trá, thích thú, thì đó là sự cổ xúy".
Ngoài ra, người sáng tạo là một chủ thể pháp lý, phải tuân thủ tuyệt đối luật pháp của quốc gia nơi họ hoạt động và phát hành sản phẩm. Tại Việt Nam, hành vi phát tán nội dung vi phạm "thuần phong mỹ tục", nội dung độc hại, sai sự thật, hoặc gây ảnh hưởng tiêu cực đến trật tự xã hội đều là hành vi vi phạm có quy định trong luật An ninh mạng, luật Quảng cáo và các Nghị định liên quan. Những người này không thể đổ lỗi cho "thuật toán" hay "thị hiếu khán giả". Do đó, trước khi có bất kỳ sự can thiệp nào của nền tảng hay nhà quản lý, người sáng tạo chính là "người gác cổng" đầu tiên và quan trọng nhất.
Kết thúc tọa đàm, Hội Âm nhạc TP.HCM cho biết sẽ tiếp tục tăng cường tuyên truyền, giáo dục đạo đức nghề nghiệp, nhất là ca sĩ, nhạc sĩ trẻ. Ngoài ra, Hội dự kiến sẽ tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề, tọa đàm về văn hóa ứng xử trong sáng tác và biểu diễn nhằm lan tỏa giá trị chân thiện mỹ của âm nhạc.
