TÀU CỔ LỘ DIỆN SAU BÃO
Những ngày qua, bãi biển Hội An đoạn qua địa bàn khối phố Thịnh Mỹ (P.Hội An Tây, TP.Đà Nẵng) thu hút đông đảo người dân và du khách đến chiêm ngưỡng xác con tàu cổ vừa lộ khỏi lớp cát sau thời gian dài bị vùi lấp.
Tàu cổ xuất lộ ở bờ biển Hội An
ẢNH: QUỐC VIỆT
Trước đó, vào cuối tháng 12.2023, người dân phát hiện phần khung gỗ của con tàu dần nổi lên tại khu vực bờ biển P.Cẩm An (TP.Hội An, Quảng Nam cũ), cách trụ sở UBND phường khoảng 400 m. Các chuyên gia cho rằng đây có thể là một "bảo vật tàu cổ" nhờ được phát hiện trong tình trạng gần như nguyên vẹn.
Ông Nguyễn Văn Hoài (62 tuổi, ở khối phố Tân Thành) cho biết xác tàu nằm dưới đồi cát ven biển, gần tuyến đường đất đỏ do người Pháp xây dựng trước đây. Theo thời gian, biển xâm thực mạnh, bão lũ và sóng đã cuốn trôi lớp cát, khiến xác tàu dần xuất lộ.
Kết quả khảo sát và giám định mẫu vật bước đầu của Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An cho thấy con tàu có kích thước lớn, cấu trúc vững chắc, được đóng từ các loại gỗ bền như bằng lăng (săng lẻ), kiền kiền và gỗ thông. Tàu dùng chất xảm trét chống thấm nước, cho phép thực hiện các hải trình dài ngày có thể phục vụ thương mại trên biển hoặc hải chiến.
Dù kết quả định tuổi tuyệt đối bằng phương pháp C14 chưa hoàn tất nhưng căn cứ vào vị trí phát hiện từng nằm sâu trong đất liền cùng sự tương đồng về cấu trúc, kỹ thuật thi công và vật liệu với các con tàu đắm truyền thống đã phát hiện trong vùng biển Đông Nam Á, cho thấy khả năng cao con tàu cổ ở biển Hội An có niên đại giữa - cuối thế kỷ 14 đến thế kỷ 16. Do vậy, sự tồn tại của tàu cổ không chỉ là minh chứng cho một lịch sử hàng hải phát triển sôi động trước khi tiếp xúc với hàng hải phương Tây, mà còn là bảo vật tàu cổ cực kỳ hiếm hoi đến nay còn được bảo tồn nguyên vẹn nhất cả ở Đông Nam Á và Đông Á.
Con tàu cổ khi bị cát bồi lấp
ẢNH: MẠNH CƯỜNG
Vừa qua, trong đợt mưa lũ lớn do ảnh hưởng của bão Fengshen, sóng đánh gây sạt lở nghiêm trọng bờ biển đã làm xuất lộ lại con tàu. Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An đã khảo sát và ghi nhận hiện trường các chi tiết của tàu xuất lộ khá nhiều, chiều rộng tàu đo được hơn 5 m, chiều dài phần xuất lộ hiện đo được 17,4 m. Ngoài ra, các chi tiết giang, ván be, vách ngăn, lô… thể hiện khá rõ. Hiện trạng vị trí con tàu, mực nước biển lên xuống theo ngày kéo theo việc con tàu cũng bị bồi lấp cát rồi xuất lộ thường xuyên.
Việc khai quật, bảo tồn con tàu cổ ở bờ biển Hội An được kỳ vọng sẽ góp phần làm sáng tỏ thêm những trang lịch sử hàng hải huy hoàng của VN; đồng thời bổ sung thêm một di sản quý giá cho vùng đất Hội An - đô thị cổ đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới.
Việc xuất lộ tàu cổ được xem là một phát hiện khảo cổ quan trọng
ẢNH: MẠNH CƯỜNG
PHÁT HIỆN KHẢO CỔ HỌC QUAN TRỌNG
Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An đánh giá, con tàu này là bằng chứng vật chất độc đáo, sống động minh chứng cho một thời kỳ thương mại nhộn nhịp ở Biển Đông. Trong đó, vùng biển Hội An nhiều thế kỷ giữ vị trí chiến lược trên tuyến đường hàng hải quốc tế kết nối Đông Á, Đông Nam Á, Nam Á, Tây Nam Á, phương Tây và là một phần của con đường thương mại trên biển.
Ông Phạm Phú Ngọc, Phó giám đốc Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An, cho biết trung tâm đã áp dụng nhiều biện pháp bảo vệ tạm thời, như: dựng biển cấm, phối hợp với người dân địa phương trông coi và theo dõi diễn biến bồi lấp của con tàu; đồng thời đề nghị UBND P.Hội An Tây tăng cường tuyên truyền, vận động người dân và du khách không xâm phạm, đào bới khu vực này. "Trước tình hình bờ biển sạt lở nghiêm trọng, đồng thời việc di vật thường xuyên xuất lộ chịu tác động của các yếu tố thời tiết bất lợi gây ra tình trạng hư hại nếu không có biện pháp bảo quản, vấn đề bảo vệ an toàn hiện trạng khi tàu xuất lộ cũng gặp nhiều khó khăn. Do đó, trung tâm đề xuất thực hiện các thủ tục để tổ chức khai quật khẩn cấp và bảo quản bước đầu di vật này", ông Ngọc nói.
Con tàu có niên đại giữa - cuối thế kỷ 14 đến thế kỷ 16
ẢNH: MẠNH CƯỜNG
Cũng theo ông Ngọc, việc trục vớt hay giữ nguyên tại chỗ sẽ phụ thuộc điều kiện thực tế. Trục vớt không khó nhưng bảo quản sau khi đưa lên bờ là thách thức lớn. Nếu không có môi trường thích hợp, hiện vật sẽ nhanh chóng xuống cấp. Vì vậy, mọi phương án sẽ được cân nhắc kỹ lưỡng, có thể mời chuyên gia khảo cổ, bảo tồn trong và ngoài nước, kể cả Nhật Bản tham gia tư vấn.
