NHỮNG ĐIỂM SÁNG HIẾM HOI…
Ra đời với mục tiêu chiến lược nhằm cải thiện thể lực, nâng cao tầm vóc con người VN - vốn được xem là yếu tố cốt lõi cho phát triển nguồn nhân lực và nâng cao chất lượng dân số - Đề án 641 được kỳ vọng sẽ tạo nên bước chuyển lớn. Cũng chính vì ý nghĩa quan trọng của đề án mà ngoài ban hành Quyết định thành lập Ban Điều phối Đề án 641 với 11 thành viên là lãnh đạo của 7 bộ, Chính phủ đã chỉ đạo giải pháp thực hiện cho mỗi chương trình thành phần của đề án. Chính phủ giao Bộ Y tế trích kinh phí nghiên cứu khoa học hằng năm để thực hiện các đề án theo thứ tự ưu tiên. Bộ Tài chính bố trí tăng thêm kinh phí nghiên cứu khoa học cho Bộ Y tế để thực hiện. Bộ Y tế được yêu cầu sớm hoàn thiện chương trình sữa học đường cải thiện tình trạng dinh dưỡng, góp phần nâng cao thể lực, tầm vóc trẻ em mẫu giáo và tiểu học.
Bộ GD-ĐT được giao nhiệm vụ chủ trì, phối hợp với Bộ VH-TT-DL đổi mới chương trình, nội dung giáo dục thể chất gắn với việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông; đổi mới hoạt động thể thao trong nhà trường. Bộ VH-TT-DL chủ trì, phối hợp với cơ quan truyền thông, báo chí tiếp tục tăng cường hoạt động tuyên truyền để phù hợp với tính chất quan trọng, cần thiết của đề án. Bên cạnh đó, những bộ, ngành có liên quan còn tổ chức các đoàn công tác làm việc với 40 tỉnh, thành trên cả nước để kiểm tra, hướng dẫn việc triển khai thực hiện Đề án 641 tại các địa phương.
Trẻ em cần được khuyến khích vận động từ nhỏ để đảm bảo sự phát triển tầm vóc ở tuổi trưởng thành
Trong suốt quá trình thực hiện, Đề án 641 đã ghi nhận một số chương trình mang lại hiệu quả như sữa học đường hay thể dục giữa giờ. Chương trình sữa học đường đã được triển khai thử nghiệm tại H.Nghĩa Đàn (cũ) của Nghệ An với trên 3.600 học sinh mầm non, tiểu học. Chiều cao, cân nặng, tình trạng vi chất dinh dưỡng của các em được cải thiện. Từ đó, gần 216.000 học sinh tại 17/21 huyện, thị xã (cũ) của Nghệ An đã đăng ký tham gia chương trình. Một số địa phương khác như Đà Nẵng, Hải Phòng cũng triển khai bữa ăn học đường và đánh giá khẩu phần dinh dưỡng, cho thấy sự quan tâm nhất định đến vấn đề cải thiện thể lực và tầm vóc ngay từ học đường.
Về mặt giáo dục thể chất, Bộ VH-TT-DL đã tiến hành khảo sát tại hơn 2.400 trường học thuộc 57 tỉnh thành, đồng thời biên soạn và phát hành bộ tài liệu hướng dẫn giáo dục thể chất từ mầm non đến tiểu học. Đặc biệt, hai bài tập thể dục buổi sáng và giữa giờ dành cho học sinh phổ thông cũng đã được xây dựng và phổ biến rộng rãi.
ĐỐI ĐẦU VỚI NHIỀU TRỞ NGẠI
Tuy nhiên, sau chặng đường 15 năm, những kết quả đạt được của đề án chỉ ở mức khiêm tốn và phần lớn mới dừng lại ở bề nổi. Xin được nhắc lại, Đề án 641 được thực hiện trong 20 năm và chia làm hai giai đoạn, từ 2011 - 2020 và 2020 - 2030, tổng kinh phí khoảng 5.000 tỉ đồng. Trên thực tế, việc triển khai đề án gặp rất nhiều trở ngại. Nguyên nhân chủ yếu vẫn xoay quanh hai từ: thiếu thốn. Thiếu kinh phí, thiếu nhân lực, thiếu cơ sở vật chất, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ ngành và địa phương. Việc huy động nguồn lực trong xã hội gặp rất nhiều khó khăn. Nhiều nội dung, nhiệm vụ của Đề án 641 đã được phê duyệt nhưng cũng chưa thể triển khai thực hiện vì chưa có tiền. Nguồn lực tài chính quá eo hẹp khiến thành quả của đề án vẫn rất khiêm tốn. Dù có những điểm sáng, song bức tranh tổng thể của Đề án 641 vẫn khá mờ nhạt.
Đề án 641 có một phần nội dung quan trọng là đổi mới chương trình giáo dục thể chất trong các trường học
ẢNH: NHẬT THỊNH
Tính đến thời điểm này, kế hoạch triển khai các nội dung cốt lõi còn chậm, thiếu tính hệ thống và đồng bộ. Đề án tầm cỡ quốc gia nhưng lại không có một cơ chế đặc thù nhằm tạo điều kiện cho Ban Điều phối có thể kết nối công việc với các bộ, ngành có liên quan. Công tác tuyên truyền chưa thực sự hiệu quả, chưa tạo được sự đồng thuận mạnh mẽ trong toàn xã hội. Hạ tầng cơ sở vật chất cho giáo dục thể chất ở nhiều địa phương còn yếu kém. Một số nơi không có đủ sân chơi, trang thiết bị luyện tập, thậm chí thiếu cả giáo viên thể chất được đào tạo bài bản. Một trong những trở ngại lớn nhất chính là thiếu kinh phí. Nhiều chương trình phải lồng ghép với các đề án, chiến lược khác như chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo, chiến lược dinh dưỡng quốc gia, chương trình hành động vì trẻ em… Việc này tuy phần nào duy trì được tiến độ triển khai nhưng cũng khiến mục tiêu chính của đề án bị phân tán và thiếu trọng tâm.
CẦN QUYẾT TÂM VÀ HÀNH ĐỘNG THỰC CHẤT
Tầm vóc người Việt là kết quả của quá trình chăm sóc sức khỏe dài hơi, liên tục và bền bỉ, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều ngành: y tế, giáo dục, thể thao, truyền thông, tài chính… Không thể kỳ vọng vào những thay đổi rõ rệt nếu chỉ triển khai một vài chương trình đơn lẻ, thiếu ngân sách, thiếu nhân lực, và nhất là thiếu quyết tâm chính trị đủ mạnh. Đề án 641 đã đi qua hơn nửa chặng đường, nhưng khoảng cách giữa mục tiêu và thực tế còn khá xa. Giai đoạn từ nay đến năm 2030 chính là thời điểm vàng để điều chỉnh chiến lược, khơi thông nguồn lực và tập trung hành động hiệu quả. Muốn thế hệ người Việt trong tương lai không còn lép vế về thể lực, tầm vóc so với khu vực và thế giới, chúng ta cần hành động ngay, bằng sự đầu tư đúng mức, bằng các chương trình thiết thực, và quan trọng hơn hết, bằng một tinh thần không buông xuôi.
15 năm kể từ khi Đề án 641 được phê duyệt, đến nay hiệu quả vẫn chưa đậm nét, để lại không ít băn khoăn: Bao giờ người Việt mới thực sự "lớn lên" đúng nghĩa? (còn tiếp)
