Vừa qua, Trung Quốc đã tổ chức hội nghị thượng đỉnh SCO với nhiều diễn biến đáng chú ý.
Nỗ lực của Bắc Kinh
Một tuyên bố chung kết thúc hội nghị thượng đỉnh SCO kéo dài hai ngày dường như lên án chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump, cũng như tất cả các cuộc tấn công gần đây nhằm vào các quốc gia thành viên của tổ chức này. Qua đó, Trung Quốc có được sự ủng hộ lớn hơn của Ấn Độ - một quốc gia có nhiều căng thẳng với Trung Quốc do tranh chấp biên giới nhưng đồng thời đang căng thẳng thương mại với Mỹ. Tại hội nghị thượng đỉnh SCO vừa qua, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi cùng tuyên bố rằng hai nước là đối tác chứ không phải đối thủ của nhau.
Tổng thống Nga Vladimir Putin, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình tại hội nghị thượng đỉnh SCO ngày 1.9
ẢNH: AFP
Bên cạnh đó, Chủ tịch Tập Cận Bình đã công bố Sáng kiến Quản trị toàn cầu (GGI) mới. Đây là sáng kiến thứ 4 trong số các "sáng kiến toàn cầu" của ông Tập Cận Bình gồm các sáng kiến trước đó là: Sáng kiến Phát triển toàn cầu (GDI), Sáng kiến An ninh toàn cầu, và Sáng kiến Văn minh toàn cầu. Ông Tập kêu gọi SCO "bước lên, đóng vai trò hàng đầu và nêu gương trong việc thực hiện GGI", ca ngợi khả năng của SCO trong việc "trở thành chất xúc tác cho sự phát triển và cải cách hệ thống quản trị toàn cầu".
Theo chuyên gia Henrietta Levin (Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế - CSIS, Mỹ), mặc dù ông Tập Cận Bình cũng nhấn mạnh rằng GGI nên "bảo vệ vững chắc vị thế và thẩm quyền của Liên Hiệp Quốc", nhưng các nhận xét của ông, kết hợp với bối cảnh tuyên bố, cho thấy GGI chủ yếu nhằm nâng cao vai trò của các cơ quan quốc tế, trong đó quan điểm và chuẩn mực của Trung Quốc mang tính quyết định.
Tham vọng có thuận lợi ?
Theo phân tích gửi đến Thanh Niên, Eurasia Group (Mỹ), đơn vị tư vấn và nghiên cứu rủi ro chính trị hàng đầu thế giới, nhận xét tham vọng của Trung Quốc không chỉ là vấn đề kinh tế. Chủ tịch Tập Cận Bình đã đưa ra thách thức đối với ảnh hưởng chính trị của Mỹ khi nói rằng: "Chúng ta phải tiếp tục có lập trường rõ ràng chống lại chủ nghĩa bá quyền và chính trị quyền lực, và thực hành chủ nghĩa đa phương thực sự".
Tiếp đó, Trung Quốc tổ chức cuộc diễu binh quy mô lớn để kỷ niệm 80 năm ngày chiến thắng phát xít. Theo Eurasia Group, cuộc diễu binh nhằm nhấn mạnh vai trò của Trung Quốc trong việc đánh bại Nhật Bản hồi Thế chiến 2. Theo Viện Nghiên cứu Brookings (Mỹ), Trung Quốc đang tìm cách giành chiến thắng trong "cuộc chiến ký ức", nhấn mạnh vai trò của Bắc Kinh trong cuộc chiến chống lại các cường quốc phe trục nhằm phản bác lại câu chuyện của phương Tây về chiến thắng trong Thế chiến 2. Mục tiêu của điều này là nhằm tái định vị Trung Quốc như một quốc gia bảo vệ các quy tắc của trật tự quốc tế sau Thế chiến.
Tương tự, chuyên gia Henrietta Levin (CSIS) đánh giá: Bắc Kinh cố gắng hợp pháp hóa tham vọng toàn cầu ngày càng tăng của mình bằng cách rút ra kinh nghiệm của Trung Quốc trong Thế chiến 2. Trong khi Mỹ và các đồng minh có thể coi trật tự hậu chiến là tự do và dựa trên luật lệ, Trung Quốc hình dung ra một trật tự hậu chiến "thân thiện hơn" với hệ thống chính trị và lợi ích địa phương của Bắc Kinh, và trong đó Trung Quốc ngày càng đại diện các đồng minh thời chiến của mình trên trường quốc tế.
Bên cạnh đó, trả lời Thanh Niên, GS Stephen Robert Nagy (Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế - Nhật Bản, học giả tại Viện Nghiên cứu các vấn đề quốc tế của Nhật) đánh giá: "Hội nghị thượng đỉnh SCO vừa qua đã mang đến cho Chủ tịch Tập Cận Bình cơ hội định hình câu chuyện rằng Trung Quốc, dưới sự lãnh đạo của đảng Cộng sản Trung Quốc, đang thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, không ràng buộc với các quốc gia có hệ tư tưởng chính trị khác nhau, như một giải pháp thay thế cho cái gọi là trật tự dựa trên luật lệ do phương Tây dẫn dắt".
"Trên thực tế, nội tại SCO đầy rẫy những mâu thuẫn như sự hiện diện của cả Ấn Độ và Pakistan vốn là những quốc gia đang thù địch nhau ở Nam Á. Bên cạnh đó, Trung Quốc tuyên bố rằng thế giới quan mà họ thúc đẩy là một trật tự quốc tế dân chủ hơn với tiếng nói của các nước thế giới phương nam. Điều này nghe có vẻ không thực lòng, bởi chính Bắc Kinh tiếp tục không chấp nhận Ấn Độ, Nigeria hoặc Nam Phi giữ vai trò thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc", GS Nagy đặt vấn đề.
