Theo Reuters, trong kế hoạch 5 năm lần thứ 15 (từ 2026 - 2030) của Đảng Cộng sản Trung Quốc, nước này dự kiến rút lại các khoản trợ cấp cho ngành công nghiệp ô tô điện (EV) sau 15 năm hỗ trợ.
Trưởng thành nên "dứt sữa"?
Theo các nhà phân tích, động thái trên là bằng chứng cho thấy Bắc Kinh coi ngành EV đã trưởng thành và không còn cần thiết hỗ trợ tài chính như thời gian qua. Đến lúc ngành EV của Trung Quốc cần phát triển dựa trên các nguyên tắc thị trường.
Bà Dan Wang, chuyên gia về Trung Quốc tại Công ty Eurasia Group (Mỹ) - đơn vị tư vấn và nghiên cứu rủi ro chính trị hàng đầu thế giới, nhận xét: "Trung Quốc đã thống trị về công nghệ và pin liên quan đến xe điện, vì vậy không có lý do gì để ưu tiên".
Các nhà sản xuất EV của Trung Quốc bị cho là đã sa đà vào cuộc cạnh tranh về giá
Ảnh: AFP
Suốt nhiều năm qua, Trung Quốc đã không ngừng trợ cấp cho ngành EV. Theo một báo cáo được công bố bởi Viện Kinh tế thế giới Kiel (Đức), sự hỗ trợ của chính phủ dành cho ngành này bao gồm các khoản vay dưới lãi suất thị trường, thép và pin chiết khấu dành cho các nhà sản xuất. Ước tính, từ năm 2009 - 2022, Trung Quốc đã chi khoảng 173 tỉ USD trợ cấp để hỗ trợ lĩnh vực xe sử dụng năng lượng mới, gồm xe thuần điện và xe hybrid. Trong đó, báo cáo trên còn trích dẫn từ chính báo cáo thường niên của BYD cho hay hãng xe này đã nhận hỗ trợ từ chính phủ lên đến 3,5 tỉ USD trong giai đoạn từ năm 2018 - 2022.
Nhờ đó, thị trường EV đã phát triển bùng nổ ở Trung Quốc với hơn 100 nhà sản xuất, giúp nước này vươn lên vị trí hàng đầu về ngành xe điện. Vì thế, những năm gần đây, các nhà sản xuất Trung Quốc không ngừng mở rộng ra thị trường EV toàn cầu.
Theo số liệu của Tổ chức Tư vấn năng lượng Ember, từ tháng 1 - 9.2025, Trung Quốc xuất khẩu xe điện sang hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ với tổng doanh thu gần 48 tỉ USD. Trong đó, thị trường châu Âu chiếm tỷ trọng lớn nhất với doanh thu khoảng 20 tỉ USD, các quốc gia châu Á đạt doanh thu khoảng 12,5 tỉ USD, Mỹ Latinh và Trung Đông là những thị trường lớn tiếp theo, với doanh thu lần lượt khoảng 6 tỉ USD và 4,5 tỉ USD. Đặc biệt, từ tháng 1 - 9 năm nay, doanh thu EV của Trung Quốc ở Trung Đông tăng trưởng 71% so với cùng kỳ năm 2024, mức tăng này đối với thị trường Úc và New Zealand là 45%, các nước châu Á là 43%, châu Âu là 20% và Mỹ Latinh là 17%.
Mặt trái của cuộc bùng nổ
Tuy nhiên, song hành cùng sự phát triển bùng nổ là việc chính sách hỗ trợ đã khiến cho sản lượng EV tăng vọt ở Trung Quốc, dẫn đến tình trạng dư thừa sản lượng. Trong một số liệu do truyền thông Trung Quốc đưa ra cách đây chưa lâu, năng lực sản xuất xe năng lượng mới (phần lớn là EV) của nước này vào năm 2025 dự kiến sẽ đạt hơn 36 triệu xe (dựa trên kế hoạch của các hãng ô tô và chính quyền địa phương cộng lại). Nhưng doanh số dự kiến cùng năm chỉ đạt khoảng 17 triệu xe, tức công suất dư gần 20 triệu chiếc.
Sự dư thừa công suất đã khiến cho các hãng chạy đua cạnh tranh bằng giá bán chứ không quá chú trọng vào chất lượng, công nghệ.
Hồi tháng 7, tờ South China Morning Post vừa dẫn lời các quan chức Trung Quốc phát biểu trong một hội nghị, kêu gọi các nhà sản xuất xe hơi cần kiểm soát cuộc chiến giá đang diễn ra. Theo dữ liệu do Hiệp hội Xe hơi Trung Quốc công bố, 5 tháng đầu năm 2025, doanh số bán ô tô ở Trung Quốc tăng trưởng 11,7%, nhưng doanh thu bán hàng chỉ tăng 7% và lợi nhuận giảm 11,9%.
Chính vì thế, Bộ Công nghiệp và công nghệ thông tin, Ủy ban Cải cách và phát triển quốc gia, Cục Quản lý thị trường nhà nước của Trung Quốc đã tổ chức hội nghị chuyên đề với sự tham gia của đại diện 17 nhà sản xuất ô tô hàng đầu nước này để thảo luận về vấn đề trên. Qua đó, các cơ quan hữu trách nhấn mạnh phát triển EV lành mạnh nên được thúc đẩy thông qua giám sát chi phí và giám sát giá.
Thực tế trên có thể là một lý do quan trọng để chính phủ Trung Quốc ngưng hỗ trợ ngành EV. "Điều đó không có nghĩa là chính phủ sẽ yêu cầu cắt giảm công suất, nhưng thị trường sẽ đóng một vai trò lớn hơn trong việc quyết định doanh nghiệp nào sống sót", bà Dan Wang nhận xét thêm. Từ góc độ này, nhiều khả năng số lượng nhà sản xuất EV ở Trung Quốc sẽ giảm bớt trong thời gian tới.
