Người đi đường dừng lại xem cảnh báo sóng thần phát trên truyền hình ở trung tâm Tokyo (Nhật Bản) ngày 30.7
ảnh: afp
Cú sốc từ đại dương
Sóng thần là một hiện tượng sốc nước lan rộng khắp đại dương, thường được kích hoạt bởi một cơn địa chấn mạnh dưới đáy biển.
Chuyển động mạnh mẽ, bất thường từ vỏ trái đất có thể nâng lên hoặc hạ xuống một phần của đáy biển, kéo theo sự dịch chuyển của một lượng nước khổng lồ và tạo thành các đợt sóng di chuyển rất xa.
Từ tâm chấn, sóng thần lan tỏa theo mọi hướng và có thể vượt qua những khoảng cách khổng lồ, đôi khi di chuyển ngang ngửa tốc độ của một máy bay phản lực.
Sóng thần là hiện tượng hiếm gặp, nhưng có thể tạo ra những dòng chảy cực mạnh và nguy hiểm, có thể gây ngập lụt ở mức độ chết chóc cho các vùng duyên hải.
Nguyên nhân gây ra sóng thần
Những trận động đất lớn là nguyên nhân chính gây ra sóng thần, nhưng hiện tượng này còn thể được kích hoạt bởi các sự kiện địa chất thảm khốc khác, như núi lửa phun trào hoặc hoặc đất bị sạt lở, theo AFP.
Năm 1883, một vụ phun trào núi lửa đã phá hủy toàn bộ đảo Krakatoa ở Thái Bình Dương, phát ra tiếng nổ có thể nghe được ở khoảng cách 4.500 km và kéo theo một đợt sóng thần cướp đi sinh mạng của khoảng 30.000 người.
Các cơn bão lớn hoặc thiên thạch khổng lồ rơi xuống biển cũng có thể đủ sức kích hoạt sóng thần, theo AFP dẫn thông tin từ Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA).
Bản đồ của Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) cho thấy mức độ cảnh báo sóng thần ở nhiều nơi trong vụ xảy ra ngày 30.7 ở Kamchatka
ảnh: noaa
Ghi chép của sử gia La Mã cổ đại
Khi bắt đầu, sóng thần có độ cao tương đối nhỏ, với khoảng cách giữa các đỉnh sóng rất xa nhau. Tuy nhiên, trong quá trình tiến gần bờ hơn, sóng bị nén lại do địa hình dốc của đáy biển, khiến các đỉnh sóng thu hẹp khoảng cách và chiều cao cũng tăng lên nhanh chóng.
Khi tràn vào đất liền, sóng thần có thể ập vào nhiều lần, kéo dài hàng giờ hoặc thậm chí liên tiếp nhiều ngày.
Đối với những người ở trên bờ, dấu hiệu đầu tiên của sóng thần đó là nước biển rút ra xa một cách bất thường, trước khi các cơn sóng lớn ập đến.
Một trong những ghi chép sớm nhất về sóng thần đến từ sử gia La Mã cổ đại Ammianus Marcellinus về cơn sóng thần ập vào thành phố Alexandria năm 365, khiến hàng chục ngàn người chết và nhấn chìm nhiều tàu bè.
Thảm họa sóng thần trong quá khứ đáng sợ thế nào?
Mức độ tổn thất
Chiều cao và sức tàn phá của một cơn sóng thần phụ thuộc vào một số yếu tố khác nhau.
Đầu tiên là cường độ động đất, kế đến là lượng nước bị dịch chuyển, tiếp theo là địa hình đáy biển và cuối cùng là liệu có sự hiện diện của những chướng ngại vật tự nhiên có thể làm giảm mức độ chấn động hay không.
Thái Bình Dương là khu vực đặc biệt dễ xảy ra động đất, và cùng với địa chấn là sóng thần. Tuy nhiên, trong vòng 1.000 năm qua, sóng thần cũng xuất hiện ở nhiều nơi khác trên thế giới.
Thảm họa sóng thần hồi tháng 12.2004 tại Ấn Độ Dương xuất phát từ trận động đất mạnh 9,1 độ Richter ngoài khơi đảo Sumatra (Indonesia). Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) tính toán được trận động đất này phóng thích năng lượng tương đương 23.000 quả bom nguyên tử mà Mỹ thả xuống Hiroshima (Nhật Bản) cuối thế chiến thứ hai.
Khoảng 220.000 người tại 11 quốc gia đã thiệt mạng khi đó, nhiều người cách tâm chấn hàng ngàn km.
Các cấp cảnh báo sóng thần theo Mỹ
Nhiều thành phố và quần đảo thuộc Mỹ trong sáng nay (30.7) đã ra cảnh báo sóng thần ở mức nghiêm trọng thứ hai. Cơ quan thời tiết quốc gia Mỹ đã chia các mức cảnh báo sóng thần theo 4 cấp độ:
Sóng thần nguy hiểm (Tsunami Warning): Đây là cảnh báo nguy hiểm nhất về một trận sóng thần có thể gây lũ lụt, được dự đoán có thể xảy ra hoặc đang xảy ra. Lũ lụt ven biển nguy hiểm và dòng chảy mạnh có thể xảy ra và kéo dài trong nhiều giờ hoặc nhiều ngày. Yêu cầu thực hiện theo hướng dẫn của chính quyền địa phương. Khuyến cáo người dân nên sơ tán, di chuyển đến vùng đất cao hoặc sâu trong đất liền.
Cảnh báo sóng thần (Tsunami Advisory): Dự báo sóng thần, có thể hoặc đang xảy ra, có khả năng gây ra dòng chảy mạnh hoặc sóng nguy hiểm cho những người gần biển. Có thể xảy ra lũ lụt ở bãi biển và khu vực bến cảng. Hãy tránh xa các vùng nước, bãi biển và đường thủy. Làm theo chỉ dẫn của chính quyền địa phương.
Theo dõi sóng thần (Tsunami Watch): Một trận động đất vừa xảy ra, có khả năng xuất hiện sóng thần. Lưu ý cập nhật thông tin. Hãy sẵn sàng hành động nếu cần thiết.
Tuyên bố thông tin về sóng thần (Tsunami Information Statement): Một trận động đất vừa xảy ra nhưng không có đe dọa hoặc mối đe dọa chưa được xác định. Trong nhiều trường hợp, thông báo này đồng nghĩa sẽ không có trận sóng thần có thể gây nguy hiểm và người dân không cần lo lắng.
Bảo Hoàng
