Thị trường việc làm đã trải qua nhiều biến động kể từ sau đại dịch Covid-19. Theo CNBC, từ làn sóng "đại từ chức" (Great Resignation) với hàng triệu người nghỉ việc tìm cơ hội mới, thị trường dịch chuyển sang giai đoạn "đại trì trệ" (Great Stay) - khi người lao động có xu hướng bám víu vào công việc hiện tại thay vì mạo hiểm thay đổi.
Bước sang năm 2025, thị trường lao động tiếp tục đi vào trạng thái "không tuyển dụng, không sa thải" (no hire, no fire). Các công ty hạn chế mở rộng tuyển dụng nhưng cũng không cắt giảm nhân sự quy mô lớn - một trạng thái tạo sự an toàn cho nhân viên hiện tại nhưng khiến người tìm việc gặp khó khăn.
Tuy nhiên, sự cân bằng mong manh này đang dần lung lay. Làn sóng sa thải quy mô lớn tại các tập đoàn như Amazon và UPS báo hiệu một bước ngoặt đang đến gần, theo nhận định của CBS News.
Nỗi lo bão sa thải
Các tập đoàn hàng đầu như Amazon, Nestlé và hãng chuyển phát Mỹ UPS đang đẩy mạnh tinh gọn bộ máy nhân sự, thắt chặt chi tiêu trong bối cảnh niềm tin tiêu dùng suy giảm. Theo dữ liệu từ Công ty Challenger, Gray & Christmas, số lượng nhân sự bị cắt giảm trên toàn nước Mỹ đã lên đến 950.000 người tính đến tháng 9 năm nay. Đây được xem là con số cao nhất kể từ năm 2020.
Amazon chính thức thông báo cắt giảm hơn 14.000 nhân sự
ảnh: Reuters
Hôm 28.10, Amazon chính thức thông báo cắt giảm hơn 14.000 nhân sự. Trước đó, Reuters tiết lộ hôm 27.10 rằng Amazon đang nhắm mục tiêu cắt giảm tới 30.000 việc làm trong khối văn phòng. Tại châu Âu, tổng số nhân viên bị sa thải lên đến 20.000 người, trong đó Nestlé chiếm phần lớn khi sa thải 16.000 người vào tuần trước.
Trong bối cảnh chính phủ Mỹ vẫn đang đóng cửa, các báo cáo chính thức của liên bang về tình trạng thị trường lao động cũng trở nên khan hiếm.
Theo Reuters, nếu tốc độ sa thải tăng tốc, điều này có thể làm suy yếu thêm niềm tin của người tiêu dùng và nền kinh tế Mỹ - vốn đã chịu áp lực từ thuế quan và lạm phát trên mức mục tiêu của Fed. Các quan chức Fed lo ngại môi trường "tuyển ít, sa thải ít" có thể trượt sang tình trạng sa thải nhanh hơn.
"Tôi gọi đây là một môi trường nín thở... Giai đoạn "tuyển ít, sa thải ít" khiến người ta có cảm giác như chúng ta đang ở trong một trạng thái cân bằng mới, khi các công ty chỉ đang nín thở chờ xem chuyện gì sẽ xảy ra", chuyên gia kinh tế Allison Shrivastava tại Viện Nghiên cứu Tuyển dụng Indeed (Indeed Hiring Lab) tại Saratoga Springs (New York) bình luận.
AI chỉ là một trong các lý do
Đầu năm 2025, ông Andy Jassy, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc điều hành Amazon cho biết việc đầu tư vào công nghệ AI sẽ khiến hoạt động kinh doanh diễn ra hiệu quả hơn. Chính bản thân ông cũng thừa nhận rằng chính sự hiệu quả đó cho phép họ tinh giản lực lượng lao động.
"Amazon thực sự đã chỉ ra robot, AI và công nghệ mới chính là điều họ đang hướng đến. Việc đi đầu trong công nghệ đó chính là nguyên nhân cho sự thay đổi việc làm", CBS News dẫn lời ông John Challenger, Giám đốc Challenger, Gray & Christmas, cho biết.
Cũng theo CBS News, một nghiên cứu mới của trang tìm kiếm việc làm Indeed cho thấy khoảng 1/4 người làm việc trong lĩnh vực công nghệ cho biết họ đã trải qua tình trạng sa thải hoặc bị loại bỏ vai trò và bị thay thế bởi AI trong 2 năm qua.
Tờ The Wall Street Journal dẫn lời ông Mike Hoffman, Giám đốc điều hành Công ty tư vấn SBI, cho biết chỉ trong 6 tháng công ty đã cắt giảm 80% đội ngũ phát triển phần mềm trong khi năng suất vẫn tăng vọt nhờ AI. "AI của chúng tôi có thể tự viết mã Python", ông Hoffman cho hay.
Khảo sát KPMG công bố hồi tháng 9 cho thấy các CEO các công ty Mỹ dự kiến mức đầu tư trung bình 130 triệu USD vào AI trong năm tới. Có tới 78% CEO cho biết đang chịu áp lực lớn từ hội đồng quản trị và các nhà đầu tư để chứng minh AI thực sự giúp tiết kiệm chi phí và tăng lợi nhuận.
Theo Reuters dẫn phân tích của các nhà kinh tế thuộc Bank of America công bố ngày 22.10, những ngành nghề dễ bị ảnh hưởng nhất là các công việc ở cấp độ đầu vào - nơi người lao động có thể bị thay thế bằng tự động hóa. Tuy nhiên, đến nay, các doanh nghiệp có nhiều nhân viên văn phòng như trong lĩnh vực công nghệ thông tin, tài chính và dịch vụ chuyên nghiệp vẫn ghi nhận tăng trưởng việc làm song song với việc mở rộng ứng dụng AI.
Một số chuyên gia tỏ ra thận trọng khi đánh giá mức độ tác động của AI. "Tôi vẫn chưa dám khẳng định đó là do AI", chuyên gia Allison Shrivastava nhấn mạnh. Theo bà, ngành công nghệ vốn đã thu hẹp từ đỉnh điểm năm 2022. "AI đúng là có tiềm năng tác động đến thị trường lao động, nhưng ở thời điểm hiện tại, tôi chưa thấy tác động mạnh đến thế", bà Shrivastava bình luận.
Bên cạnh AI, một số doanh nghiệp khác lại tạm ngừng tuyển dụng hoặc cắt giảm nhân sự vì những lý do khác. Hãng vận chuyển UPS cho biết hoạt động kinh doanh của họ bị ảnh hưởng bởi các mức thuế quan do chính quyền Tổng thống Donald Trump áp đặt, cũng như việc sụt giảm đơn hàng từ khách hàng lớn nhất là Amazon. Trong những năm gần đây, Amazon đã tự xây dựng hệ thống giao hàng riêng, khiến họ giảm dần việc sử dụng dịch vụ của UPS.
Chính quyền Tổng thống Trump khẳng định các mức thuế này nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước và thúc đẩy doanh nghiệp đưa hoạt động sản xuất trở lại Mỹ.
Trong khi đó, người dân Mỹ dường như đang bi quan hơn về thị trường lao động. Theo khảo sát mới của CBS News, khoảng 52% người được hỏi mô tả thị trường việc làm là "tồi tệ". "Chúng ta đang bước vào giai đoạn mà sự ổn định nghề nghiệp có thể trở nên mong manh hơn," chuyên gia Challenger nhận định.
