Nhà cửa tại tỉnh Catanduanes ở Philippines bị ngập do ảnh hưởng của bão Fung Wong hôm 9.11
ẢNH: AFP
Trong bối cảnh cơn bão Kalmaegi (bão số 13) trở thành cơn bão gây chết chóc nhiều nhất trong năm nay sau khi đổ bộ Philippines hôm 4.11, các nhà khoa học cảnh báo rằng những hiện tượng như thế sẽ ngày càng phổ biến hơn do nhiệt độ toàn cầu gia tăng.
Bão Kalmaegi (tên Philippines: Tino) khiến ít nhất 244 người thiệt mạng tại Philippines và khiến 1,4 triệu người phải sơ tán, trước khi đổ bộ Việt Nam tối 6.11.
Cơn bão gây tàn phá vào thời điểm diễn ra cuộc họp của các đại biểu từ hơn 190 quốc gia tại thành phố Belem ở Brazil trong vòng đàm phán khí hậu mới nhất. Giới nghiên cứu cho biết việc các nước chưa kiểm soát được lượng khí thải nhà kính đã dẫn đến những cơn bão ngày càng dữ dội.
"Nhiệt độ bề mặt nước biển ở cả phía tây bắc Thái Bình Dương và phía trên Biển Đông đều ấm bất thường", theo ông Ben Clarke, một nhà nghiên cứu thời tiết tại Viện Grantham về Biến đổi Khí hậu và Môi trường ở London (Anh).
"Kalmaegi mạnh và gây mưa nhiều hơn do nhiệt độ tăng cao, và xu hướng nhiệt độ bề mặt nước biển này rõ ràng có liên quan hiện tượng nóng lên toàn cầu do con người gây ra", ông nhận định.
"Nhiên liệu" cho bão
Các nhà khoa học cho rằng về nguyên tắc, nhiệt độ bề mặt nước biển ấm hơn sẽ đẩy nhanh quá trình bốc hơi và tích tụ nhiều "nhiên liệu" hơn cho các xoáy thuận nhiệt đới.
"Biến đổi khí hậu làm tăng cường độ bão chủ yếu bằng cách làm ấm nhiệt độ bề mặt đại dương và tăng độ ẩm trong khí quyển", chuyên gia Gianmarco Mengaldo tại Đại học Quốc gia Singapore cho biết.
"Mặc dù điều này không có nghĩa là mọi cơn bão đều trở nên mạnh hơn, nhưng khả năng các cơn bão mạnh gây lượng mưa lớn hơn và gió mạnh hơn sẽ tăng lên trong điều kiện khí hậu ấm hơn", ông nói thêm.
Mặc dù dữ liệu không cho thấy bão nhiệt đới đang trở nên thường xuyên hơn, nhưng số lượng các cơn bão mạnh đã tăng lên, theo ông Mengaldo, đồng tác giả của một nghiên cứu về vai trò của biến đổi khí hậu trong cơn bão Ragasa hồi tháng 9.
Theo nhà khoa học khí hậu Dhrubajyoti Samanta tại Đại học Công nghệ Nanyang (Singapore), ngay cả khi tổng số lượng bão không tăng đáng kể hằng năm, phạm vi ảnh hưởng theo mùa và khả năng tác động của chúng có thể tăng lên.
"Kalmaegi là một lời nhắc nhở rõ ràng về mô hình rủi ro đang nổi lên này", ông nêu ví dụ.
Bão chồng bão
Dù không phải là cơn bão mạnh nhất tại Đông Nam Á trong năm nay, Kalmaegi đã làm trầm trọng thêm tác động tích lũy của nhiều tháng thời tiết khắc nghiệt trong khu vực, theo ông Feng Xiangbo, nhà nghiên cứu bão nhiệt đới tại Đại học Reading (Anh).
Ngay sau bão Kalmaegi, siêu bão Fung Wong quét đi qua phía bắc đảo Luzon của Philippines vào tối 9.11, với sức gió duy trì 185 km/giờ và giật lên tới 230 km/giờ, theo Reuters.
"Các cơn bão liên tiếp có thể gây ra thiệt hại lớn hơn tổng thiệt hại của từng cơn bão riêng lẻ. Điều này là do đất đã bão hòa, sông ngòi đầy nước và cơ sở hạ tầng bị suy yếu. Vào thời điểm quan trọng này, ngay cả một cơn bão yếu cũng có thể trở thành điểm bùng phát cho những thiệt hại thảm khốc", ông phân tích.
Cả ông Feng và ông Mengaldo đều cảnh báo rằng nhiều nơi có thể gặp rủi ro khi bão hình thành ở các khu vực mới, đi theo các quỹ đạo khác nhau và trở nên dữ dội hơn.
"Các nghiên cứu gần đây của chúng tôi cho thấy các vùng ven biển bị ảnh hưởng bởi bão nhiệt đới đang mở rộng đáng kể, do ảnh hưởng ngày càng tăng của bão và sóng biển", ông Feng nói."Điều này, cùng với mực nước biển dâng, gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với các vùng trũng thấp, đặc biệt là ở Philippines và dọc theo thềm lục địa nông của Việt Nam", ông cảnh báo.
Tác động chết chóc gián tiếp
Tờ The Conversation mới đây dẫn nghiên cứu đăng trên chuyên san BMJ cho thấy bão nhiệt đới là một trong những thảm họa khí hậu gây phá hủy và tốn kém nhất trên thế giới. Các tác động trực tiếp về như chấn thương và đuối nước đã được biết rõ. Nghiên cứu, được thực hiện bởi nhiều nhà khoa học trên khắp thế giới, tìm hiểu về tác động sâu rộng hơn vào thời gian sau bão, khi các hệ thống y tế bị gián đoạn và nhiều vấn đề phát sinh. Các tác giả phân tích 14,8 triệu ca tử vong tại 1.356 cộng đồng trên khắp thế giới, nơi từng ghi nhận tổng cộng 217 cơn bão nhiệt đới.
Kết quả cho thấy nguy cơ tử vong do nhiều nguyên nhân khác nhau đều tăng lên, thường đạt đỉnh trong hai tuần đầu sau bão, sau đó giảm nhanh. Trong hai tuần đầu, mức tăng lớn nhất được ghi nhận ở tử vong do bệnh thận (tăng 92%) và chấn thương (tăng 21%) tính theo mỗi ngày trong tuần đầu. Bên cạnh đó, mức tăng khiêm tốn hơn được ghi nhận về tử vong do tiểu đường (15%), rối loạn thần kinh - tâm thần (như động kinh) (12%), bệnh truyền nhiễm (11%), bệnh đường tiêu hóa (6%), bệnh hô hấp (4%), bệnh tim mạch (2%) và ung thư (2%).
Nguyên nhân được cho là gián đoạn dịch vụ y tế thiết yếu, hạn chế tiếp cận thuốc men và tăng căng thẳng thể chất lẫn tâm lý. Bên cạnh đó, nghiên cứu nhận thấy rằng lượng mưa từ bão cũng liên quan tỷ lệ tử vong do các bệnh tim mạch, hô hấp và truyền nhiễm. Nguyên nhân có thể do lũ và ô nhiễm nước.
