Tuyên bố bất ngờ
Ngay trước cuộc gặp Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc hôm 30.10, Tổng thống Trump bất ngờ đăng bài lên mạng xã hội nói đã ra lệnh cho Bộ Quốc phòng Mỹ khôi phục thử nghiệm vũ khí hạt nhân ngay lập tức để cân bằng với các nước khác. Ông Trump không nói rõ nước nào nhưng lưu ý rằng Nga đang xếp thứ hai về năng lực hạt nhân sau Mỹ, trong khi Trung Quốc sẽ sớm bắt kịp trong 5 năm tới.
Trên máy bay về nước sau đó, ông Trump nói thêm rằng Mỹ đã ngừng thử hạt nhân từ nhiều năm, nhưng do các nước khác đang thử nên việc Washington khôi phục là hành động thích hợp, theo AFP. Lần cuối cùng Mỹ thử vũ khí hạt nhân là vào năm 1992, dưới thời Tổng thống George H.W.Bush.
Oanh tạc cơ B-52H phóng tên lửa hành trình AGM-86B không mang đầu đạn trong cuộc thử nghiệm năm 2014
ẢNH: REUTERS
Nhà Trắng đến nay chưa làm rõ ý của ông Trump là thử nghiệm các hệ thống có thể mang đầu đạn hạt nhân như tên lửa hay ngư lôi, hay là thử nghiệm kích nổ vũ khí hạt nhân thật sự, điều mà giới chuyên gia cảnh báo có thể khơi mào một cuộc chạy đua hạt nhân và khôi phục lại ký ức đáng lo thời Chiến tranh Lạnh. Ý kiến duy nhất cho đến nay từ chính quyền là của Phó tổng thống J.D.Vance, người đề cập đến việc theo dõi kho vũ khí hạt nhân để đảm bảo hoạt động bình thường, theo Reuters.
Một số chuyên gia suy đoán rằng có thể ông Trump nhầm lẫn việc thử vũ khí hạt nhân với những vụ thử phương tiện có khả năng mang đầu đạn hạt nhân gần đây của Nga. Trong hơn một tuần qua, Nga tuyên bố đã phóng tên lửa hành trình Burevestnik và ngư lôi Poseidon sử dụng động cơ hạt nhân. Nếu quả thật vậy, thì Mỹ cũng thường xuyên thực hiện những thử nghiệm này, với lần gần nhất là vụ phóng tên lửa đạn đạo liên lục địa Minuteman III không mang đầu đạn vào tháng 5.
Trả lời tại phiên điều trần phê chuẩn chức vụ tư lệnh Bộ Chỉ huy chiến lược tại Ủy ban Quân vụ Thượng viện ngày 30.10, phó đô đốc Richard Correll nói ông không nắm rõ ý định của tổng thống nhưng đồng ý với các nghị sĩ về cách diễn giải nêu trên, theo Reuters.
Ông Trump chỉ thị khôi phục thử vũ khí hạt nhân Mỹ
Nhiều bên phản đối
Mỹ là nước thử vũ khí hạt nhân đầu tiên và nhiều lần nhất (1.030 lần), tiếp sau đó là Nga (715 lần), Pháp (210 lần), Anh và Trung Quốc (45 lần), theo Hiệp hội Kiểm soát vũ khí (Mỹ). Các vụ thử ít dần vào cuối giai đoạn Chiến tranh Lạnh và chấm dứt với sự ra đời của Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện năm 1996 (CTBT). Các cường quốc hạt nhân hầu như ngừng thử nghiệm trên tinh thần tự nguyện thay vì bị ràng buộc bởi CTBT. Trong thế kỷ 21, chỉ có duy nhất CHDCND Triều Tiên thử hạt nhân.
Để kiểm tra độ ổn định và tin cậy của kho vũ khí hạt nhân, Mỹ thực hiện nhiều hoạt động khoa học như mô phỏng trên máy tính tiên tiến cho đến thí nghiệm hạt nhân dưới mức tới hạn mà không cần tiến hành các vụ thử nổ thật.
Đám mây hình nấm bốc lên từ vụ thử hạt nhân tại bang Nevada (Mỹ) vào năm 1957
ẢNH: BỘ NĂNG LƯỢNG MỸ/AP
Nhiều chuyên gia tin rằng nếu Mỹ khôi phục thử vũ khí hạt nhân, điều đó sẽ cho phép các nước khác làm theo và tích lũy kiến thức. Theo họ, việc giữ nguyên tình trạng như hiện nay thực tế có lợi hơn cho Mỹ vì giúp ngăn cản các đối thủ bắt kịp lợi thế mà Washington đã tạo ra qua hơn 1.000 vụ thử.
Tại Quốc hội Mỹ, các nghị sĩ Dân chủ đặt nhiều dấu hỏi về phát biểu của Tổng thống Trump và cảnh báo sẽ là sai lầm nếu ông khôi phục thử hạt nhân, theo tờ The Hill. Phe Cộng hòa ủng hộ nhà lãnh đạo và cho rằng đó là thông điệp mạnh mẽ gửi đến các đối thủ của Mỹ.
Nga tuyên bố không thử vũ khí hạt nhân và chỉ trích Mỹ vì gây hiểu lầm giữa việc thử phương tiện có khả năng mang đầu đạn hạt nhân với vụ thử hạt nhân. Điện Kremlin ngày 30.10 cảnh báo nếu nước nào thử vũ khí hạt nhân thì Nga cũng sẽ làm theo. Trung Quốc kêu gọi Mỹ duy trì cam kết như lâu nay trong khi ông Suzuki Shiro, thị trưởng TP.Nagasaki từng hứng chịu quả bom nguyên tử của Mỹ, gọi việc thử hạt nhân là hành động không thể chấp nhận.
Một số công ty có thể hưởng lợi
Việc Mỹ khôi phục thử vũ khí hạt nhân có thể mang lại những hợp đồng trị giá nhiều tỉ USD cho một số công ty thống trị cơ sở hạ tầng hạt nhân của Mỹ, theo Reuters. Những cái tên được liệt kê gồm Hãng BWXT chuyên về vật liệu hạt nhân hay Honeywell, hãng điều hành một cơ sở thử nghiệm, thực hiện thử nghiệm và theo dõi kho hạt nhân của Mỹ.
