Sống ở vùng núi giá lạnh ở miền Trung Trung Quốc, khỉ lông vàng mũi hếch có khuôn mặt màu xanh nhạt, bộ lông dày và xù màu cam đặc trưng bao phủ toàn bộ tay, chân. Những chú khỉ này vừa trở thành "tân đại sứ động vật" của Trung Quốc, khi lần đầu tiên được chính phủ gửi đến các sở thú ở Pháp và Bỉ trong chương trình cho mượn 10 năm. Hoạt động này do chính nhóm phụ trách ngoại giao gấu trúc điều phối.
Những chú khỉ lông vàng mũi hếch tại sở thú Pairi Daiza (Bỉ)
ảnh: AP
"Đại sứ lông vàng"
Đài NBC News mới đây đưa tin, 3 chú khỉ lông vàng mũi hếch đã được gửi đến sở thú Beauval tại thành phố Saint-Aignan (Pháp) vào tháng 4 năm nay, nhân dịp kỷ niệm 60 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Trung Quốc và Pháp. Tới tháng 5, thêm 3 chú khỉ lông vàng khác được gửi đến sở thú Pairi Daiza ở vùng đô thị Brugelette (Bỉ). Vào ngày đàn khỉ đến, sở thú đã phát những lá cờ cầm tay của Bỉ và Trung Quốc cho du khách để đón chào những vị "đại sứ" đặc biệt này.
Sau 1 tháng cách ly, 2 đàn khỉ đã chính thức được ra mắt công chúng. Theo thông tin từ 2 sở thú, hiện các chú khỉ rất khỏe mạnh và đang dần thích nghi với điều kiện khí hậu mới khi lần đầu tiên rời khỏi châu Á.
Tại sở thú Pairi Daiza ở Bỉ, 3 chú khỉ Liu Yun, Lu Lu và Juan Juan sinh sống trong khu chuồng trại được thiết kế theo các vọng lâu truyền thống của Trung Quốc có mái ngói xám và cột đỏ. Những chú khỉ tinh nghịch thường dành phần lớn thời gian để leo trèo giữa các khúc gỗ, thang dây và mái nhà. "Yếu tố ngoại giao được thể hiện qua chính sự thấu hiểu văn hóa này", ông Johan Vreys, người phát ngôn của sở thú chia sẻ.
Trong khi đó, bà Anaïs Maury, Giám đốc truyền thông của sở thú Beauval (Pháp), cho biết chiến lược ngoại giao này còn mở ra kỳ vọng về việc xây dựng hoạt động trao đổi khoa học bền vững giữa các vườn thú châu Âu và giới nghiên cứu Trung Quốc, tương tự như những dự án từng được thực hiện với gấu trúc trước đây.
Quốc bảo của Trung Quốc
Theo bà Elena Songster, nhà sử học môi trường tại Đại học St. Mary's (bang California, Mỹ), gấu trúc và khỉ lông vàng mũi hếch đều là những loài động vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng chỉ có tại Trung Quốc. Chúng chỉ có thể được ra nước ngoài nếu có sự đồng ý của chính quyền Trung Quốc.
Cả 2 loài đều được xem là "quốc bảo" của nước này. Tuy nhiên, khác với gấu trúc, loài khỉ từ lâu đã xuất hiện rất nhiều trong đời sống văn hóa và nghệ thuật Trung Quốc. Thậm chí, chú khỉ đã trở thành một hình tượng huyền thoại khi được xây dựng thành nhân vật Tôn Ngộ Không trong "Tây Du Ký", cuốn tiểu thuyết văn học kinh điển nổi tiếng của Trung Quốc.
Mặt khác, trong những thập niên gần đây, ngoại giao gấu trúc đã nhanh chóng trở thành sức mạnh mềm của Trung Quốc, nhờ vào ngoại hình đáng yêu của loài động vật và cách mà nước này đã khéo léo sử dụng chúng trong nghệ thuật ngoại giao.
Năm 1957, Ping Ping và Qi Qi là cặp gấu trúc đầu tiên "xuất ngoại", được Trung Quốc gửi tới Liên Xô nhân kỷ niệm 40 năm Cách mạng Tháng Mười. Tiếp đến, một cặp gấu trúc khác đã đến Mỹ vào năm 1972, sau chuyến thăm lịch sử của Tổng thống Richard Nixon tới Bắc Kinh.
Đến năm 1984, thay vì tặng cho nước bạn như trước đây, Trung Quốc đã chuyển sang hình thức cho mượn trong vòng 10 năm dưới sự bảo trợ của Hiệp hội Bảo tồn Động vật hoang dã Trung Quốc. Theo đó, một phần chi phí mà các sở thú ở nước ngoài trả cho Trung Quốc hằng năm sẽ được dùng để bảo tồn môi trường sống hoặc nghiên cứu khoa học giúp mang lại lợi ích cho loài.
Dù vậy, những điều khoản có lợi cho cả loài chưa chắc đã mang lại lợi ích cho từng cá thể riêng lẻ. Theo ông Jeff Sebo, nhà nghiên cứu về môi trường và đạo đức sinh học tại Đại học New York (Mỹ), việc di chuyển với lộ trình dài và đưa con non của chúng trở về Trung Quốc như một phần trong yêu cầu của thỏa thuận có thể gây căng thẳng rất lớn cho động vật. "Bên cạnh các mục tiêu địa chính trị hay chiến lược ngoại giao, sức khỏe và phúc lợi của động vật cũng là điều rất quan trọng", ông Sebo nhận định.
Loài "kế nhiệm" gấu trúc trong tương lai
Hiện loài khỉ lông vàng mũi hếch đang sinh sống tại các tỉnh miền trung và tây nam Trung Quốc, gồm Tứ Xuyên, Thiểm Tây, Cam Túc và Hồ Bắc. Tại vườn quốc gia Thần Nông Giá (Hồ Bắc), quần thể loài đã tăng gấp 3 lần, đạt khoảng 1.600 con nhờ vào những nỗ lực bảo tồn.
Ông James Carter, nhà sử học Trung Quốc tại Đại học Saint Joseph ở Philadelphia (Mỹ) cho biết: "Hình ảnh gấu trúc đáng yêu, vô hại đã giúp cho thế giới có cái nhìn tích cực hơn về Trung Quốc". Theo ông Carter, trong thời đại căng thẳng toàn cầu ngày càng gia tăng, gấu trúc vẫn là một giải pháp ngoại giao cực kỳ hữu ích.
"Dù chưa được thế giới biết nhiều, nhưng khỉ lông vàng mũi hếch rất có thể sẽ trở thành biểu tượng ngoại giao mới trong tương lai", bà Susan Brownell, nhà sử học Trung Quốc tại Đại học Missouri, St. Louis (Mỹ) cho biết.
