Biến động của dòng hải lưu đen
Khác với lầm tưởng về một mặt biển phẳng lặng, đại dương thực chất là một tập hợp của những "thung lũng" nước được nhào nặn bởi các dòng hải lưu. Tại vùng biển phía đông Nhật Bản, các nhà khoa học đã ghi nhận một hiện tượng tự nhiên kỳ lạ do sự chuyển dịch quỹ đạo của dòng hải lưu đen (Kuroshio).
Việc dòng hải lưu này đột ngột chuyển hướng lên phía bắc thêm gần 500 km, làm mực nước biển ở một số khu vực dâng lên rõ rệt, còn những nơi sát bên thì lại sụt giảm nhanh bất thường.
Sự dịch chuyển dị thường này không chỉ làm biến dạng mặt biển mà còn mang theo lượng nước ấm hơn bình thường tới 10 độ C, gây ra các đợt đại dương nóng lên một cách kỷ lục và kích hoạt những trận mưa cực đoan đổ bộ vào đất liền.
Hiện tượng tảo nở hoa do dòng hải lưu Kuroshio gây ra ở vùng gần Hachijo
Ảnh: NASA
Giới chuyên gia nhận định sự thay đổi quỹ đạo này là hệ quả của việc các vùng khí quyển nhiệt đới giãn nở do biến đổi khí hậu toàn cầu, đẩy các dòng hải lưu biên phía tây lệch khỏi lộ trình quen thuộc.
Chia sẻ về xu hướng này, ông Bo Qiu, chuyên gia hàng đầu về hải lưu Kuroshio tại Đại học Hawaii ở Manoa (Mỹ) cảnh báo vị trí của dòng hải lưu có thể sẽ tiếp tục dao động không ngừng. "Dù khó dự đoán chính xác tương lai, nhưng dựa trên dữ liệu hiện có, tôi nhận thấy cường độ biến động của nó sẽ ngày càng lớn hơn", ông Qiu nhấn mạnh.
Theo ông Shusaku Sugimoto, phó giáo sư tại Đại học Tohoku (Sendai, Nhật Bản), người dẫn đầu nghiên cứu, nhiệt độ nước biển ngoài khơi bờ biển Sanriku đã tăng tới 6°C và duy trì ở mức cao suốt hai năm qua. Đây là mức độ ấm lên chưa từng được ghi nhận. Những "mạch nước nóng" này đang chảy xiết hơn, tạo ra độ dốc bề mặt lớn, khiến đại dương trở nên biến động và khó lường hơn bao giờ hết.
Tương lai bất định của các văn hóa ẩm thực
Sự chuyển dịch của dòng Kuroshio không chỉ là vấn đề khoa học mà còn kéo theo những hệ lụy sâu sắc, làm lung lay các trụ cột bản sắc của Nhật Bản nói chung và ngành thủy sản nói riêng.
Ông Osamu Nagai, Giám đốc điều hành Hiệp hội Hợp tác ngư nghiệp Mie Gaiwan chia sẻ: "Sản lượng đánh bắt đã giảm xuống còn chưa đầy một nửa so với 10 năm trước và hiện chúng tôi chỉ bắt được khoảng 20 đến 30% lượng cá thu".
Không dừng lại ở đó, nền tảng văn hóa ẩm thực của Nhật Bản cũng bị đe dọa. Giáo sư Yoshihiro Tachibana đến từ Đại học Mie cảnh báo tảo bẹ Kombu, nguyên liệu cốt lõi để nấu nước dùng Dashi, đang suy giảm nghiêm trọng. Ông khẳng định nếu nguồn nguyên liệu này cạn kiệt, văn hóa Dashi lâu đời của Nhật Bản sẽ đứng trước nguy cơ rất lớn.
Những thay đổi cực đoan này được xem là tín hiệu sớm của những biến động lớn trong tương lai. "Đây là cơ hội hiếm có để hiểu đại dương sẽ ra sao trong 100 năm tới", ông Sugimoto nhận định. Việc giải mã những biến dạng tại vùng biển Tohoku hiện nay chính là chìa khóa để thế giới dự báo về diện mạo của đại dương toàn cầu trong thế kỷ tới.
"Mạch máu" của Thái Bình Dương
Khởi nguồn từ phía đông Philippines và chảy qua Đài Loan đến Nhật Bản, theo Science News by AGU, hải lưu Kuroshio được ví như một "mạch máu" khổng lồ tại Thái Bình Dương nhờ khả năng vận chuyển mạnh mẽ. Với tốc độ ấn tượng khoảng 2 m/s, dòng hải lưu ấm này liên tục mang theo nhiệt lượng, muối cùng các dưỡng chất thiết yếu từ nam lên bắc, đóng vai trò như một động cơ nhiệt điều hòa khí hậu cho cả khu vực Đông Á.
Không chỉ ảnh hưởng đến nhiệt độ và lượng mưa, hải lưu Kuroshio còn trực tiếp chi phối các hiện tượng thời tiết cực đoan: điển hình như khi dòng chảy này uốn khúc vào mùa đông, nó có thể làm thay đổi đường đi của các vùng áp thấp, dẫn đến những trận tuyết rơi bất ngờ tại thủ đô Tokyo (Nhật Bản).
