Trong khi chiến dịch chống ma túy của Mỹ đang làm dậy sóng khu vực Caribbean và Mỹ Latin, khoảng 2 thập niên trước, nước này cũng từng triển khai một chiến dịch ngầm tại Afghanistan với mục tiêu tương tự nhưng theo cách hoàn toàn khác biệt. Chiến dịch chưa từng được tiết lộ và bí mật đến mức cả những quan chức cấp cao của chính quyền Mỹ thời đó cũng không hề hay biết, theo tờ The Washington Post ngày 12.11.
Binh sĩ Mỹ tại một cánh đồng anh túc ở tỉnh Kandahar (Afghanistan) năm 2012
ẢNH: REUTERS
Chiến dịch rải hạt
Vào đầu những năm 2000, thuốc phiện tại Afghanistan là vấn đề nhức nhối đối với Mỹ cũng như chính quyền được phương Tây hậu thuẫn tại Kabul. Mỹ và đồng minh tranh cãi gay gắt về chiến lược loại bỏ cây thuốc phiện vì lo ngại ảnh hưởng thu nhập của nông dân, khiến họ quay lưng với Kabul.
Nhiều kế hoạch đã được bàn bạc, từ việc phun thuốc diệt cỏ từ máy bay, phát tán các loại nấm gây phá hủy mùa màng cho đến mua toàn bộ diện tích trồng anh túc và xuất ra nước ngoài để bào chế dược phẩm. Tuy nhiên, những cách này đều bị gạt bỏ vì tính khả thi và tác động tiềm tàng đến nguồn nước ngầm và các loại cây trồng khác.
Giữa lúc các bên còn đang tranh luận về kế sách, Trung tâm Chống tội phạm và ma túy của CIA đã âm thầm thực hiện một chương trình bí mật. Theo đó, từ mùa thu năm 2004, cơ quan này đã cho máy bay quân sự âm thầm thả hàng tỉ hạt giống cây anh túc được phát triển đặc biệt lên cánh đồng thuốc phiện của nông dân Afghanistan vào ban đêm, chủ yếu tại hai tỉnh Nangarhar và Helmand.
Những hạt giống này thu hoạch từ những cây anh túc được trồng và chọn lọc kỹ lưỡng tại một địa điểm bí mật ở Mỹ nhiều năm trước đó. Chúng không bị biến đổi gien, nhưng cây mọc lên từ đó gần như không chứa các chất alkaloid - nhóm hợp chất tự nhiên được dùng để sản xuất heroin. Bên cạnh đó, chúng còn nảy mầm sớm và nở ra những bông hoa màu đỏ đặc biệt, thu hút nông dân thu hoạch để làm giống cho các vụ sau hoặc bán lại cho người khác. Mục tiêu của phương pháp này là để các hạt giống nảy mầm và lớn lên, thụ phấn chéo với cây bản địa và trở thành giống trội, làm suy giảm năng suất của cây trồng.
Biệt kích hải quân Mỹ SEAL Team 6 từng 'hỏng việc' tại Triều Tiên
Tranh cãi hiệu quả
Chương trình đã thu được những thành công nhất định. Hình ảnh từ máy bay giám sát và vệ tinh cho thấy nông dân tại các vùng này chặt bỏ những cây kém năng suất. Các quan chức Mỹ cũng thỉnh thoảng thực hiện những chuyến khảo sát trên cánh đồng nhằm đánh giá hiệu quả của chương trình nhưng che giấu mục đích thật sự của chuyến đi, theo The Washington Post.
Nhiều khía cạnh của chương trình vẫn còn là bí mật như ngân sách, số chuyến bay rải hạt và thước đo hiệu quả. Chương trình được tiếp tục sau khi ông Barack Obama nhậm chức tổng thống Mỹ năm 2009 và được nhiều cựu quan chức đánh giá là thành công trong một thời gian. Tuy nhiên, do chi phí tốn kém, chương trình dừng lại vào năm 2015. Các bên liên quan chưa bình luận về tiết lộ của The Washington Post. Một số ý kiến cho rằng chương trình không mang lại kết quả ấn tượng khi không tạo tác động lâu dài nào đối với việc sản xuất thuốc phiện tại Afghanistan.
Từ năm 2001, Mỹ đã chi khoảng 9 tỉ USD nhằm ngăn chặn nguồn heroin từ Afghanistan. Năm 2018, Tổng thanh tra đặc biệt Mỹ về tái thiết Afghanistan công bố báo cáo kết luận rằng không có chương trình chống ma túy nào do Mỹ, các đối tác liên quân hay chính quyền Afghanistan thực hiện thực sự giúp giảm diện tích trồng cây anh túc hay sản xuất thuốc phiện.
Khi quân đội Mỹ rút khỏi Afghanistan vào năm 2021, việc buôn bán thuốc phiện ở mức 1,8 - 2,7 tỉ USD, theo Văn phòng Chống ma túy và tội phạm LHQ. Sau khi trở lại nắm quyền, Taliban cấm sản xuất thuốc phiện. Đến năm 2023, diện tích trồng thuốc phiện đã giảm 95%. Trong năm 2024, diện tích trồng tăng thêm 19% và được chuyển khỏi các vùng canh tác truyền thống từng bị CIA nhắm đến, theo The Washington Post.
Ông Trump đã có quyết định về Venezuela
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 14.11 nói rằng ông gần như đã có quyết định về Venezuela, giữa lúc xuất hiện lo ngại về một cuộc xung đột giữa Washington và Caracas. Nhà lãnh đạo nói không thể tiết lộ quyết định nhưng cho biết "đã đạt nhiều tiến triển với Venezuela về việc ngăn chặn ma túy" đổ vào Mỹ, theo AFP. Caracas chưa bình luận gì về tuyên bố. Trước đó một ngày, Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro kêu gọi ông Trump duy trì hòa bình thay vì đưa Mỹ vào một cuộc chiến không hồi kết kiểu Afghanistan.
