Bộ Ngoại giao Trung Quốc vừa qua đã công bố tài liệu chính sách thứ 3 về Mỹ La tinh và Caribe (LAC).
Tài liệu trên của Trung Quốc được đưa ra sau khi chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump phát hành Chiến lược An ninh quốc gia (NSS) nhấn mạnh "học thuyết Monroe dưới thời Trump" vẽ lại bản đồ toàn cầu trong ưu tiên của Washington. Theo đó, Tây bán cầu đứng đầu danh sách ưu tiên, còn các khu vực khác, bao gồm cả châu Âu, chỉ xếp vào nhóm ưu tiên thứ 2. Về địa chính trị, Tây bán cầu về cơ bản chủ yếu là châu Mỹ.
Tiến vào sân sau đối thủ
Theo tài liệu được công bố, chiến lược của Bắc Kinh về LAC xoay quanh "5 chương trình Xây dựng Cộng đồng chia sẻ tương lai chung Trung Quốc - LAC", bao gồm: chương trình đoàn kết, chương trình phát triển, chương trình văn minh, chương trình hòa bình và chương trình kết nối nhân dân. Khái niệm "cộng đồng chia sẻ tương lai chung" là một thành phần trung tâm trong tư tưởng của Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình và có thể được hiểu như một sự khẳng định ý định của Bắc Kinh trong việc tiếp tục xây dựng một trật tự thế giới thay thế thân thiện hơn với Bắc Kinh.
Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc vào ngày 30.10
Ảnh: Reuters
Trong 5 chương trình trên, chương trình phát triển là phần dài nhất, minh họa tầm quan trọng liên tục của hợp tác kinh tế và thương mại trong quan hệ Trung Quốc - LAC. Chương trình phát triển bắt đầu với việc thực hiện Sáng kiến Phát triển toàn cầu, qua đó Bắc Kinh sẽ "chia sẻ các cơ hội phát triển hiện đại hóa của Trung Quốc" với khu vực, cũng như thực hiện Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc. Sau đó, Bắc Kinh đưa ra một chương trình nghị sự mở rộng để tiếp tục hợp tác về các vấn đề tài chính, năng lượng, cơ sở hạ tầng, sản xuất, nông nghiệp, an ninh lương thực, khoa học và công nghệ. Đáng chú ý, chương trình phát triển bao gồm một phần mới về "hỗ trợ phát triển" - một thuật ngữ không xuất hiện trong cả hai tài liệu trước đây của Trung Quốc - trái ngược với việc Mỹ đang cắt giảm viện trợ nước ngoài cho khu vực.
Trung Quốc ưu tiên hợp tác công nghệ cao trong "công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI), hàng không và hàng không vũ trụ, năng lượng mới, vật liệu mới, y sinh và mạch tích hợp". Nước này cũng khuyến khích các đối tác LAC sử dụng Hệ thống vệ tinh định vị Bắc Đẩu và đề xuất xây dựng chung một trung tâm hợp tác và phát triển để đạt được mục tiêu đó. Hiện tại, Trung Quốc đã có nhiều cơ sở hạ tầng không gian ở LAC hơn bất kỳ nơi nào khác trên thế giới ngoài Trung Quốc đại lục. Nằm trong phần hợp tác hàng hải, Trung Quốc cũng lưu ý rõ ràng rằng họ muốn "xây dựng (các) cơ sở cung cấp hậu cần cho chuyến thám hiểm Nam Cực của Trung Quốc"…
Lá bài của Trung Quốc
Rõ ràng, chiến lược trên của Bắc Kinh thể hiện rõ quyết tâm cạnh tranh vào khu vực mà NSS của Mỹ đã nhấn mạnh "đẩy bật các đối thủ cạnh tranh ngoài Tây bán cầu có khả năng bố trí lực lượng hoặc các khả năng đe dọa khác, hoặc sở hữu hoặc kiểm soát các tài sản chiến lược quan trọng, ở khu vực này". Tất nhiên, ngoài việc cạnh tranh với Mỹ, việc Trung Quốc tăng cường ảnh hưởng ở LAC còn liên quan đến vấn đề Đài Loan. Bởi vì có đến 7 quốc gia ở LAC công nhận chính quyền Đài Loan - điều mà Bắc Kinh luôn cho rằng xâm phạm nghiêm trọng chính sách "Một Trung Quốc".
Bắc Kinh đang khai thác bất đồng giữa Washington với các bên ở LAC khi nước Mỹ trong nhiệm kỳ 2 này vừa giảm bớt viện trợ, vừa tăng thuế hàng hóa cũng như siết chặt người nhập cư đến từ các quốc gia trong khu vực này. Theo NSS mới, Mỹ sẽ triển khai một hình thức "quyền lực mềm" mới thay thế sự phụ thuộc của các nước đối với viện trợ của Washington bằng các mối quan hệ tập trung vào thương mại và đầu tư.
Giữa tình hình như vậy, dù không đề cập quốc gia nào cụ thể, nhưng tài liệu chính sách LAC mà Bắc Kinh ban hành đã lên án "sự bắt nạt đơn phương", cam kết hỗ trợ thương mại và đầu tư tự do, và tự định hình mình như một đồng minh phát triển lâu dài đáng tin cậy. Đây được xem là "lá bài" quan trọng, bên cạnh các chương trình viện trợ, để Trung Quốc đẩy mạnh tiếp cận LAC.
Thực tế, theo phân tích của Eurasia Group (Mỹ) - đơn vị tư vấn và nghiên cứu rủi ro chính trị hàng đầu thế giới, từ cách đây 15 năm thì Trung Quốc đã vượt qua Mỹ để trở thành đối tác thương mại và đầu tư lớn nhất trong khu vực này. Theo đó, với việc Tổng thống Trump cũng muốn tạo sự thể hiện sức mạnh để đảo ngược điều đó, các quốc gia trong khu vực giờ đây sẽ thấy mình ở giữa những cơn gió ngược mạnh mẽ hơn giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
