Người mua chưa nhiều
Cụ thể, theo dự thảo thông tư quy định lộ trình áp dụng tỷ lệ phối trộn nhiên liệu sinh học với nhiên liệu truyền thống tại VN mà Bộ Công thương đang lấy ý kiến rộng rãi, từ 1.1.2026, toàn bộ xăng được pha chế, phối trộn, kinh doanh để sử dụng cho phương tiện cơ giới dùng động cơ xăng trên toàn quốc là xăng E10. Bộ Công thương nhấn mạnh, ngoài ý nghĩa về môi trường, việc tăng cường sử dụng nhiên liệu sinh học còn giúp khôi phục hoạt động các nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học đã được đầu tư xây dựng những năm qua nhưng chưa đưa vào hoạt động do không có thị trường tiêu thụ, góp phần tránh lãng phí nguồn lực đầu tư; có thể tạo ra nhiều việc làm trực tiếp và gián tiếp, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và công nghiệp chế biến.
Ghi nhận sau gần 1 tháng triển khai bán thí điểm xăng sinh học E10 RON95-III tại TP.HCM, Hà Nội và Hải Phòng cho thấy lượng khách hàng mua xăng E10 tăng không đáng kể. Sáng 25.8, khảo sát tại 4 cửa hàng có bán thí điểm xăng E10 tại TP.HCM, PV Thanh Niên ghi nhận khách đổ xăng sinh học chỉ chiếm khoảng 5 - 10% trong tổng lượng khách. Tại cửa hàng trên đường Lý Thường Kiệt, trong số hơn 20 người vào đổ xăng, chỉ có một chủ xe công nghệ đổ xăng E10. Một khách khác dừng ở trụ bơm xăng E10, hỏi thông tin rồi đẩy xe sang trụ bơm xăng khoáng RON95 với lý do: "Khi nào bình hết xăng cũ tôi mới đổ thử E10 đi xem thế nào. Theo tôi tìm hiểu, xăng E10 cũng phù hợp với chiếc AirBlade này". Tương tự, tại cửa hàng xăng dầu trên đường Trần Phú, lúc hơn 11 giờ trưa cùng ngày, khách vào đổ xăng khá đông, song khách chọn xăng E10 cũng khá thấp, ước tính chỉ hơn 5%. Tại một số cửa hàng bán lẻ xăng dầu khu vực phường Phú Thọ Hòa, Cầu Kiệu... cũng tương tự. Số ô tô đổ xăng E10 cũng có, song tỷ lệ khá khiêm tốn.
Khách hàng đổ xăng E10 tại một cửa hàng xăng dầu khu vực TP.HCM
ẢNH: PHẠM HỮU
Anh Nguyễn Văn Tân (ngụ P.Tân Hòa, TP.HCM), sử dụng xe gắn máy hiệu Vision của Honda, cho hay anh "tiên phong" mua xăng E10 ngay trong ngày bán thí điểm. Từ đó đến nay, mỗi tuần anh vẫn đều đặn đổ 2 lần xăng E10 và "chưa thấy có vấn đề gì về máy móc".
Một quản lý cửa hàng xăng dầu khu vực này cho biết hơn 3 tuần thí điểm, số khách chọn mua E10 bởi giá thấp hơn xăng khoáng, dùng nhiều có lợi.
Số liệu từ Petrolimex công bố sau 2 tuần bán thí điểm xăng E10 cho thấy bình quân mỗi ngày 36 cửa hàng bán lẻ của hệ thống bán ra khoảng 40.000 lít xăng E10. Chuyên gia xăng dầu, PGS-TS Ngô Trí Long đánh giá mức tiêu thụ trung bình trên 1.100 lít tại mỗi cửa hàng xăng dầu nói trên là một khởi đầu khá thuyết phục.
"Tâm lý dè dặt lúc đầu đang giảm dần khi người dân nhận thấy sự tương thích động cơ đã được chứng minh rõ ràng. Việc người tham gia giao thông đã mua xăng E10, quay lại mua lần 2, lần 3 cho thấy sản phẩm được đón nhận tích cực. Quan trọng là phải truyền thông để người tiêu dùng (NTD) hiểu và an tâm. Bởi sản phẩm đã tốt, giá rẻ, lại giảm khí thải ra môi trường... sẽ sớm được NTD đón nhận", ông Long nhận xét và nhấn mạnh xăng sinh học giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí, khoa học đã chứng minh. Còn về lợi ích kép, xăng E10 vừa giúp tiết kiệm chi phí trực tiếp cho NTD, góp phần đa dạng hóa nguồn cung và gia tăng giá trị nội địa.
Thế nên, theo PGS-TS Ngô Trí Long, Nhà nước cần sớm có lộ trình bắt buộc sử dụng xăng sinh học, chính sách về thuế, phí ưu tiên cho nhiên liệu sạch, minh bạch số liệu thực tế, hỗ trợ doanh nghiệp (DN) cải tạo hạ tầng phân phối, đặc biệt tại vùng sâu... để sự lan tỏa của sản phẩm được tốt hơn, góp phần quan trọng vào mục tiêu giảm phát thải và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.
Nên có lộ trình dài hơi
Về nguồn cung, Bộ Công thương tự tin, hiện tại VN đáp ứng khoảng 70% nhu cầu trong nước với tổng công suất lọc dầu tại 2 nhà máy lọc dầu Dung Quất (BSR) và Nghi Sơn lên đến 16,5 triệu tấn mỗi năm. BSR cũng đang triển khai dự án nâng cấp, mở rộng nhà máy lên công suất khoảng 7,5 triệu tấn dầu thô mỗi năm, dự kiến hoàn thành năm 2029 - 2030, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu.
Báo cáo của Bộ Công thương cũng chỉ rõ, cả nước có 32 DN đầu mối xăng dầu, chiếm 98% quy mô sức chứa hệ thống. Hiện tại, Petrolimex chiếm 42,57% tổng sức chứa, PVOil chiếm 17,83% tổng sức chứa... "Trên cơ sở báo cáo của các địa phương và DN, hệ thống sản xuất, nhập khẩu, tồn trữ E100 (ethanol nguyên chất), phối trộn E100 và xăng khoáng (cho ra xăng sinh học), phân phối xăng sinh học tại VN hiện nay hoàn toàn đáp ứng đủ và vượt nhu cầu đối với xăng E5. Việc thực hiện phối trộn và phân phối xăng E10 trên toàn quốc, các DN có thể thực hiện được, tuy nhiên cần có lộ trình cụ thể để chuẩn bị cơ sở vật chất. Nguồn E100 sản xuất trong nước có thể cung cấp tối đa để đáp ứng khoảng 40% nhu cầu (trong trường hợp sử dụng xăng E10), lượng E100 còn lại có thể nhập khẩu, góp phần cân bằng cán cân thương mại với giá cả hợp lý", Bộ Công thương cho hay.
Vấn đề còn lại là DN bán lẻ và mức độ sẵn sàng tiếp nhận của NTD. PGS-TS Ngô Trí Long cho rằng muốn "chinh phục" người mua, giá xăng sinh học phải rẻ hơn xăng khoáng từ 1.500 - 2.000 đồng/lít. "Muốn từ năm 2026 xăng E10 sẽ là lựa chọn duy nhất trên thị trường thì Bộ Công thương phải xây dựng chính sách giá cả hợp lý, minh bạch thuế, phí, hỗ trợ DN chuẩn bị hạ tầng, điều chỉnh tâm lý và truyền thông có định hướng đến NTD. Tất cả phải làm bài bản chứ không thể đưa ra lộ trình khơi khơi được", ông Long nói.
Đại diện DN, ông Văn Tấn Phụng, Chủ tịch Hiệp hội dầu khí Đồng Nai, cho rằng nếu quy định bắt buộc chỉ bán xăng E10 được áp xuống từ 1.1.2026, DN sẽ tuân thủ. Tuy nhiên, chi phí cải tạo lại toàn bộ hệ thống bồn, bể chứa là con số không nhỏ. Chưa kể thói quen tiêu dùng đã định hình sâu sắc với xăng RON95; các dòng xe đời mới hiện nay đã đạt tiêu chuẩn khí thải Euro 3, Euro 4, vốn đã thân thiện hơn với môi trường. Vì thế, nên duy trì song song cả xăng khoáng RON95 và E10 để thị trường và NTD tự quyết định. "Cơ quan quản lý nhà nước phải xây dựng một lộ trình dài hơi, có nghiên cứu và phân tích thấu đáo hơn. Bởi thực tế, các nước tiên tiến cũng dùng xăng sinh học nhưng không mang tính ép buộc", ông Phụng bày tỏ.
