Đây là tín hiệu quan trọng trong bối cảnh toàn cầu đang thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng và giao thông xanh.
Giảm tới 75% khí thải so với xe xăng
Theo nghiên cứu được InsideEVs trích dẫn, một chiếc xe điện với tầm di chuyển trung bình khoảng 300 dặm (gần 500 km) có thể giúp giảm 71 - 73% tổng lượng khí thải trong suốt vòng đời, so với một chiếc xe chạy bằng động cơ đốt trong truyền thống.
Con số này bao gồm tất cả các khâu, từ sản xuất xe, sản xuất pin, đến quá trình vận hành và sạc điện. Thậm chí, ngay cả khi sạc bằng nguồn điện đến từ nhiên liệu hóa thạch (như than đá hay khí tự nhiên), tổng phát thải của xe điện vẫn thấp hơn rõ rệt so với xe chạy xăng.
Điểm đặc biệt là lợi ích này xuất hiện đồng đều trên khắp các địa phương của nước Mỹ, nơi mạng lưới điện có sự chênh lệch đáng kể về tỷ trọng năng lượng tái tạo. Nói cách khác, dù một hộ gia đình ở bang California (nơi năng lượng tái tạo chiếm tỷ trọng cao) hay một người dùng ở bang West Virginia (nơi phụ thuộc lớn vào than đá) cùng sạc xe điện, thì chiếc EV của họ vẫn sạch hơn xe chạy xăng.
Xe điện trên đường phố Viêng Chăn (Lào)
ẢNH: LÊ NAM
Một số ý kiến cho rằng, những dòng xe điện cỡ lớn như SUV hay bán tải, vốn tiêu tốn nhiều điện năng và cần pin dung lượng lớn, có thể tạo ra nhiều phát thải trong sản xuất. Tuy nhiên, nghiên cứu lại chỉ ra rằng ngay cả những chiếc "ngốn điện" nhất vẫn thân thiện với môi trường hơn so với các mẫu xe xăng tương ứng.
Ví dụ, tại thị trường Mỹ, nơi dòng xe bán tải như Ford F-150 hay Chevrolet Silverado thống trị, việc thay thế các mẫu này bằng phiên bản chạy điện có thể cắt giảm đáng kể lượng phát thải. Điều này giúp quá trình chuyển đổi sang EV không chỉ dừng ở các xe nhỏ gọn trong đô thị, mà còn mở rộng sang phân khúc xe to, vốn có ảnh hưởng lớn đến tổng lượng khí thải ngành giao thông.
Sản xuất pin không phải là điểm trừ
Một trong những tranh luận phổ biến xoay quanh xe điện là việc sản xuất pin lithium-ion tạo ra nhiều khí thải và chất thải hơn so với sản xuất động cơ xăng.
Thực tế, đúng là giai đoạn sản xuất pin đóng góp khoảng 48 - 56% tổng phát thải của một chiếc xe điện. Nhưng nếu so sánh với xe xăng, thì 92% phát thải của động cơ đốt trong lại đến từ quá trình vận hành. Nghĩa là, dù "mở màn" bằng một khoản "nợ carbon" nhưng xe điện nhanh chóng bù đắp và vượt trội, nhờ lượng khí thải gần như bằng 0 trong suốt quá trình sử dụng.
Theo các chuyên gia, chỉ sau khoảng 2 năm vận hành, một chiếc xe điện đã "trả xong" phần phát thải do sản xuất pin, từ đó trở đi hoàn toàn mang lại lợi ích môi trường.
Các nghiên cứu cho thấy xe điện luôn sạch hơn, bất kể nguồn điện sạc
ẢNH: LÊ NAM
Không chỉ giảm khí thải CO₂, xe điện còn góp phần hạn chế ô nhiễm không khí tại các đô thị. Các thành phố lớn như Los Angeles, New York hay thậm chí TP.HCM, Hà Nội nếu đẩy mạnh chuyển đổi sang EV, sẽ giảm được lượng khí thải NOx và bụi mịn từ ống xả - vốn là nguyên nhân gây bệnh hô hấp và tim mạch.
Ngoài ra, EV sử dụng hệ thống phanh tái sinh (regenerative braking), giúp hạn chế mài mòn phanh, qua đó giảm phát tán bụi kim loại vào không khí. Dù xe điện nặng hơn và có thể gây mài mòn lốp nhiều hơn, nhưng các nghiên cứu cho thấy tổng lượng hạt ô nhiễm vẫn ít hơn so với xe xăng.
Ở góc độ kinh tế, xu hướng dịch chuyển sang EV cũng mở ra một chuỗi giá trị mới: Sản xuất pin, tái chế vật liệu, xây dựng hạ tầng trạm sạc và các dịch vụ hậu cần liên quan. Nhiều doanh nghiệp Mỹ, châu Âu, Trung Quốc và gần đây là Việt Nam (như VinFast) đều đang đặt cược vào thị trường này.
Động lực cho các chính sách chuyển đổi xanh
Từ góc độ chính sách, kết quả nghiên cứu của Đại học Michigan có ý nghĩa đặc biệt: Bác bỏ lo ngại rằng xe điện chỉ sạch khi được sạc bằng năng lượng tái tạo.
Điều này củng cố thêm cơ sở khoa học cho các chính phủ trong việc khuyến khích người dân chuyển sang xe điện thông qua ưu đãi thuế, tín dụng xanh; đầu tư đồng bộ hạ tầng trạm sạc thay vì chờ hệ thống điện hoàn toàn xanh mới triển khai; đặt lộ trình loại bỏ xe xăng, bởi EV đã chứng minh lợi ích môi trường ngay cả trong bối cảnh năng lượng chưa hoàn toàn sạch.
Việt Nam hiện vẫn phụ thuộc nhiều vào điện than, trong khi tỷ lệ năng lượng tái tạo đang tăng nhanh nhưng chưa chiếm ưu thế. Với thực trạng này, câu hỏi "EV có sạch không?" thường gây tranh cãi.
Dù vẫn còn những thách thức về chi phí, hạ tầng và sản xuất pin nhưng bức tranh tổng thể cho thấy, xe điện đang mang lại lợi ích môi trường và kinh tế vượt trội so với xe chạy xăng
ẢNH: LÊ NAM
Dữ liệu từ Mỹ cho thấy: EV vẫn giảm phát thải đáng kể ngay cả khi nguồn điện còn phụ thuộc vào hóa thạch. Đây là cơ sở quan trọng để Việt Nam tiếp tục thúc đẩy chương trình điện hóa giao thông, đồng thời kết hợp với chiến lược phát triển năng lượng tái tạo.
Thêm vào đó, thị trường EV còn giúp Việt Nam nâng tầm ngành công nghiệp ô tô, tạo động lực cho các doanh nghiệp nội địa tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu: từ sản xuất pin, vật liệu đến lắp ráp xe.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, nghiên cứu từ Đại học Michigan và các số liệu được InsideEVs công bố đã gửi đi một thông điệp rõ ràng: Xe điện là con đường tất yếu nếu muốn giảm phát thải trong giao thông.
