Thêm kênh huy động vốn, hạn chế dòng chảy ngầm trong nền kinh tế
Nghị quyết số 05/2025 của Chính phủ về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa VN có hiệu lực từ ngày 9.9. Trong đó nêu rõ doanh nghiệp sẽ được phép cung cấp dịch vụ tổ chức thị trường giao dịch, được chào bán, phát hành tài sản mã hóa… Đây là cột mốc lịch sử khi VN chính thức có hành lang pháp lý về lĩnh vực này. Từ đây, các doanh nghiệp và nhà đầu tư cá nhân sẽ có thêm kênh đầu tư mà không phải lo lắng, e dè như trước đây.
Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và tài sản số VN (VBA), cho rằng chính sách thí điểm thị trường tài sản mã hóa đánh dấu cột mốc thực thi đầu tiên dưới luật sau khi luật Công nghiệp công nghệ số được thông qua vào tháng 6.
Ảnh: Đào Ngọc Thạch
"Việc ban hành Nghị quyết 05/2025 mang lại một lợi thế lớn vì đây là giai đoạn thị trường tài sản mã hóa toàn cầu đã trưởng thành mạnh mẽ. Nghị quyết giúp VN gia nhập thị trường giao dịch toàn cầu một cách chính danh, đồng thời hạn chế các hoạt động lừa đảo tài chính và tạo ra một thị trường minh bạch. Nhà nước có công cụ quản lý và thu thuế, còn doanh nghiệp có thêm kênh huy động vốn. Đây cũng là cơ hội thu hút ngoại tệ thông qua dòng vốn quốc tế, đồng thời hạn chế dòng chảy ngầm trong nền kinh tế và giảm nguy cơ lừa đảo đối với người dân", ông Phan Đức Trung chia sẻ.
Đồng quan điểm, chuyên gia thị trường tài chính Phan Dũng Khánh nhận định, trong khi nhiều nước vẫn cấm hoặc chưa có quy định về thị trường tài sản mã hóa thì VN ban hành khung pháp lý đã mang tính nổi trội hơn. Khi việc giao dịch tài sản mã hóa nói chung được công nhận và đưa vào quản lý thì VN sẽ trở thành điểm sáng thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư trong nước và thế giới. Không chỉ thế, các doanh nghiệp muốn phát triển nhiều dịch vụ trên nền tảng blockchain, web3… cũng có thêm lựa chọn đến VN. Khi đó sẽ kéo theo một số nhà đầu tư muốn rót vốn vào các công ty có phát triển công nghệ mới này.
Ông Khánh nhấn mạnh: "Chưa bàn sâu đến các chi tiết về kỹ thuật, quy định để thị trường phát triển, chỉ cần với chính sách mở thị trường tài sản mã hóa đã thể hiện tính cởi mở, thúc đẩy đổi mới sáng tạo của VN. Điều này sẽ đưa VN nhận được sự quan tâm rất lớn không chỉ của nhà đầu tư trong nước mà trên toàn cầu. Các chính sách cụ thể có thể vừa thực hiện, vừa bổ sung sửa đổi bởi hiện nay nhiều nước cũng đang xây dựng khung pháp lý liên quan nên chưa có bộ luật nào hoàn chỉnh để chúng ta học theo".
Ai được mở sàn giao dịch tài sản mã hóa?
Theo quy định, chỉ có các doanh nghiệp VN với vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỉ đồng mới được cấp phép cung cấp dịch vụ tổ chức thị trường giao dịch tài sản mã hóa. Trong đó, phải có tối thiểu 65% vốn điều lệ do các cổ đông, thành viên là tổ chức với trên 35% vốn điều lệ do ít nhất 2 tổ chức là ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, công ty bảo hiểm, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ góp vốn. Tổ chức góp vốn thành lập doanh nghiệp mở sàn phải hoạt động kinh doanh có lãi trong 2 năm liền trước năm đề nghị cấp giấy phép; báo cáo tài chính 2 năm liền trước của tổ chức góp vốn phải được kiểm toán và ý kiến kiểm toán là ý kiến chấp thuận toàn phần. Bên cạnh đó, vốn góp của nhà đầu tư nước ngoài vào doanh nghiệp này không được vượt quá 49% vốn điều lệ.
Cần làm rõ về quy định xử phạt
Nghị quyết 05/2025 quy định sau thời hạn 6 tháng kể từ khi tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa đầu tiên được cấp phép, nhà đầu tư trong nước giao dịch tài sản mã hóa không thông qua tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa do Bộ Tài chính cấp phép tùy theo tính chất, mức độ vi phạm sẽ bị xử lý vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định pháp luật. Quy định này cần có hướng dẫn chi tiết hay làm rõ hơn. Ví dụ nhà đầu tư đang sở hữu tài sản số trên các ví ở nhiều sàn giao dịch quốc tế và nắm giữ thời gian nhiều năm (không có giao dịch) thì chuyển về sàn trong nước sau thời hạn 6 tháng bị phạt là chưa phù hợp bởi tài sản mã hóa không lưu ký tập trung. Thậm chí các nhà đầu tư hiện cũng có cơ chế tự giao dịch, chuyển sở hữu tài sản mã hóa từ ví cá nhân sang ví cá nhân cũng như tự chuyển tiền giao dịch với nhau. Do vậy tôi cho rằng cần xem xét quy định chỉ xử phạt khi nhà đầu tư có chuyển nhượng tài sản mã hóa mà không thông qua sàn được cấp phép trong nước. Quy định này vẫn giúp cơ quan quản lý nhà nước thu thuế của giao dịch đồng thời phù hợp với bản chất của thị trường tài sản mã hóa.
Chuyên gia thị trường tài chính Phan Dũng Khánh
Trước khi Nghị quyết 05/2025 của Chính phủ được ban hành, một số công ty, ngân hàng đã khởi động cho việc tham gia lĩnh vực này. Đơn cử giữa tháng 8 vừa qua, Ngân hàng TMCP Quân đội (MBBank) mở đầu với việc ký kết biên bản ghi nhớ (MoU) với Tập đoàn Dunamu (Hàn Quốc) để hợp tác triển khai sàn giao dịch tài sản số nội địa đầu tiên tại VN. Theo thỏa thuận, Dunamu sẽ là đối tác chiến lược, hỗ trợ MBBank xây dựng hạ tầng giao dịch tài sản số tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế, hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế quản lý, đồng thời phát triển các giải pháp bảo vệ nhà đầu tư.
Tương tự, VPBank cũng có động thái cho thấy không đứng ngoài cuộc. Tại Đại hội cổ đông thường niên 2025 hồi tháng 4, trước câu hỏi của cổ đông về việc ngân hàng có tham gia chủ trương thí điểm phát triển sàn thị trường tài sản mã hóa hay không, ông Nguyễn Đức Vinh - Tổng giám đốc VPBank - khẳng định: VPBank sẵn sàng tham gia và đang trong quá trình đánh giá, phân tích, tiếp xúc với các đối tác trong khi chờ cơ quan thẩm quyền phê duyệt đề án thí điểm. Trên thị trường, một số công ty chứng khoán lớn như SSI, Techcombank, VIX… cũng có hoạt động liên kết, liên minh lập các đơn vị liên quan đến hoạt động này.
PGS-TS Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM) đánh giá thị trường tài sản mã hóa đã thu hút chú ý của hàng chục triệu người Việt thời gian qua với số lượng nắm giữ rất lớn. Theo thống kê của một số tổ chức nước ngoài, có khoảng 20 triệu người Việt đang sở hữu tài sản mã hóa trên các sàn quốc tế. Tuy nhiên, thời gian qua VN chưa có khung pháp lý nên trên thị trường cũng diễn ra tình trạng lừa đảo, mất tài sản. Việc có một khung pháp lý chính thức sẽ giúp thị trường phát triển và hạn chế tiêu cực.
Mặt khác, theo ông Nguyễn Hữu Huân, việc quy định vốn điều lệ của doanh nghiệp được phép thành lập sàn giao dịch phải từ 10.000 tỉ đồng trở lên chưa khuyến khích khởi nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp start-up về công nghệ khó có thể đáp ứng được điều kiện này. Để phát huy trọn vẹn lợi ích từ thị trường tài sản mã hóa, điều cần thiết là xây dựng một sân chơi rộng mở hơn, nơi các fintech có thể tham gia hệ sinh thái một cách minh bạch, có kiểm soát nhưng không bị bó buộc. Từ đó, thị trường tài sản mã hóa ở VN mới thực sự trở thành nơi ươm mầm cho sáng tạo và là bệ phóng để các start-up vươn ra thế giới.
"Việc đưa vào thí điểm thị trường tài sản mã hóa tạo ra hành lang pháp lý, bước đầu cho tài sản mã hóa. Tuy nhiên, hiện nay mới chỉ dừng lại ở những quy định về thành lập và quản lý sàn giao dịch. Những quy định này cần thiết nhưng chưa đủ cho một thị trường tài sản mã hóa thật sự mà phải tạo ra hệ sinh thái rộng lớn chứ không dừng lại ở hoạt động mua bán. Đó là hệ sinh thái gồm các mô hình tài chính phi tập trung (DeFi), dịch vụ cho vay ngang hàng dựa trên tài sản mã hóa, hoạt động token hóa bất động sản hay tín chỉ carbon và đặc biệt là dịch vụ lưu ký an toàn để bảo vệ nhà đầu tư", PGS-TS Nguyễn Hữu Huân chia sẻ.
Cần giải quyết bài toán nhân lực
Trong quá trình thí điểm, thách thức lớn nhất chính là bài toán nhân lực. Chúng ta cần một đội ngũ nhân sự chất lượng, được đào tạo bài bản và có trải nghiệm thực tế, từ cơ quan quản lý, giám sát cho đến những doanh nghiệp trực tiếp tham gia vận hành và phát triển thị trường. Song song, VN cũng cần đầu tư giáo dục, đào tạo và truyền thông để nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường tính hấp dẫn của thị trường khi hội nhập toàn cầu.
Ông Phan Đức Trung (Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và tài sản số VN)
Ông Phan Đức Trung đồng quan điểm rằng điều kiện vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỉ đồng để một doanh nghiệp được phép mở sàn giao dịch tài sản mã hóa là điểm khác biệt so với nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ khác. Nhiều nơi tập trung hơn vào các tiêu chuẩn về đầu tư công nghệ, bảo hiểm và phòng chống rửa tiền. Tại VN, việc chú trọng vào quy mô vốn trong giai đoạn thử nghiệm đầu tiên là để đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần làm rõ như quy định về lưu ký, tách bạch giao dịch tự doanh và giao dịch của khách hàng, hay còn gọi là ví nóng - ví lạnh.
"Để thực thi hiệu quả trong giai đoạn thí điểm, không có quá 3 sàn có đủ năng lực. Kể cả những đơn vị lấy được giấy phép, việc vận hành hiệu quả (phục vụ nhà đầu tư, tạo ra nguồn thu và đóng góp vào mục tiêu chung) cũng không hề dễ dàng. Riêng đối với quy định an toàn thông tin, yêu cầu hệ thống công nghệ thông tin phải đáp ứng tiêu chuẩn an toàn cấp độ 4 thể hiện sự nghiêm túc mà các công ty cần thực hiện khi thành lập sàn. Đây không phải là vấn đề lo lắng với những công ty có vốn điều lệ 10.000 tỉ đồng", ông Trung nhận xét.
Doanh nghiệp Việt được phát hành tài sản mã hóa
Một trong những quy định được đưa ra trong Nghị quyết là doanh nghiệp trong nước được phát hành và chào bán tài sản mã hóa. Cụ thể, tài sản mã hóa chỉ được phát hành dựa trên tài sản thực (trừ chứng khoán, tiền pháp định) và giao dịch, thanh toán phải thực hiện bằng đồng VN. Nghị quyết cũng quy định tài sản mã hóa chỉ được chào bán, phát hành cho nhà đầu tư nước ngoài. Tài sản mã hóa chỉ được giao dịch giữa các nhà đầu tư nước ngoài thông qua tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa được Bộ Tài chính cấp phép.
Về những quy định này, PGS-TS Nguyễn Hữu Huân băn khoăn hơn 20 triệu tài khoản của người Việt đang mở trên các sàn nước ngoài khi chuyển về nước thì chỉ có chiều bán chứ không có chiều mua hay như thế nào? Hơn nữa, đồng tiền giao dịch là VND, không liên thông với thế giới nên cũng đặt ra vấn đề thanh khoản của những tài sản mã hóa này. Ông Huân kiến nghị cần cân nhắc trao quyền cho Trung tâm Tài chính quốc tế sắp được thành lập tại TP.HCM trong việc phát triển và quản lý cơ chế thử nghiệm sandbox về tài sản mã hóa. Với vai trò là một đầu mối thử nghiệm các sản phẩm, dịch vụ tài chính mới, trung tâm có thể trở thành nơi ươm mầm cho những mô hình sáng tạo, từ các dịch vụ lưu ký, thế chấp tài sản mã hóa cho đến các nền tảng token hóa và các giải pháp DeFi. Khi sandbox được đặt trong khuôn khổ của một trung tâm tài chính quốc tế, hoạt động thử nghiệm sẽ vừa có tính tập trung, vừa có sự giám sát chặt chẽ, đảm bảo rủi ro được kiểm soát trong khi vẫn mở ra không gian đủ rộng cho đổi mới sáng tạo.
Về vấn đề này, ông Phan Đức Trung cũng cho rằng việc quy định tài sản mã hóa do doanh nghiệp trong nước phát hành chỉ được chào bán, phát hành cho nhà đầu tư nước ngoài có điểm tốt là bảo vệ thị trường ngoại hối khi không có sự liên thông với thị trường trong nước. Tuy nhiên, có thể sẽ giảm tính hấp dẫn của thị trường trong giai đoạn ban đầu. Đây cũng là một thách thức để các nhà tạo lập, doanh nghiệp phải có kế hoạch để nâng cao sự hấp dẫn của thị trường tài sản mã hóa VN so với các thị trường đầu tư trong nước và quốc tế khác. Trong quá trình thử nghiệm, chính sách cần cân bằng giữa lợi ích của cơ quan quản lý và nhà đầu tư, thành viên tham gia thị trường.
"Mong muốn của Chính phủ hiện nay trong việc thúc đẩy phát hành tài sản mã hóa là thu hút dòng vốn từ nước ngoài thông qua quy định chỉ người nước ngoài được mua tài sản mã hóa. Tuy nhiên, vấn đề là liệu các tài sản đó có hấp dẫn nhà đầu tư quốc tế hay không, đồng thời sự trưởng thành của thị trường có tạo ra một sân chơi đủ lớn hay không. Thị trường tài sản mã hóa toàn cầu còn non trẻ so với thị trường chứng khoán, vốn có lịch sử phát triển hàng trăm năm. Đây vừa là cơ hội vừa là thách thức. Chúng ta cần tối thiểu 3 - 5 năm để thị trường trưởng thành, học hỏi từ kinh nghiệm hơn 1 thập niên của thị trường tài sản số toàn cầu", ông Phan Đức Trung chia sẻ thêm.
