"TP.HCM là đầu tàu đô thị thông minh của Việt Nam và có thể giữ vai trò trung tâm ở ASEAN trong tương lai", giáo sư Nguyễn Quang Trung, đồng lãnh đạo Trung tâm Nghiên cứu Thành phố thông minh và bền vững châu Á - Thái Bình Dương, ĐH RMIT Việt Nam chia sẻ.
Nhưng theo ông, thành phố hiện đối diện với thách thức chưa từng có. Quá trình đô thị hóa nhanh nhưng thiếu kiểm soát đã khiến hạ tầng quá tải, trong khi biến đổi khí hậu khiến khoảng 66% diện tích có nguy cơ ngập vào năm 2050. Chỉ số Thành phố thông minh (CIMI) 2025 xếp TP.HCM ở vị trí 132/183 toàn cầu, với điểm số thấp về quy hoạch, môi trường và giao thông.
"Những dữ liệu này không chỉ phản ánh tình trạng hiện tại, mà còn là lời cảnh báo rằng nếu không hành động, chúng ta sẽ phải trả giá bằng cả tương lai đô thị", ông Trung nhấn mạnh.
Trong kịch bản tích cực, TP.HCM có thể vươn lên trở thành đại đô thị hàng đầu Đông Nam Á. Việc hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đã mở ra không gian phát triển đủ sức cạnh tranh với Singapore, Bangkok hay Thẩm Quyến.
TP.HCM có khả năng đủ sức cạnh tranh với Thẩm Quyến vào năm 2050
Theo giáo sư Trung, chiến lược quy hoạch đô thị nén và định hướng TOD (Transit-Oriented Development) sẽ là chìa khóa. Với kế hoạch xây dựng 355 km đường sắt đô thị trước năm 2035, thành phố có thể hình thành mạng lưới kết nối liền mạch giữa trung tâm và các đô thị vệ tinh, đồng thời phát triển các khu đô thị mật độ cao, thân thiện với người đi bộ.
Thành phố cũng đặt mục tiêu trở thành đầu tàu chính phủ số, đi đầu trong dịch vụ công trực tuyến, quản trị dữ liệu và đào tạo nhân lực số. "Một đô thị thông minh thành công phải cân bằng giữa công nghệ và con người, giữa tăng trưởng và công bằng xã hội", ông Trung nhấn mạnh.
Trong kịch bản khác, nếu quy hoạch và quản trị không kịp thích ứng, TP.HCM sẽ đối diện nguy cơ ngập lụt nghiêm trọng. Biến đổi khí hậu, triều cường và sụt lún đất có thể biến những khu vực vốn là trung tâm kinh tế tài chính thành vùng trũng.
Theo ông Trung, đây không chỉ là thách thức môi trường, mà còn là rủi ro kinh tế xã hội. "Một thành phố chìm trong ngập lụt sẽ khó thu hút đầu tư, mất khả năng cạnh tranh và làm giảm chất lượng sống của người dân", ông cảnh báo.
TP.HCM nằm trong nhóm đô thị chìm nhanh nhất toàn cầu, đứng thứ 2 sau Thiên Tân (Trung Quốc)
ẢNH: PHẠM HỮU
Để tránh kịch bản xấu, giáo sư Trung nhấn mạnh thành phố cần hành động quyết liệt ngay trong thập kỷ tới, với ba trọng tâm: Đầu tư giao thông công cộng, xây dựng hạ tầng số và phát triển nhân lực số.
Ông đề xuất áp dụng cơ chế sandbox công nghệ, xây dựng quỹ đổi mới sáng tạo, và thúc đẩy hợp tác công tư để huy động vốn. Đồng thời, hợp tác quốc tế với các tổ chức như JICA, Mạng lưới Thành phố thông minh ASEAN hay UN-Habitat sẽ mang đến nguồn lực và kinh nghiệm quý giá. Không kém phần quan trọng, các cơ sở nghiên cứu như RMIT có thể đóng vai trò "phòng thí nghiệm chính sách", thử nghiệm các sáng kiến...
"Chúng ta cần một cách tiếp cận nghiêm túc, không chỉ dừng ở công nghệ hay hạ tầng, mà còn đổi mới tư duy lãnh đạo và tư duy thiết kế, nuôi dưỡng nhân tài và trao quyền cho cộng đồng. Đó là lựa chọn duy nhất để TP.HCM không chỉ tồn tại, mà còn vươn lên thành siêu đô thị bao trùm và bền vững vào năm 2050", giáo sư Nguyễn Quang Trung kết luận.
