Theo Hiệp hội Bất động sản TP.HCM, vướng mắc trên bắt nguồn từ việc giải quyết các thủ tục đất đai của doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa chưa được pháp luật quy định cụ thể, thống nhất.
Nhiều quy định còn chồng chéo, mâu thuẫn dẫn tới việc giải quyết các thủ tục đất đai về gia hạn sử dụng đất, chuyển mục đích sử dụng đất đối với doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa còn nhiều khó khăn trong tổ chức thực hiện.
Điều này khiến nhiều khu đất chưa được sử dụng hiệu quả, chủ yếu là do không phù hợp với quy hoạch và chưa xác định rõ quyền sử dụng đất của doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa.
Điển hình là Công ty cổ phần Phát triển địa ốc Sài Gòn 5 có nguồn gốc từ doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa, nhưng chỉ có 0,22% cổ phần thuộc sở hữu của cán bộ, công nhân viên, còn lại 99,78% vẫn thuộc sở hữu nhà nước.
Hàng ngàn doanh nghiệp tại TP.HCM chưa thể hoàn thành quá trình cổ phần hoá do dính đến đất công
Dù vậy công ty trong các năm qua bị vướng mắc không thể sử dụng quỹ đất để đầu tư phát triển dự án, nên các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa này chưa khai thác hết tiềm năng đất đai dẫn đến tình trạng lãng phí nguồn lực đất đai và cũng là nguyên nhân dẫn đến rủi ro pháp lý trong thi hành công vụ của một số cán bộ, công chức, viên chức nhà nước trong thời gian qua.
Theo HoREA, do luật Đất đai 2024 và các nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành chưa quy định cụ thể nên các địa phương lúng túng, không dám giải quyết nhu cầu chuyển mục đích sử dụng đất của doanh nghiệp cổ phần hóa từ doanh nghiệp nhà nước nên quỹ đất này chưa thể đưa vào khai thác, sử dụng hiệu quả được, dẫn đến tình trạng lãng phí nguồn lực đất đai.
Một thực tế là mục đích sử dụng đất của một số khu đất tại thời điểm cổ phần hóa nay không còn phù hợp với quy hoạch đô thị và nông thôn nên doanh nghiệp cổ phần hóa từ doanh nghiệp nhà nước có nhu cầu chuyển mục đích sử dụng đất theo quy hoạch (mới) lại khác với phương án sử dụng đất hoặc không có phương án sử dụng đất trước đây.
Nên có ý kiến cho rằng đây là đất công thì phải thu hồi để bán đấu giá, trong lúc việc doanh nghiệp cổ phần hóa từ doanh nghiệp nhà nước sử dụng đất hoặc chuyển mục đích sử dụng đất đều phải căn cứ vào quy hoạch và phải thực hiện nghĩa vụ nộp tiền sử dụng đất, tiền thuê đất cho nhà nước nên không làm thất thu ngân sách nhà nước hoặc thất thoát tài sản công là nguồn lực đất đai.
Việc bổ sung quy định này vào dự thảo Nghị quyết nhằm tạo hành lang pháp lý cho cán bộ, công chức, viên chức nhà nước trong giải quyết thủ tục đất đai, khơi thông nguồn lực đất đai để phát triển kinh tế xã hội.
Nhất là giúp giải quyết dứt điểm các tồn đọng, vướng mắc về sử dụng đất, chuyển mục đích sử dụng đất của các doanh nghiệp cổ phần hóa từ doanh nghiệp nhà nước trong giai đoạn lịch sử 2007 - 2021 và tạo nguồn thu cho ngân sách, thông qua cơ chế truy thu nghĩa vụ tài chính.
Đồng thời hạn chế tình trạng xí phần đất công không thông qua đấu giá, đấu thầu và ổn định tình trạng pháp lý, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của doanh nghiệp cổ phần hóa từ doanh nghiệp nhà nước đã và đang sử dụng đất phù hợp quy hoạch.
Mới đây, UBND TP.HCM cũng đã có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Môi trường góp ý dự thảo luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Đất đai với nội dung đề xuất tương tự như đề xuất của HoREA nhằm tháo gỡ các vướng mắc, khó khăn về thực hiện các quyền của người sử dụng đất.
Trong đó có chuyển mục đích sử dụng đất phù hợp với quy hoạch của các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa để sử dụng đất hiệu quả, tránh lãng phí đất đai và bảo đảm ngân sách nhà nước thu đúng thu đủ từ đất.
