Nên làm rõ tiêu chí "đầu cơ"
Cụ thể, đại biểu Lê Thị Thanh Lam (đoàn Cần Thơ) cho rằng cần phân biệt rõ ràng giữa hoạt động đầu cơ và vấn đề tích trữ, để tránh không ảnh hưởng những người mua vàng chỉ nhằm tiết kiệm. Tâm lý của người dân VN đa phần khi có tiền nhàn rỗi thì mua vàng để dành chứ không có mục đích đầu cơ. Do đó, việc áp thuế thu nhập cá nhân (TNCN) với chuyển nhượng vàng miếng cần phân biệt giữa đầu cơ và tích trữ. Đồng quan điểm, đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) cho rằng đề xuất thu thuế TNCN 0,1% với chuyển nhượng vàng miếng là chưa thật hợp lý. Theo ông, vàng là tài sản tích trữ, là "của để dành"; nếu tài sản để dành mà cũng đánh thuế thì là một vấn đề đáng suy nghĩ.
Cần xem xét kỹ quy định tính thuế TNCN đối với hoạt động bán vàng miếng
Ảnh: Ngọc Thắng
Chuyên gia về thuế, luật sư Trần Xoa phân tích quan điểm của cơ quan soạn thảo luật cho rằng tính thuế TNCN đối với chuyển nhượng vàng miếng nhằm chống đầu cơ thì đầu tiên phải đưa ra các tiêu chí xác định thế nào là đầu cơ. Từ bao đời nay, mọi người dân đều mua vàng để tích lũy. Từ bà bán ve chai đến anh xe ôm, sau khi chi tiêu dè sẻn cho gia đình thì vẫn cố gắng gom góp mua từng chiếc nhẫn vàng 2 phân, 3 phân để dành. Khi gia đình có người ốm đau, cưới vợ gả chồng cho con... thì sẽ mang ra bán lấy tiền chi tiêu. Nếu đánh thuế lên tất cả giao dịch vàng thì toàn bộ người dân đều phải gánh chịu dù không đầu cơ.
"Hoạt động đầu cơ xưa giờ đều bị lên án, là hành vi vi phạm pháp luật. Thế nhưng việc bán 2 - 3 phân hay 1 chỉ vàng thì không thể gọi là đầu cơ. Đó là chưa kể việc tích trữ, sở hữu tài sản là quyền của người dân. Vì vậy Quốc hội cần yêu cầu Chính phủ làm rõ các tiêu chí xác định thế nào là đầu cơ trong hoạt động mua bán vàng miếng. Sau khi đã làm rõ thì quyết định tính thuế TNCN mới mang tính thuyết phục. Hơn nữa, nếu đã tính thuế trên hoạt động đầu cơ thì phải thu thuế thật cao chứ không phải là mức 0,1%. Ví dụ hiện nay chênh lệch giá mua bán giữa vàng miếng là 2 triệu đồng/lượng, tương đương khoảng 1,34%. Nếu xác định đánh thuế để chống đầu cơ thì có thể phải áp dụng thuế suất 1% trên giá bán mới đủ sức ngăn chặn hành vi này", luật sư Trần Xoa nhấn mạnh.
Chuyên gia kinh tế, TS Huỳnh Thanh Điền cũng khẳng định nếu mục đích tính thuế TNCN lên vàng miếng là hạn chế đầu cơ thì phải đưa ra cụ thể thế nào là đầu cơ. Ví dụ người mua vào bán ra trong thời gian bao lâu thì sẽ được cho là mang tính đầu cơ, trục lợi để tính thuế? Còn người dân VN từ nhiều đời nay có tâm lý mua vàng để tiết kiệm, tích trữ, tới khi cần tiền mới bán ra. Nếu tính thuế TNCN chung cho tất cả hoạt động bán vàng sẽ tạo nên gánh nặng cho toàn dân. "Nếu mục đích đánh thuế là chống đầu cơ thì phải tính trên hoạt động mua đi bán lại nhiều lần trong thời gian ngắn nhằm thu lợi nhuận. Ông bà, cha mẹ chúng ta từ ngày xưa đã có văn hóa khi có tiền dư thì sẽ mua vàng để tích trữ làm tài sản, sau này khi kinh tế ổn định thì chia thêm một phần gửi tiết kiệm vào ngân hàng. Vì vậy cần xem xét kỹ khi tính thuế đối với việc bán vàng của người dân", TS Huỳnh Thanh Điền chia sẻ.
Áp thuế tương tự chứng khoán là cần thiết
Ở một góc nhìn khác, TS Nguyễn Đức Độ, Phó viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính (Học viện Tài chính), nhận xét: "Việc đánh thuế TNCN với việc bán vàng từ mức 0,1% trên giá bán là phù hợp. Ai cũng hiểu đánh thuế TNCN cần thu trên lợi nhuận nhưng việc thực hiện khá phức tạp nên tính trên giá bán sẽ đơn giản hơn. Mặc dù vàng cũng là tài sản nhưng dòng vốn để dưới dạng này là "chết" một chỗ. Trong khi đó, nếu người dân mua cổ phiếu để đầu tư thì dòng vốn được chuyển vào các doanh nghiệp, chảy vào sản xuất kinh doanh và từ đó sẽ góp phần tạo ra công ăn việc làm cho nhiều người, tạo ra tăng trưởng GDP. Thế nhưng người bán chứng khoán vẫn bị tính thuế TNCN 0,1% trên giá bán bao nhiêu năm qua. Chính vì vậy việc áp thuế với bán vàng tương tự như chứng khoán là phù hợp. Riêng dòng tiền gửi tiết kiệm ở ngân hàng không bị tính thuế do chúng ta cần khuyến khích để đưa vào lưu thông trong nền kinh tế, thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh".
Cùng chung quan điểm, chuyên gia tài chính Nguyễn Trí Hiếu nêu một số lý do để áp thuế TNCN với hoạt động chuyển nhượng vàng miếng. Đó là vàng cũng là một loại hàng hóa, đồng thời cũng là một loại tài sản như tất cả các tài sản khác, chẳng hạn bất động sản, và phải chịu thuế TNCN khi giao dịch. Song song, việc thu thuế sẽ góp phần làm giảm hoạt động đầu cơ, góp phần ổn định thị trường vàng và cuối cùng là mang lại nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Đối với thuế suất 0,1% trên giá bán, chuyên gia này cho rằng đây là phương án khả thi nhất khi không xác định được giá mua, nhất là nhiều người dân đã mua vàng tích trữ từ 15 - 20 năm về trước. Tuy nhiên, có thể xem xét đưa ra thêm phương án thứ hai và để cá nhân lựa chọn. Đó là thu thuế TNCN 0,1% trên giá bán khi không xác định được chênh lệch giá mua với giá bán hoặc tính thuế trên lợi nhuận (chênh lệch giá mua và giá bán) theo thuế suất lũy tiến của thuế TNCN.
"Việc áp thuế suất 0,1% trên giá bán chưa phù hợp với sắc thuế TNCN vì có khi người dân bị lỗ cũng phải nộp thuế. Vì thế, phải tiến tới việc chỉ tính thuế trên lợi nhuận từ hoạt động chuyển nhượng vàng miếng. Nhưng trong điều kiện nhiều người dân không lưu giữ chứng từ do mua vàng đã quá lâu thì việc tính thuế suất 0,1% trên giá bán là phù hợp, đơn giản. Ở thời điểm này cũng có thể cho người dân lựa chọn theo 2 phương án tính thuế", TS Nguyễn Trí Hiếu phân tích thêm.
Xác định ngưỡng giao dịch để bắt đầu tính thuế TNCN khi bán vàng miếng
Trước tiên cần phải làm rõ tiêu chí xác định thế nào là hoạt động đầu cơ trong giao dịch vàng miếng. Đồng thời, phải nêu rõ mua bán bao nhiêu lượng vàng (hoặc giá trị từ bao nhiêu) sẽ có tác động đến thị trường tài chính tiền tệ. Hiện nay một lượng vàng miếng có giá gần 150 triệu đồng, nếu tính thuế TNCN 0,1% trên giá bán, tương đương 150.000 đồng/lượng. Nếu cá nhân mua bán 10 lượng vàng cũng chỉ đóng thuế 1,5 triệu đồng. Trên thị trường vàng, nếu nói các giao dịch lớn có ảnh hưởng tác động đến cung cầu thì thường sẽ rất lớn. Tuy nhiên, để hạn chế việc chia nhỏ khối lượng giao dịch thì có thể xem xét tính thuế TNCN đối với giao dịch từ 10 lượng vàng miếng trở lên.
Chuyên gia về thuế, luật sư Trần Xoa
