Tại tọa đàm "Tháo gỡ vướng mắc hóa đơn điện tử, hướng tới 2 triệu doanh nghiệp" do Báo Pháp luật TP.HCM tổ chức mới đây, ông Trần Xoa, Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, cho biết thời gian qua, trong quá trình chuyển từ hộ khoán sang kê khai, một số hộ kinh doanh bị truy thu thuế từ nhiều năm trước, đồng thời bị tính thêm tiền chậm nộp. Có hộ nộp thêm tiền thuế hơn 1 tỉ đồng.
Nửa đầu năm, ngành thuế đã xử lý 197.349 hộ kinh doanh với tổng số thuế truy thu, phạt, tăng thu hơn 1.783 tỉ đồng
ẢNH: NGỌC THẮNG
Từ năm 2026, phương pháp thuế khoán được xóa bỏ. Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chuyển sang kê khai thuế, tính thuế trên doanh thu thực.
Trên các diễn đàn về thuế, kế toán gần đây, nhiều ý kiến bày tỏ âu lo về vấn đề truy thu thuế khoán trong quá trình chuyển đổi sắp tới. Lý do, doanh thu thực tế của hộ kinh doanh được ghi nhận có khả năng tăng cao hơn nhiều so với doanh thu đã khoán trước đó.
Trong công văn vừa gửi tới Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Bộ Tài chính, Cục Thuế (Bộ Tài chính) góp ý về quản lý thuế và chính sách thuế, hóa đơn với hộ kinh doanh, Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín cho rằng, cần sớm triển khai cơ chế không hồi tố bất lợi đối với hộ kinh doanh.
Doanh nghiệp này phân tích, Nghị quyết 68 và Nghị quyết 198 quy định không hồi tố các quy định bất lợi để xử lý đối với doanh nghiệp, hộ kinh doanh. Tuy nhiên, trong thực tế chưa có hướng dẫn cụ thể, dẫn đến cách hiểu khác nhau.
Đơn cử, có kiến nghị cho rằng không nên truy thu thuế, không nên xử lý vi phạm đối với doanh nghiệp, hộ kinh doanh có vi phạm trong quá khứ; hoặc không nên xử lý vi phạm đối với hộ kinh doanh trong một thời gian nhất định...
"Quốc hội nên ban hành nghị quyết hoặc giao Chính phủ hướng dẫn nội dung này để có cơ sở thực hiện, cũng như hỗ trợ kịp thời cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh", ông Nguyễn Văn Được, Trưởng ban Chính sách của Hội Tư vấn và Đại lý thuế TP.HCM, Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín, nhấn mạnh.
Có cơ chế khuyến khích hộ kinh doanh tự khắc phục hậu quả
Đối với những vi phạm hành chính của hộ kinh doanh trong quá khứ (trước ngày 1.1.2026), Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín kiến nghị, vẫn thực hiện truy thu thuế và tính tiền chậm nộp để đảm bảo ngân sách nhà nước thu đúng, thu đủ, song không thực hiện xử lý vi phạm hành chính về thuế.
Từ năm sau, toàn bộ hộ kinh doanh chuyển từ khoán thuế sang kê khai thuế
ẢNH: ĐAN THANH
Trao đổi với Thanh Niên, ông Được phân tích, thực hiện quy định này cần xây dựng cơ chế khuyến khích người nộp thuế tự giác khắc phục hậu quả, thể hiện tính khoan hồng của pháp luật.
Các phương án kiến nghị cụ thể Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế đưa ra, gồm: truy thu thuế và tính tiền chậm nộp nhưng không xử phạt hành chính về thủ tục thuế, hóa đơn; không phạt khai sai 20%; không phạt hành vi trốn thuế và không truy cứu trách nhiệm hình sự nếu người nộp thuế tự nguyện kê khai, điều chỉnh chậm nhất ngày 31.3.2026.
Truy thu thuế, tính tiền chậm nộp và phạt hành vi trốn thuế (nếu có) nhưng không xử phạt hành chính về thủ tục thuế, hóa đơn và không phạt khai sai 20% nếu người nộp thuế tự nguyện kê khai, điều chỉnh chậm nhất 30.6.2026.
Truy thu thuế, tính tiền chậm nộp, phạt hành vi trốn thuế hoặc khởi tố hình sự (nếu có) nhưng không xử phạt hành chính về thủ tục thuế, hóa đơn và không phạt khai sai 20% nếu người nộp thuế tự nguyện kê khai, điều chỉnh chậm nhất ngày 31.12.2026.
Xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật đối với mọi hành vi vi phạm mặc dù được tự nguyện khắc phục hậu quả sau ngày 31.12.2026.
"Chính sách này đã được một số quốc gia trên thế giới áp dụng để huy động kịp thời ngân sách nhà nước đối với một số đối tượng người nộp thuế đã có hành vi gian lận, trốn thuế trong khi chi phí hành thu cao", ông Được nói.
Đối với những vi phạm từ ngày 1.1.2026, Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín kiến nghị không nên truyền thông hoặc tạo cơ chế miễn xử lý vi phạm bởi sẽ tạo ra tiền đề không tốt, làm mất đi tính giáo dục, răn đe và trừng phạt của pháp luật. Thay vào đó, có thể áp dụng cơ chế giảm trách nhiệm pháp lý trong một số trường hợp do Chính phủ quy định.
Trước đó, tại Báo cáo đánh giá tác động của quy định sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh được Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) công bố hồi tháng 7.2025, nhóm nghiên cứu của VCCI đề xuất, cần tăng cường các chính sách hỗ trợ cụ thể trong giai đoạn chuyển tiếp, đặc biệt là quy định không hồi tố truy thu nghĩa vụ thuế, xử phạt hoặc tịch thu với giai đoạn trước khi áp dụng hóa đơn điện tử; bổ sung quy định phù hợp về kế toán, hóa đơn, chứng từ sát với thực tiễn hoạt động của hộ kinh doanh...
Theo Cục Thuế (Bộ Tài chính), nửa đầu năm nay, tổng thu ngân sách nhà nước từ hộ, cá nhân kinh doanh đạt 17.100 tỉ đồng, bằng 131% so với cùng kỳ năm 2024.
Toàn ngành thuế đã rà soát đưa thêm vào quản lý 254.111 hộ kinh doanh, xử lý 197.349 hộ kinh doanh với tổng số thuế truy thu, phạt, tăng thu trong năm 2025 là hơn 1.783 tỉ đồng.
