ẢNH: N.B

Có người nói với tôi rằng, các anh đang xếp hạng chính quyền, một công việc rất nhạy cảm!", ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) kể về những ngày đầu nhóm nghiên cứu triển khai báo cáo Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh. Quả thật, nhận định đó có phần đúng, vì lần đầu tiên trong lịch sử có một báo cáo mà doanh nghiệp tư nhân - vốn có vị thế thấp vào thời điểm đó - được "chấm điểm" chính quyền địa phương. Thế nhưng, nhóm PCI vẫn kiên định. Từ thử nghiệm mang tính "phá rào", báo cáo này nhanh chóng trở thành chiếc cầu đối thoại giữa doanh nghiệp và chính quyền, phản ánh trung thực hơi thở của môi trường kinh doanh Việt Nam.

"20 năm hành trình không dễ dàng. Nhưng chúng tôi tự hào rằng là trong 20 năm vừa qua, PCI chưa dừng năm nào, mặc dù đối mặt với nhiều khó khăn", ông Đậu Anh Tuấn chia sẻ.

PCI: Khép lại một chặng đường, mở ra giai đoạn mới

Hai thập kỷ qua, Báo cáo Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của VCCI luôn được xem là thước đo quan trọng về môi trường kinh doanh Việt Nam. Khởi đầu, sáng kiến này nhận tài trợ từ Dự án VNCI - chương trình hợp tác giữa Chính phủ Việt Nam và Hoa Kỳ nhằm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và nâng sức cạnh tranh cho khối doanh nghiệp vừa và nhỏ. Từ năm 2012, "ngọn lửa" được tiếp sức trực tiếp bởi Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID).

Thế nhưng tháng 1.2025, PCI đứng trước thử thách lớn: USAID bất ngờ thông báo dừng toàn bộ tài trợ cho PCI và nhiều dự án phát triển khác tại Việt Nam. Dẫu vậy, chỉ ba tháng sau, VCCI vẫn đưa ra ấn bản PCI lần thứ 20 tại Hà Nội, cũng là lần cuối cùng thống kê đủ 63 tỉnh thành trước khi bước vào giai đoạn tinh gọn còn 34 địa phương.

Cùng thời điểm, Chính phủ liên tiếp ban hành các nghị quyết quan trọng như Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, Nghị quyết 57-NQ/TW về khoa học - công nghệ, Nghị quyết 66-NQ/TW về đổi mới pháp luật và Nghị quyết 69-NQ/TW về hội nhập. Đây chính là "bệ phóng" để PCI tái cấu trúc và định hình phiên bản PCI 2.0 - một hệ thống phương pháp mới, đồng thời nâng cấp thành Báo cáo Kinh tế tư nhân Việt Nam thường niên.

ẢNH: N.B

Điểm nhấn đặc biệt là sự xuất hiện của một doanh nghiệp tư nhân Việt Nam - Công ty TNHH Thương mại - Dịch vụ Tân Hiệp Phát với vai trò đồng khởi xướng. Ông Đậu Anh Tuấn chia sẻ: "Chúng tôi xúc động khi Tân Hiệp Phát khẳng định hỗ trợ chương trình này vô điều kiện, miễn sao tạo ra sản phẩm nghiên cứu tốt nhất. Đây là tín hiệu cho thấy các chương trình lớn của quốc gia nay đã được tiếp sức mạnh mẽ từ chính doanh nghiệp Việt, không còn phụ thuộc nguồn lực bên ngoài".

Tinh thần tiên phong ấy cũng được ông Nguyễn Duy Hưng, thành viên HĐQT Tân Hiệp Phát, khẳng định: "Chúng tôi tin rằng Báo cáo Kinh tế tư nhân Việt Nam thường niên sẽ trở thành nguồn dữ liệu chuẩn xác, toàn diện, đóng góp thiết thực cho hoạch định chính sách và sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân."

Theo ông Đậu Anh Tuấn, những giá trị cốt lõi của PCI vẫn được bảo toàn: "Suốt 20 năm, PCI đã tạo ra kênh đối thoại hiệu quả giữa cộng đồng doanh nghiệp và chính quyền địa phương. Với báo cáo mới, chúng tôi tiếp tục phát huy và đẩy mạnh vai trò này."

Từ dấu mốc đầy thử thách, PCI bước vào giai đoạn tự chủ, tiếp tục trở thành công cụ chiến lược giúp doanh nghiệp Việt nắm bắt xu hướng, tìm cơ hội và nâng cao năng lực cạnh tranh trên một phiên bản hoàn toàn mới.

PCI 2.0: Tạo điều kiện thuận lợi, trao quyền cho kinh tế tư nhân, kiến tạo chuẩn tăng trưởng mới

Dựa trên 20 năm kinh nghiệm khảo sát gần 10.000 doanh nghiệp tư nhân và 1.500 doanh nghiệp FDI mỗi năm, PCI 2.0 - phiên bản nâng cấp của Chỉ số Năng lực Cạnh tranh cấp tỉnh - được thiết kế tích hợp các động lực tăng trưởng mới như chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, kinh tế xanh, và cải thiện chất lượng quản trị địa phương, phù hợp với bối cảnh Việt Nam sau sáp nhập từ 63 xuống 34 tỉnh, thành phố.

Bản dự thảo hiện được VCCI lấy ý kiến tập trung vào ba trụ cột chiến lược:

Trụ cột 1 - Nền tảng môi trường kinh doanh thuận lợi: đo lường các điều kiện cần để doanh nghiệp hoạt động an toàn, chi phí thấp và có thể dự báo, từ thủ tục gia nhập thị trường, tiếp cận nguồn lực, minh bạch và trách nhiệm giải trình đến chi phí tuân thủ.

Trụ cột 2 - Thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng: đánh giá các yếu tố củng cố và hỗ trợ sự phát triển của doanh nghiệp như chính sách hỗ trợ, thiết chế pháp lý, chất lượng lao động và môi trường cạnh tranh công bằng.

Trụ cột 3 - Động lực tăng trưởng bền vững: ghi nhận mức độ đổi mới sáng tạo, hiệu quả và đóng góp của khu vực tư nhân, cũng như vai trò kiến tạo của chính quyền địa phương.

Nhóm nghiên cứu cho biết phương pháp thực hiện PCI 2.0 vẫn kết hợp cảm nhận của doanh nghiệp với cơ quan nhà nước kết hợp dữ liệu thống kê khách quan, hướng đến mục tiêu cao nhất: không phải là bảng xếp hạng chính quyền địa phương mà tạo lộ trình cải cách rõ ràng, giúp các tỉnh thành nhận diện điểm yếu, đề xuất chính sách đột phá và cải thiện thủ tục hành chính - từ đó mở đường cho kinh tế tư nhân tăng tốc.

Tại tọa đàm chuyên đề về phương pháp PCI 2.0, bà Trịnh Thị Hương, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể (Bộ Tài chính), nhận định: "PCI 2.0 đánh dấu bước trưởng thành và đổi mới kịp thời để hỗ trợ các chính sách mang tính đột phá". Tương tự, ông Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam, bổ sung: "Nhóm nghiên cứu đã cấu trúc bộ chỉ số rõ ràng hơn và lồng ghép các nghị quyết quan trọng, đưa 'hơi thở' thực tiễn vào báo cáo - một điểm cộng lớn". Riêng Tiến sĩ Nguyễn Phương Bắc, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Ninh, nhấn mạnh: "Trong rất nhiều chỉ số về chất lượng quản trị địa phương, PCI thu hút sự quan tâm sâu rộng của cả chính quyền lẫn cộng đồng doanh nghiệp và nhà đầu tư FDI, trở thành chỉ dẫn tin cậy để tìm đến môi trường đầu tư tốt.

Đáng chú ý, đối tác khởi xướng sáng kiến mới - Công ty Tân Hiệp Phát - cũng đề xuất VCCI đề cập đến môi trường cạnh tranh công bằng. Ông Nguyễn Duy Hưng, Thành viên HĐQT Tân Hiệp Phát nêu ý kiến: "Cạnh tranh công bằng trong thể thao tạo ra thành tích vượt trội; trong kinh doanh, nó thúc đẩy doanh nghiệp liên tục đổi mới, làm ra sản phẩm tốt hơn, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia". Với PCI 2.0, mục tiêu không chỉ là đo lường, mà còn trao quyền cho doanh nghiệp tư nhân, kiến tạo một sân chơi minh bạch và bền vững - đúng tinh thần của một Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng trưởng chất lượng cao.

ẢNH: N.B

Trong thời gian tới, chương trình báo cáo Kinh tế tư nhân Việt Nam thường niên sẽ không chỉ dừng lại ở việc cung cấp dữ liệu cho chính quyền mà còn hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV), thông qua các thông tin về sức khoẻ doanh nghiệp, chất lượng quản trị, mức độ ứng dụng khoa học công nghệ… và thúc đẩy các chương trình đào tạo sau đó.

Nâng tầm nội lực, ươm mầm "cánh chim đầu đàn" cho kinh tế tư nhân Việt Nam

Chương trình Báo cáo Kinh tế tư nhân Việt Nam thường niên đang được định vị không chỉ là "kho dữ liệu" cho chính quyền mà còn là bệ phóng trực tiếp cho doanh nghiệp, đặc biệt nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV). Báo cáo sẽ cung cấp thông tin toàn diện về sức khỏe doanh nghiệp, chất lượng quản trị, mức độ ứng dụng công nghệ - nền tảng để thiết kế các khóa đào tạo và tư vấn thực tiễn, giúp doanh nghiệp tối ưu hoạt động, nâng cao năng lực quản trị và kết nối sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây là hỗ trợ vô giá cho các doanh nghiệp ở vùng sâu, vùng xa và lĩnh vực nông nghiệp - những khu vực thường khó tiếp cận nguồn lực nâng cao năng lực.

Không dừng lại ở việc đánh giá chính sách, Báo cáo còn đóng vai trò tìm kiếm và lan tỏa các mô hình sáng tạo, những "điểm sáng" trong phát triển kinh tế tư nhân tại các địa phương. Bên cạnh bảng xếp hạng môi trường kinh doanh của các tỉnh, thành, chương trình hướng tới việc hỗ trợ từng địa phương xây dựng báo cáo riêng về môi trường đầu tư và chất lượng phát triển doanh nghiệp. Tùy từng năm, báo cáo sẽ có các chuyên đề chuyên sâu như: năng lực quản trị, mức độ chuyển đổi số hay khả năng kết nối với chuỗi sản xuất toàn cầu.

Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045. Nếu Đổi mới 1986 và Luật Doanh nghiệp từng "cởi trói" để doanh nghiệp tư nhân hình thành, thì giai đoạn hiện tại đòi hỏi chuẩn mực cạnh tranh toàn cầu, buộc doanh nghiệp phải có chuẩn mực, năng lực cao hơn. Ông Nguyễn Duy Hưng, đại diện Tân Hiệp Phát, nhấn mạnh: "Không thể chỉ trông chờ khuyến nghị chính sách. Doanh nghiệp phải tự nâng cao nội lực, bởi chính ý chí, bản năng sinh tồn và mục tiêu lớn đã giúp nhiều doanh nghiệp tư nhân bứt phá, nắm giữ vị thế quan trọng trong các ngành trụ cột của nền kinh tế."

Sự kết hợp giữa uy tín và kinh nghiệm của VCCI - đơn vị 20 năm liên tục thực hiện thành công Chỉ số PCI - cùng vai trò tiên phong của Tân Hiệp Phát được kỳ vọng tạo cú hích mạnh cho Báo cáo Kinh tế tư nhân thường niên. Mục tiêu là đồng hành cùng DNNVV, giúp họ gia tăng sức cạnh tranh, đồng thời ươm mầm những tập đoàn tư nhân, tạo thành "cánh chim đầu đàn" đủ tầm dẫn dắt chuỗi cung ứng trong nước và vươn ra quốc tế, hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường, tự lực, tự cường vào năm 2045.