Nhiều hộ lộ doanh số hàng chục tỉ đồng/năm
Chị Trần Nguyên, chuyên bán sỉ và lẻ hàng hải sản, thịt tại Q.Tân Bình, TP.HCM, cho biết sau khi áp dụng quy định yêu cầu hộ kinh doanh chuyển từ thuế khoán sang tính thuế kê khai, hai vợ chồng lo số thuế phải đóng sẽ tăng lên trong khi làm ăn ngày một khó khăn.
"Trước đây hội đồng tư vấn thuế tính doanh thu của hộ nhà tôi là 90 triệu đồng/tháng, nhân với tỷ lệ thuế 1,5% nên thuế khoán đóng 1,35 triệu đồng/tháng. Từ đầu tháng 6, nhà cung cấp tăng giá thịt ghẹ và mực thêm 5.000 đồng, lên lần lượt là 275.000 đồng/kg và 365.000 đồng/kg. Giá hàng tăng cộng thêm xuất hóa đơn đầy đủ thì khả năng doanh thu để tính thuế sẽ tăng lên khoảng 150 triệu đồng/tháng, số thuế phải đóng tăng lên 2,2 triệu đồng/tháng thay vì 1,35 triệu đồng/tháng", chị Nguyên tính toán.
Tuy nhiên, vấn đề chị Nguyên lo lắng không chỉ là thuế tăng mà "vợ chồng em đang lo là không biết cơ quan thuế có dựa trên doanh thu sau khi thực hiện kê khai mà truy thu những tháng trước đóng thuế khoán ở mức thấp hay không".
Hộ kinh doanh tại Tiền Giang in hóa đơn từ máy tính tiền cho khách
ẢNH: Đào Ngọc Thạch
Đây không chỉ vấn đề của riêng chị Nguyên mà là nỗi lo của nhiều hộ kinh doanh khi chia sẻ câu chuyện của mình với PV Thanh Niên. Theo ông Lê Văn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Kế toán thuế Keytas, cách tính thuế hộ khoán và thuế kê khai không khác nhau. Trên cùng một doanh thu, tỷ lệ thuế suất không thay đổi, như đối với hàng hóa là 1,5%, đối với quán ăn là 4,5%... nên số thuế giống nhau. Chỉ khác là trước đây tính trên doanh thu khoán, còn nay khi chuyển sang kê khai thì tính theo doanh thu thực tế.
"Mà khi tính theo doanh thu thực tế thì có thể sẽ cao hơn doanh thu khoán trước đây. Chính vì vậy, một số hộ có tâm lý e ngại nên phản ứng bằng cách đóng cửa để nghe ngóng cách thực hiện như thế nào. Họ cũng lo ngại khi lộ doanh thu thực tế thì số thuế đóng không chỉ cao hơn mà còn có thể bị truy thu cho thời gian trước ", ông Tuấn lý giải. Theo ông Lê Văn Tuấn, mới đây cơ quan thuế cho biết nếu doanh thu thực tế cao hơn doanh thu khoán 50% thì phải điều chỉnh tăng doanh thu khoán để tăng mức thuế đóng. Mà doanh thu thực tế thì đa số cao hơn nhiều lần mức doanh thu khoán nên giờ ai cũng ngại xuất hóa đơn thực tế. "Vấn đề truy thu hay không cũng nên có văn bản hướng dẫn rõ để hộ kinh doanh yên tâm thực hiện", ông Tuấn đề nghị.
Tiểu thương nhấp nhổm đóng cửa hàng loạt 'Bán hàng như chơi trốn tìm'
Trong buổi gặp gỡ 1.000 hộ kinh doanh trên cả nước qua hình thức gặp trực tiếp, trực tuyến cuối tuần qua, luật sư Trần Xoa, Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, nhìn nhận: Các hộ kinh doanh không những lo lắng số thuế sắp tới tăng mà còn lo lắng bị truy thu số thuế thời gian qua khi lộ doanh thu thật. Có vài trường hợp chia sẻ việc cơ quan thuế thông báo truy thu số thuế của những năm 2022, 2023, 2024 lên cả tỉ đồng, hộ thấp cũng là 400 triệu đồng.
"Cơ quan thuế phát hiện có hộ doanh thu mỗi năm 20 tỉ đồng, 30 tỉ đồng và có nơi lên đến 52 tỉ đồng… dựa vào hóa đơn xuất ra từ phía công ty bán hàng cho những hộ này. Cơ quan thuế nên có thông tin rõ bằng văn bản sau khi hộ kinh doanh kê khai doanh thu thực tế là có bị truy thu số thuế những năm, tháng trước đây hay không để họ yên tâm thực hiện", ông Trần Xoa kiến nghị.
Kiến nghị không truy thu, cho hợp pháp hóa hàng tồn
Một tuần sau khi áp dụng kết nối máy tính tiền với cơ quan thuế, vấn đề mà các hộ kinh doanh lo ngại là không có hóa đơn, chứng từ cho số hàng đang tồn. Để đối phó, nhiều tiểu thương ở một số chợ tạm đóng cửa khi cơ quan quản lý thị trường, cơ quan thuế đi kiểm tra. Chị Phạm Lan (bán hàng quần áo ở Q.Tân Bình, TP.HCM) thừa nhận hiện nay cơ sở sản xuất hàng may mặc cho chị không chịu xuất hóa đơn nên chị cũng đang đau đầu không biết phải tính sao. Cơ sở may đồ cho chị cũng mua vải, kim chỉ, phụ kiện... không có hóa đơn đầu vào. "Họ cũng thực hiện thuế khoán nhưng sợ lên cơ quan thuế xin mua hóa đơn xuất cho mình thì phát sinh thêm doanh thu tính thuế nên họ nhất định không chịu", chị phân trần.
Ông Lê Văn Tuấn kiến nghị nên chấp nhận hàng tồn kho của giai đoạn trước, khi hộ kinh doanh không có hóa đơn để chứng minh đầu vào. Theo đó, hộ kinh doanh có thể kiểm kê và chốt số liệu giai đoạn trước đây. Từ 1.6.2025 nếu đã chuyển sang hộ kinh doanh kê khai, hoặc từ 1.1.2026 khi tất cả hộ kinh doanh, không kể doanh thu, phải chuyển sang kê khai thì buộc phải có hóa đơn đầu vào. Điều này giúp hộ kinh doanh có giai đoạn chuyển tiếp. Ông Tuấn cũng thừa nhận điều này có thể dẫn đến việc hợp thức hóa hàng không có nguồn gốc trên thị trường nhưng không còn cách nào khác.
Ngoài ra, ông Lê Văn Tuấn cũng kiến nghị không truy thu thuế đối với hộ kinh doanh cho giai đoạn trước đây bởi càng kéo dài thì hộ kinh doanh càng dễ rời bỏ hoạt động kinh doanh. Điều này không tốt cho cả hộ kinh doanh lẫn nhà nước. Đồng thời, cơ quan chức năng nghiên cứu điều chỉnh giảm tỷ lệ % đóng thuế. Đặc thù của hộ kinh doanh là hoạt động gia đình, lấy công làm lời, nên tỷ lệ thuế hiện tại khá cao. Nếu trừ cả chi phí mà hộ kinh doanh bỏ ra, bao gồm cả sức lao động, thì họ không lời nhiều như vậy.
Trong khi đó, luật sư Trần Xoa thông tin cơ quan thuế đã thực hiện rà soát doanh nghiệp bán hàng cho hộ kinh doanh để từ đó biết được doanh thu thật. Để đối phó, hộ kinh doanh đã giảm lấy hàng để có hóa đơn khi cơ quan chức năng kiểm tra, còn lại thì mua hàng trôi nổi, không hóa đơn chứng từ trên thị trường với mức giá thấp hơn bán kiếm lời. Vì thế, việc thực hiện kê khai hóa đơn đầu ra - đầu vào lần này sẽ góp phần vào việc chống hàng gian, hàng giả, hàng không nguồn gốc trên thị trường.
Đồng quan điểm, TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và công nghệ Hà Nội, nhấn mạnh: Việc tuân thủ hóa đơn chứng từ của người nộp thuế sẽ góp phần chống hàng gian, hàng giả trên thị trường. Hàng hóa phải có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Chính vì vậy, người tiêu dùng khi mua hàng cũng nên yêu cầu đơn vị bán hàng cung cấp hóa đơn, chứng từ đầy đủ. Tuy nhiên, để tránh số thuế tăng gây sốc cho các hộ kinh doanh, khuyến khích kê khai thuế thực tế…, ông Tú kiến nghị cơ quan nhà nước nên tính đến việc miễn, giảm 50% số thuế trong 2 năm đầu thực hiện kê khai hoặc miễn thuế thu nhập cá nhân.
Ngoài ra, trong thời gian đầu thực hiện, cần hỗ trợ phần mềm triển khai, miễn xử phạt vi phạm hành chính trong sử dụng hóa đơn, có thời gian hướng dẫn họ thực hiện. Trong trường hợp đã hướng dẫn nhưng cố tình vi phạm thì mới phạt. "Mục tiêu của việc yêu cầu hộ kinh doanh kê khai thuế thực tế lần này không hẳn là tăng số thu mà hướng đến nền kinh tế số, quản lý thuế minh bạch, công bằng… Để hộ kinh doanh thích nghi với những thay đổi về thuế thì nên có chính sách hỗ trợ họ", ông Nguyễn Ngọc Tú nêu quan điểm.
Hộ kinh doanh có doanh thu hàng chục tỉ đồng/năm nên lên doanh nghiệp
Người nộp thuế nên tuân thủ quy định, không nên tính cách né doanh thu như trước đây hay mua hàng hóa trôi nổi trên thị trường, bởi hiện nay cơ quan thuế có đầy đủ cơ sở dữ liệu để thực hiện rà soát doanh thu của hộ kinh doanh. Khi bị phát hiện vi phạm, số thuế truy thu, phạt lên đến 1,5 lần số thuế né được. Đối với hộ kinh doanh có doanh thu cao, hàng chục, trăm tỉ đồng mỗi năm thì nên tính đến chuyển đổi lên doanh nghiệp sẽ được lợi hơn vì được trừ chi phí (thuê nhà, tiền trả lương, bảo hiểm xã hội…), chưa kể các chính sách khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp như miễn giảm thuế 3 năm…
Luật sư Trần Xoa
